فیاض زاهد و محمد مهاجری در یادداشتی مشترک تحلیل کردند
ايران و امريكا فردايي متفاوت
امروز دكتر عراقچي به نمايندگي از جمهوري اسلامي ايران با ويتكاف، نماينده ترامپ در مسقط گفت‌وگو مي‌كند. محور اين گفت‌وگو كه گفته مي‌شود به‌طور غيرمستقيم انجام مي‌شود، انرژي هسته‌اي و رفع تحريم‌هاست. درباره اين گفت‌وگو نكاتي قابل اعتناست:
1- از مواضع آقاي عراقچي چنين برمي‌آيد كه آنچه در عمان اتفاق مي‌افتد «پيش گفت‌وگو» است و طرفين دنبال محك زدن يكديگر هستند. از آنجا كه پيشنهاد از طرف ترامپ مطرح شده است، قاعدتا نماينده او به تبيين موضع رييس‌جمهور امريكا مي‌پردازد و بسته پيشنهادي خود را ارايه مي‌دهد. در اين وضعيت طرف ايراني بايد دقيقا جزييات اظهارات طرف مقابل را بشنود و هر جا ابهامي وجود دارد با پرسش دقيق آن را رفع كند. درك كامل خواسته امريكا در اين مرحله بسيار مهم است.
2- وزير خارجه ايران ديپلماتي باتجربه است و در مذاكرات برجام داراي پيشينه ارزشمندي است و به همين دليل نيز به عنوان مذاكره‌كننده اصلي وارد شده قابليت‌هاي فردي و نيز اعتماد نظام به وي، از عراقچي چهره‌اي كاملا موجه ساخته و جز گروه بسيار كوچكي از تندروهاي داخلي، مورد قبول همگان است. اين مقبوليت به همراه اراده و تصميم نظام در عالي‌ترين سطوح براي انجام مذاكره، قوت و قدرتي بيش از پيش در اختيار او قرار داده است.
3- آفت هر كار سياسي، تفوق حاشيه‌ها بر متن است. اكنون كه مخالفان مذاكره نمي‌توانند نسبت به اصل مذاكره و شخص عراقچي، ان‌قلت بياورند با حاشيه‌سازي به دنبال برهم زدن بازي هستند. به عنوان مثال تصميم بر اين است كه مذاكرات عمان فعلا به‌طور غيرمستقيم انجام شود. اين ايده با هر توجيهي فعلا ملاك عمل است، اما افراط در آنچه منفعتي دارد جز اينكه حاشيه را بر متن غالب كند؟ فرضا گفته مي‌شود در اين مذاكرات قرار نيست هيچ عكسي منتشر شود. ظاهرا عدم انتشار عكس با هدف جلوگيري از حاشيه مطرح شده، اما آيا خود همين ايده، حاشيه‌سازي بلاوجه نيست؟ اگر عكسي منتشر شود آسمان به زمين مي‌آيد؟
4- پوشش رسانه‌اي مذاكرات براي داخل و خارج ايران بسيار مهم است. در حالي كه رسانه‌هاي مهم غربي و شرقي و منطقه‌اي با امكانات انساني و فني گسترده در عمان حضور خواهند داشت تيم ايراني از چه ظرفيتي برخوردار است؟ آيا مانند هميشه و به‌طور سنتي قرار است صداوسيما تنها رسانه انحصاري باشد؟ تجربه نشان داده ضعف شديد صداوسيما در اين زمينه‌ها، مرجعيت رسانه‌اي را به سمت دستگاه‌هاي تبليغاتي ديگر كشورها سوق خواهد داد.
5- مشكل صداوسيما صرفا در پوشش خبري نيست. همين روزها تحليل‌هاي دم‌دستي كه از برخي شبكه‌هاي تلويزيون پخش مي‌شود، نه تنها پاسخگوي نياز مخاطبان نيست، بلكه متاسفانه چنين تلقي مي‌شود كه تريبون دستگاه رسمي تبليغاتي كشور در اختيار جرياني است كه به تندرو مشهور است. اين رويكرد با انتظاري كه از رسانه ملي براي حمايت همه‌جانبه از مذاكرات وجود دارد، منطبق نيست.
