نظام تعرفه‌اي ترامپ به يك مصيبت اقتصادي از قلب نيويورك تا نقاط دوردست قطبي تبديل شده است. اگرچه رييس‌جمهوري امريكا فعلا تعرفه‌ها را تعليق كرد، اما چشم‌انداز آينده تجارت جهاني با ابهام مواجه است. وقتي از ترامپ درباره تغيير نظرش در مورد تعليق تعرفه‌ها پرسيده شد، او به سي‌ان‌ان گفت: «بايد انعطاف‌پذير باشيد» و اذعان كرد كه تيم او بازارها را براي مشاهده واكنش‌ها زيرنظر دارد.
در قلب كشمكش اقتصادي «مرد ديوانه» جدال با چين رنگ و بوي متفاوتي دارد.در ميان اعداد و ارقام نظام تعرفه‌اي ترامپ براي تجارت خارجي امريكا، سخت‌ترين وضعيت عليه چيني‌ها اعمال شد؛ پكن با خشم واكنش نشان داده است. وزارت دارايي چين از افزايش نرخ تعرفه‌هاي گمركي بر كالاهاي وارداتي از امريكا به ۱۲۵ درصد خبر داده است.
تعرفه‌هاي گمركي چين بر كالاهاي امريكايي پيش‌تر به ۸۴ درصد رسيده و قرار است كه نرخ جديد از امروز شنبه اعمال شود. «كارولين ليويت»، سخنگوي كاخ سفيد مي‌گويد: «وقتي به ايالات متحده امريكا مشت مي‌زنيد، رييس‌جمهور ترامپ با مشت محكم‌تري مقابله خواهد كرد.» امريكا نيز نرخ تعرفه‌هاي گمركي بر كالاهاي وارداتي از چين را به ۱۴۵ درصد افزايش داده است. سي‌ان‌ان، تنش‌ها بين پكن و واشنگتن را نتيجه سال‌ها تلاش ناكام امريكا براي كنترل رشد اقتصادي و نفوذ سياسي چين ارزيابي كرد و نوشت: «از زمان ورود چين به سازمان تجارت جهاني، امريكا اميدوار بود كه اين كشور به نظم اقتصادي غربي پايبند شود، اما چنين نشد.» نبايد ناديده بگيريم كه نارضايتي مزمن واشنگتن از سال 2018 شكل و فرم خشم پنهان به خود گرفته بود. «وانگ ونتاو» وزير تجارت چين با انتقاد شديد از سياست‌هاي تجاري امريكا اعلام كرد كه پكن همچنان براي حل اختلافات از مسير ديپلماسي و مذاكره آمادگي دارد، اما اگر واشنگتن به مسير تحميل تعرفه‌هاي گمركي ادامه دهد، «چين تا آخر خواهد جنگيد.» رييس‌جمهوري چين روز جمعه در ديدار با «پدرو سانچز» نخست‌وزير اسپانيا گفت: «در جنگ تعرفه‌ها هيچ برنده‌اي وجود ندارد و مخالفت با جهان تنها خود را منزوي مي‌كند.» نكته جالب اينجاست كه «دونالد ترامپ» با تاكيد بر روابط خوب خود با «شي جين پينگ» رييس‌جمهوري چين ابراز خوش‌بيني كرد كه دو كشور بر سر تعرفه‌ها توافق خواهند كرد. آيا ترامپ در پرونده جدال با چين دنبال يك معامله است يا مساله خواسته ديگري است؟
نگراني درباره فشار از درون
شبكه تلويزيوني سي‌ان‌ان هشدار مي‌دهد كه «تهاجم تعرفه‌اي امريكا عليه چين، شروع نبردي است كه امريكا شايد پيروز آن نباشد.» مساله اينجاست كه جدال تعرفه‌ها فشار زيادي بر مصرف‌كنندگان و كسب‌وكارهاي كوچك امريكايي وارد خواهد كرد.
