چابك‌سازي حكمراني براي مواجهه با آينده
خسرو قاضي‌زاده
يكي از بزرگ‌ترين موانع توسعه در كشور، وجود نهادهاي موازي و شوراهاي غيركاربردي است كه فرآيند تصميم‌گيري را پيچيده و بهره‌وري سازمان‌ها را به شدت كاهش داده‌اند. اين ساختارهاي زائد، علاوه بر اتلاف منابع مالي و انساني، روند تحقق اهداف را كند كرده و مسير پيشرفت را با چالش‌هاي جدي روبه‌رو ساخته‌اند. از سوي ديگر، نظارت ناكارآمد و اجراي سليقه‌اي قوانين، زمينه‌ساز احساس تبعيض و كاهش اعتماد عمومي شده كه درنهايت، مشروعيت و اثربخشي نظام حكمراني را تضعيف كرده است. در شرايط حساس كنوني، كشور با جنگ‌هاي شناختي و اقتصادي مواجه است و حكمراني نيز از شكل دستوري به حكمراني استدلال‌محور در حال گذار است. در اين شرايط، ضرورت ايجاد ساختارهاي چابك و حذف موانعي كه سرعت تصميم‌گيري و اجراي سياست‌ها را كاهش مي‌دهند، بيش از هر زمان ديگري احساس مي‌شود. حكمراني در عصر جديد نيازمند انعطاف‌پذيري بالا و توانايي پيش‌بيني و پاسخگويي به تغييرات محيطي و بحران‌هاي ناگهاني است؛ هدفي كه تنها در سايه اصلاح ساختارها، بهبود مديريت و اتخاذ رويكردهاي استراتژيك قابل دستيابي است. يكي از ابزارهاي كليدي براي تحقق اين تحول، تركيب سيستم ارزيابي عملكرد با روش‌هاي هوشمند آينده‌پژوهي است. در اين سيستم نوين، ارزيابي عملكرد ديگر محدود به تحليل گذشته و حال نخواهد بود، بلكه با استفاده از فناوري‌هاي پيشرفته‌اي مانند داده‌كاوي و هوش مصنوعي، امكان پيش‌بيني روندهاي آتي، شناسايي فرصت‌ها و تهديدها و شبيه‌سازي سناريوهاي مختلف براي آينده فراهم مي‌شود. چنين رويكردي به مديران كمك مي‌كند تا نه‌تنها نقاط ضعف و قوت موجود را شناسايي كنند، بلكه با طراحي برنامه‌هاي عملياتي، سازمان را براي رويارويي با تغييرات محيطي آماده سازند. در كنار اصلاح ساختارها، بازنگري در فرآيند تصميم‌گيري نيز ضروري است. رويكردهاي مشاركتي كه در آنها از نظرات متخصصان و نخبگان استفاده مي‌شود، مي‌تواند ضمن افزايش دقت و كيفيت تصميم‌گيري‌ها، مقاومت در برابر تغييرات را كاهش دهد.
همچنين، ارتقاي فرهنگ پاسخگويي در تمامي سطوح مديريتي و ترويج شايسته‌سالاري از ديگر اقدامات اساسي و موثر براي كاهش سوءمديريت و اعمال سليقه در اجراي قوانين است. سيستم ارزيابي عملكرد هوشمند و آينده‌نگر، ابزار مناسبي براي پيشبرد اين تغييرات است. اين سيستم با پايش و تحليل مداوم وضعيت سازمان‌ها و ارائه بازخوردهاي دقيق و به‌روز، امكان تصميم‌گيري آگاهانه‌تر و چابك‌تر را فراهم مي‌كند. چنين سيستمي نه تنها مشكلات جاري را شناسايي و رفع مي‌كند، بلكه سازمان را براي فرصت‌ها و تهديدهاي آينده آماده مي‌سازد.
درنهايت، چابك‌سازي حكمراني و استفاده از ابزارهاي هوشمند ارزيابي و آينده‌نگري، ضرورتي گريزناپذير براي دستيابي به حكمراني كارآمد است. با حذف ساختارهاي زائد، اجراي شفاف قوانين و بهره‌گيري از دانش و فناوري، مي‌توان اعتماد عمومي را احيا كرد و زمينه را براي توسعه پايدار و همه‌جانبه فراهم ساخت.