فرصتي براي ديپلماسي
زهرا نصيري
در روزهاي اخير، عمان به عنوان يك ميزبان بي‌طرف براي مذاكرات غيرمستقيم ميان جمهوري اسلامي ايران و ايالات متحده شناخته شده است. اين مذاكرات، كه در راستاي كاهش تنش‌ها و دستيابي به راه‌حل‌هاي ديپلماتيك برگزار مي‌شود، در شرايطي حساس و پيچيده صورت مي‌گيرد. ايران و امريكا در اين مذاكرات، به‌ويژه در موضوعات هسته‌اي و امنيتي، با يكديگر گفت‌وگو كرده‌اند؛ مساله‌اي كه همواره به يكي از چالش‌هاي بزرگ در روابط دو كشور تبديل شده است. محور اصلي اين مذاكرات، همچنان مساله هسته‌اي ايران است. طرف امريكايي به‌ويژه بر لزوم نظارت دقيق بر برنامه هسته‌اي ايران و جلوگيري از دستيابي تهران به سلاح هسته‌اي تأكيد دارد، در حالي كه ايران، بر حقوق خود براي توسعه برنامه هسته‌اي صلح‌آميز و لغو تحريم‌ها تأكيد مي‌كند و همواره اعلام كرده كه قصدي براي دستيابي به سلاح هسته‌اي ندارد. اين اختلافات به وضوح نشان مي‌دهد كه حل اين مسائل نه‌تنها نيازمند مذاكرات مستمر، بلكه به سطحي از اعتماد و حسن‌نيت نيز بستگي دارد. با وجود اين، برخي تحليلگران داخلي به‌ويژه در داخل ايران، اين مذاكرات را فرصتي براي كاهش تنش‌ها و بهبود شرايط اقتصادي كشور ارزيابي مي‌كنند. به‌طور خاص، تحليلگران بر لزوم استفاده از اين فرصت‌ها براي جلوگيري از بروز بحران‌هاي جديد در منطقه و تقويت موقعيت ايران در عرصه بين‌المللي تأكيد دارند. در اين ميان، برخي مسوولان نيز از عمان به عنوان يك ميانجي بي‌طرف و سازنده ياد مي‌كنند كه مي‌تواند نقش موثري در پيشبرد اين گفت‌وگوها ايفا كند. در سطح بين‌المللي نيز، رسانه‌ها و تحليلگران خوش‌بيني محتاطانه‌اي به اين مذاكرات دارند. از يك سو، برخي از آنها اين گفت‌وگوها را گامي مثبت در جهت كاهش تنش‌ها و جلوگيري از بروز بحران‌هاي جديد در منطقه ارزيابي كرده‌اند. اما از سوي ديگر، آنها بر پيچيدگي‌هاي موجود در مسائل هسته‌اي، به‌ويژه در زمينه انباشت اورانيوم غني‌شده و عدم توافق در زمينه بازگشت بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به ايران، تأكيد مي‌كنند. نكته مهم ديگر در اين مذاكرات، مساله نقض اعتماد در طول سال‌هاي گذشته است.
ايالات‌متحده در دوران ترامپ از توافق هسته‌اي برجام خارج شد و تحريم‌هاي سخت‌تري را عليه ايران وضع كرد. اين اقدام نه‌تنها به مشكلات اقتصادي ايران افزوده، بلكه موجب بي‌اعتمادي عميقي ميان دو كشور شده است، به همين دليل بسياري از كارشناسان معتقدند كه رسيدن به يك توافق پايدار نيازمند اقدامات اعتمادساز ازسوي هر دو طرف است. درنهايت، مذاكرات اخير در عمان به‌طور قطع يك گام مهم در ديپلماسي منطقه‌اي به‌شمار مي‌آيد و نشان‌دهنده اراده سياسي طرفين براي كاهش تنش‌ها و يافتن راه‌حل‌هاي ديپلماتيك هستند. اما چالش‌هاي بسياري پيش روي آن قرار دارد. پيچيدگي‌هاي مسائل هسته‌اي، رفتارهاي منطقه‌اي ايران و امريكا و تضاد منافع دو كشور مي‌تواند باعث شود كه اين مذاكرات به‌جاي ايجاد توافقات پايدار، به تله‌اي براي تشديد تنش‌ها تبديل شود. در اين شرايط، اهميت ديپلماسي فعال، مديريت هوشمندانه منافع ملي و اجتناب از اقدامات تحريك‌آميز براي پيشبرد اين فرآيند بيشتر از هميشه نمايان مي‌شود.