جنگ تجاري آغاز شده بين ايالات متحده و چين پيامدهاي مهم و چندوجهي در اقتصاد ايالات متحده به همراه داشته است. در حالي كه طرفداران مزاياي بالقوه‌اي مانند بازسازي مجدد توليد و بهبود تراز تجاري را تبليغ مي‌كردند، واقعيت پيچيده‌تر شده است. در درجه اول، مصرف‌كنندگان امريكايي بار قابل توجهي را از طريق افزايش قيمت كالاهاي وارداتي مشمول تعرفه متحمل شده‌اند. اين امر به‌طور موثر قدرت خريد را كاهش داده و به فشارهاي تورمي كمك كرده است، به ويژه بر خانوارهاي كم‌درآمدي كه به‌طور نامتناسبي به واردات مقرون به صرفه متكي هستند، تاثير مي‌گذارد. علاوه بر اين، كسب‌وكارهاي امريكايي، به‌ويژه توليدكنندگان محصولات كشاورزي و آنهايي كه به صادرات چين متكي هستند، اختلالات قابل توجهي را تجربه كرده‌اند. كشاورزان با تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه روي كالاهاي كليدي كشاورزي مواجه شدند كه مانع از دسترسي به يك بازار حياتي شد. صنايع توليدي، در حالي كه به‌طور بالقوه از تجديد حيات در برخي بخش‌ها سود مي‌برند، به دليل تعرفه‌هاي وارداتي قطعات و مواد، از افزايش هزينه‌هاي نهاده‌اي نيز رنج مي‌برند.
به گزارش آسوشيتدپرس، شوراي بازرگاني ايالات متحده و چين از دو رهبر خواسته تا «پاي ميز مذاكره بيايند» و گفت‌وگو كنند. اين شورا اعلام كرد: «تعرفه‌هاي هدفمند براي تشويق چين به حضور در ميز مذاكره يك چيز است، اما اين تعرفه‌هاي گسترده به نفع هيچ كس نيست. آنها به‌طور قابل توجهي به اقتصاد جهاني، ايالات متحده و چين و همچنين مشاغل، كشاورزان و مصرف‌كنندگان امريكايي آسيب خواهند رساند.» تاثير كلي بر رشد توليد ناخالص داخلي ايالات متحده همچنان موضوع بحث در ميان اقتصاددانان است. در حالي كه برخي استدلال مي‌كنند كه اين تاثير بسيار كم بوده است، برخي ديگر به شواهدي اشاره مي‌كنند كه نشان مي‌دهد فشار قابل اندازه‌گيري بر عملكرد اقتصادي، ناشي از كاهش سرمايه‌گذاري، تضعيف اعتماد مصرف‌كننده و اختلال در زنجيره‌هاي تامين جهاني است. در نهايت، جنگ تجاري ايالات متحده و چين وابستگي متقابل پيچيده اقتصاد جهاني را آشكار كرده و بر چالش‌هاي سياست تجاري يكجانبه در دستيابي به نتايج مورد نظر خود تاكيد كرده است و مصرف‌كنندگان و مشاغل امريكايي با پيامدهاي اقتصادي ملموس دست و پنجه نرم مي‌كنند.
چندجانبه‌گرايي و فشار از بيرون
چيني‌ها از فشار نظام تعرفه‌اي ترامپ نهايت بهره را دنبال مي‌كنند. اكونوميست هفته گذشته نوشت كه «پكن برنده مطلق فشار ترامپ به شركاي اروپايي و تجارت جهاني است.» اين تحليل يك وضعيت ناخوشايند براي ايالات متحده است. رفتار نظام بين‌الملل در يك دهه اخير نشان مي‌دهد كه شراكت كشورها در حوزه‌هاي استراتژيك همانند گذشته درگير دوقطبي شرقي و غرب نيست. امريكا در جريان جدال قيمت انرژي مشاهده كرد كه بازيگران منطقه مياني همانند عربستان در «اوپك پلاس» با روسيه همكاري كردند. كشورهايي نظير امارات متحده عربي و تركيه هم رويكردي مشابه در تراكنش‌هاي تجاري دنبال كردند. در نگاه كلان داستان زماني پيچيده‌تر مي‌شود كه كشورهاي اروپايي همچنان مشتري نفت ناوگان سياه روسيه هستند. واقعيت امروز براي اروپاي سرخورده از رفتار تحقيرآميز ترامپ اين است كه آنها علاوه بر تهديدات راهبردي روسيه بايد منافع اقتصادي خود را تامين كنند. اروپا به دنبال حل پارادوكس راهبرد و منفعت است؛ آنها در اين راه به دنبال رسيدن به تعاريف جديد هستند. روز پنجشنبه، وزارت بازرگاني چين اعلام كرد: «در نشست مجازي «وانگ ون‌تائو» وزير بازرگاني چين و «ماروش شِفچوويچ» كميسر تجارت و امنيت اقتصادي اتحاديه اروپا، طرفين توافق كردند كه هر چه سريع‌تر گفت‌وگوها براي بررسي كامل مسائل مرتبط با دسترسي به بازار، ايجاد محيط تجاري مساعدتر براي شركت‌ها، بهاي خودروهاي برقي و زمينه‌هاي همكاري سرمايه‌گذاري در صنعت خودرو را شروع كنند.» هوشمندي چيني‌ها اين است كه در حال دامن زدن به وضعيتي هستند كه اروپا ناچار به تامين منافع اقتصادي با ارزش افزوده شود. تامين منابع و مواد اوليه از چين و روسيه به كشورهاي ديگر ممكن است تحت تاثير قرار بگيرد. كشورهاي ديگر به دنبال تامين منابع از مناطق ديگر هستند كه مي‌تواند زنجيره‌هاي تامين جهاني را تغيير بدهد و چين دنبال بازاريابي است.