6- انتظارآفريني بيجا، سم مذاكرات است. با انتشار خبر مذاكره شاهد سقوط نسبتا شديد در بازار ارز و طلا بوديم و احتمالا اين نوسانات باز هم ادامه يابد. چهره‌هاي سياسي مي‌توانند با بالا بردن توقع از مذاكرات يا برعكس با يأس‌آفريني نسبت به نتيجه آن، التهابات اقتصادي بيافرينند. مذاكره در يك بستر ديپلماتيك صورت مي‌گيرد. بالا و پايين دارد. تلخ و شيرين دارد. اميد و يأس دارد. همه اينها بايد براي جامعه توضيح داده شود. فعلا همين كه امريكا با پيشنهاد مذاكره وارد عمان شده يك نقطه مثبت است. نبايد با اين تصويرسازي كه ظرف24ساعت همه چيز به توافق ختم مي‌شود، سراب ساخت. اتفاقا مخالفان مذاكره به دنبال آنند كه انتظارات به سقف برسد، زيرا در اين حالت، حتي كوچك‌ترين ناكامي آنها را به هدفشان مي‌رساند.
۷- مذاكرات پيش رو و احتمال توافق ميان ايران و امريكا دشمنان زيادي دارد. برخي كشورهاي عربي، تركيه، روسيه، چين، تندروهاي داخلي و از همه مهم‌تر اسراييل و لابيرنت قدرتمند آن در امريكا، همه تلاش خود را به كار خواهند بست كه اين روند شكست بخورد. به نظر توافقي جامع درون ساختار وجود دارد كه عدم توافق ضريب برخورد نظامي و امنيتي با ايران را به شدت افزايش خواهد داد. لذا مراقبت از ستون پنجم دشمن كه درصدد تخريب ملت ايران است، ضرورت دارد. در كنار آنها كاسبان تحريم نيز در اين دسته‌بندي قرار مي‌گيرند.
۸- قبلا در اين ستون نوشته‌ايم كه شايد نظريه نامحبوبي نيز باشد، اما در افق بلندمدت امريكا، ايران را متحد خود مي‌بيند. در اين راستا چهره‌اي مثل ترامپ به دليل پيوندهاي فردي و كاسبي مشترك در گذشته با پوتين چه بسا علاقه‌مند باشد روسيه و ايران را در راهبرد محاصره چين شريك كند. نشانه‌هاي پيدا و آشكاري در اين ميان وجود دارد كه به وقتش نويسندگان اين سرمقاله بدان‌ها اشاره خواهند كرد.
۹- ايران از طريق برخي عوامل خود پيشنهاد ترجيح ديپلماسي اقتصادي به عنوان پيشران ديپلماسي سياسي را در قالب بسته‌اي هزار ميليارد دلاري به طرف امريكايي ارايه داده است. رييس‌جمهور پزشكيان با جديت موافقت رهبر انقلاب براي انجام سرمايه‌گذاري اقتصادي در ايران را گرفت. اين بسته پيشنهادي براي دوطرف برد- برد خواهد بود. از راه‌آهن سريع‌السير تا گسترش فاز دوم فرودگاهي تا مگابندر و سيكل تركيبي و... در آن ديده شده است. براي بويينگ ظرفيت فروش ۴۰۰ هواپيما يك اتفاق مهم است. نگاه ترامپ به اين پيشنهاد مثبت ارزيابي شده است. يادتان باشد اين رقمي است كه ترامپ از عربستان براي سرمايه‌گذاري در امريكا طلب كرده است. پيشنهاد ايران مزيت افزون‌تري دارد. سرعت رشد اقتصادي به شركت‌هاي آنها و ترميم ناترازي‌ها و ثبات اقتصادي و سياسي به ايران مي‌دهد.
۱۰- دنيا وارد فاز جديدي شده است. هيچ چيز با سال گذشته قابل مقايسه نيست. نگاه‌هاي آخرالزماني مفتضحانه شكست خورده‌اند. روسيه در وضعيت بهتري قرار گرفته است. جنگ تجاري امريكا را درگير پرونده‌هاي مختلفي كرده است. رشد اقتصادي كشورهاي اروپايي به شدت دچار كاستي شده است. جهان به شوك جديدي براي رشد نياز دارد. ايران در بهترين نقطه خاورميانه استقرار دارد. اصل بر درك ظرايف و هوشمندي در بهره‌برداري از فرصت‌هاي پيش رو است. افكار عمومي هم در انتظار چنين موفقيتي است. اما در اين ميان رييس‌جمهور بايد در مركز ابتكار رسمي براي مذاكرات باشد. تركيبي از تمركز بر مذاكرات، تشكيل يك تيم رسانه‌اي قدرتمند. تحليل داده‌ها تا مغلوب جنگ روايت‌ها نشويم و برخورد با كاسبان و متوهمان. به‌طور جدي بايد پرسيد جواد لاريجاني و مجري‌هاي بي‌كيفيت صداوسيما با مجوز و اجازه چه مقامي در نقش مخرب تصميم نظام قرار مي‌گيرند. ايران چنانچه كمربند محكمي پيرامون اين رويداد نبندد، بدون ترديد متضرر خواهد شد.