خطرات ژئوپليتيك
جنگ تجاري ممكن است باعث افزايش تنش‌هاي سياسي و نظامي بين اين كشورها و كشورهاي ديگر شود كه مي‌تواند به بي‌ثباتي سياسي و اقتصادي منجر شود. شايد بتوان گفت كه جدال تعرفه‌ها به شكل غيرمستقيم روي وضعيت تايوان تاثير خواهد گذاشت. چين اقدامات تجاري ايالات متحده را به عنوان بخشي از يك استراتژي بزرگ‌تر مهار، با هدف جلوگيري از رشد اقتصادي خود و جلوگيري از دستيابي به اهداف استراتژيك خود، ازجمله اتحاد مجدد با تايوان درك مي‌كند. اين تصور به قاطعيت چين در منطقه دامن مي‌زند كه در تمرين‌هاي نظامي در نزديكي تايوان و افزايش فشار ديپلماتيك بر جزيره و شركاي بين‌المللي آن آشكار شد. آنچه در رزمايش‌هاي يك هفته اخير چين مشاهده مي‌كنيم مانور براي تصرف تايوان است.
تغيير ساختار تجارت جهاني
اگرچه هيچ چشم‌اندازي براي جدال تعرفه‌ها وجود ندارد و ممكن است طرفين تا نقطه برخورد پيش بروند، اما در عين حال گزينه معامله، توافق يا تعليق دور از ذهن نيست. هشدار واضح اين است كه هيچ طرفي حاضر به عقب‌نشيني نيست و رويكرد تقابل امكان ديپلماسي را محدود مي‌كند.
«كريگ سينگلتون» كارشناس ارشد چين در بنياد دفاع از دموكراسي‌ها مي‌گويد كه هيچ كس حاضر به تماس براي حل جنگ تجاري پكن و واشنگتن نيست. او گفت: «هر طرف بر اين باور است كه زمان به نفع خود است كه اين خطر را افزايش مي‌دهد كه تا زماني كه آسيب واقعي وارد نشود، هيچ كدام براي كاهش تنش حركت نكنند.» او مي‌گويد كه «اين ديگر تنها مربوط به تعرفه‌ها نيست، بلكه آزمايش اراده است.» در حالي كه يك توافق جامع كه به مسائل ساختاري اساسي بپردازد، ايده‌آل است. دستيابي به چنين راه‌حلي دست‌نيافتني است. هر دو كشور با فشارهاي داخلي مواجه هستند كه بر استراتژي‌هاي مذاكره آنها تاثير مي‌گذارد. ايالات متحده خواهان امتيازات بيشتر در مورد مالكيت معنوي و دسترسي به بازار است، در حالي كه چين به دنبال محافظت از مدل اقتصادي خود و حفظ نفوذ جهاني خود است. اينكه آيا درگيري به يك جنگ تجاري تمام عيار تبديل مي‌شود كه مشخصه آن تعرفه‌هاي بسيار بالاتر و محدوديت‌هاي گسترده‌تر است يا به يك توافق محدود به اوج خود مي‌رسد. عوامل متعددي به احتمال توافق محدود اشاره دارد. تاثير مخرب جنگ تجاري بر هر دو اقتصاد، به ويژه بر مصرف‌كنندگان و مشاغل، انگيزه‌اي قوي براي تنش‌زدايي ايجاد مي‌كند. با اين حال، موقعيت‌هاي مستحكم و تمايل به فرافكني قدرت نيز مي‌تواند منجر به تشديد بيشتر شود.
نتيجه جدال تعرفه‌ها هر چه كه باشد اين وضعيت سخت، سطح آسيب‌پذيري‌ها را در زنجيره‌هاي تامين جهاني آشكار كرده است و ايالات متحده و چين را بر آن داشت تا خودكفايي فناوري و توليد داخلي را در اولويت قرار بدهند. اين روند جداسازي به‌طور بالقوه مي‌تواند اهرم اقتصادي تايوان را به عنوان يك جزء حياتي در اين زنجيره‌هاي جهاني محدود و آن را مجبور كند تا تعادل متزلزلي بين دو قدرت اقتصادي رقيب برقرار كند.
كارشناس مسائل بين‌الملل