ايران براي دريافت تضمين‌هايي پايدار از امریکا آماده مي‌شود
راند دوم در رم
وبگاه اكسيوس به نقل از منابع آگاه مدعي شد كه دور دوم گفت‌وگوهاي هسته‌اي ميان ايالات‌متحده و ايران قرار است روز شنبه در رم برگزار شود، به ادعاي ناظران اين خبر از اين منظر با اهميت است كه ظاهرا دولت ترامپ از دور نخست گفت‌وگوها در عمان رضايت داشته؛ گفت‌وگوهايي كه طبق برنامه‌هاي رييس‌جمهوري امريكا و همچنين ايران پيش رفت. حال آن‌گونه كه آكسيوس مدعي است، دولت ترامپ خواستار آن است كه گفت و گوهاي رم در قالب مستقيم برگزار شود. گفته مي‌شود پيشنهاد تغيير محل رايزني‌ها نيز ازسوي واشنگتن مطرح شده است. همزمان به ادعاي يك منبع آگاه، استيو ويتكاف، نماينده ايالات‌متحده و عباس عراقچي، معاون وزير خارجه ايران روز شنبه گذشته حدود ۴۵ دقيقه با يكديگر گفت‌وگو كردند؛ مدتي طولاني‌تر از آنچه رسانه‌اي شده است. با اين همه اين خبر در حد يك ادعا است و هنوز تاييد و رد نشده است. اين منبع گفت‌وگوي عراقچي و ويتكاف را كه در بالاترين سطح تماس مستقيم بين مقامات دو كشور طي هشت سال گذشته محسوب مي‌شود را «محتوا محور، جدي و عالي» توصيف كرد.
اين خبر ادعايي درحالي رسانه‌اي شد كه راند اول رايزني‌ها در عمان در فضايي مملو از بي‌اعتمادي كليد خورد، نمايندگان ايران به خروج ترامپ از توافق هسته‌اي پيشين اشاره كرده و نگراني خود را از احتمال تكرار چنين اقدامي اعلام كردند. در مقابل، امريكايي‌ها نيز ترديدهايي ادعايي درباره نيت واقعي ايران در مورد برنامه هسته‌اي‌اش مطرح كرده‌اند. با اين حال، هر دو طرف پس از چند ساعت گفت‌وگو از «مسير پيش‌رو» سخن گفته‌اند. همزمان آن‌گونه كه يكي از منابع آگاه مدعي است، ويتكاف روز يكشنبه با دونالد ترامپ ديدار كرده و او را در جريان جزييات گفت‌وگوها قرار داده است. به ادعاي ناظران امريكا اكنون انتظار دارد ايران در آينده نزديك گام‌هايي بردارد تا برنامه هسته‌اي‌اش را بيش از پيش محدود كند، اين درحالي است كه تهران تاكيد داشته و دارد كه در ازاي پذيرش محدوديت‌ها بر برنامه هسته‌اي‌اش، خواهان برداشته شدن تمامي تحريم‌هاي اعمالي است. در همين راستا يكي از منابع آگاه ادعا كرده كه يكي از اين گام‌ها مي‌تواند رقيق‌سازي اورانيوم۶۰درصدي باشد؛ موادي كه از نظر فني مي‌تواند زمينه را براي گريز هسته‌اي ايران هموار سازد. با اين همه به ادعاي ناظران تحقق اين گزاره منوط به توافق در باب برداشته شدن تحريم‌ها است؛ همان مقوله‌اي كه سخنگوي وزارت خارجه ايران روز يكشنبه بر آن تاكيد كرد. به ادعاي گروهي از ناظران، اگرچه دور دوم گفت‌وگوها در عمان برگزار نخواهد شد، اما ميانجي‌هاي عماني در مذاكرات حضور خواهند داشت. با اين حال، اين احتمال وجود دارد كه اين‌بار مقامات ايراني و امريكايي در يك اتاق بنشينند و مستقيما گفت‌وگو كنند. به ادعاي يك مقام اسراييلي، ويتكاف علاوه بر ديدار با ترامپ، وزير امور راهبردي اسراييل، رون درمر را نيز از گفت‌وگوها مطلع كرده است. اين درحالي است كه اسراييل نسبت به حصول توافق در مذاكرات بدبين است و از كاخ سفيد خواسته تا در صورت شكست ادعايي رايزني‌ها، موضع مشتركي در زمينه گزينه نظامي اتخاذ كند. ويتكاف همچنين با شماري از مقامات كشورهاي عرب حوزه خليج‌فارس گفت‌وگو كرده كه از مذاكرات با ايران حمايت كرده‌اند. عراقچي نيز همتايان خود در قطر، كويت و مصر را در جريان رايزني‌ها قرار داده است. در اين ميان به گفته يك منبع آگاه، رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، قرار است در هفته جاري و پيش از برگزاري دور دوم گفت‌وگوها، به تهران سفر كند. گروسي در اين سفر به بررسي وضعيت نظارت و راستي‌آزمايي آژانس در تاسيسات هسته‌اي ايران خواهد پرداخت.
در اين ميان نشريه نيويورك تايمز با انتشار يادداشتي ضمن اشاره به سازنده بودن رايزني‌ها، به مخالفت‌خواني‌هاي محافظه‌كاران و مخالفان در داخل ايران و امريكا و همچنين اسراييل، اشاره كرده با اين همه تاكيد دارد كه گفت‌وگوها در عمان از نظر ساختار نيز نويدبخش و كارآمد بوده است. درحالي كه توافق ۲۰۱۵ ميان ايران و شش قدرت جهاني -پنج عضو دايم شوراي امنيت سازمان ملل متحد به‌اضافه آلمان و با ميانجيگري اتحاديه اروپا- پس از دو سال مذاكره حاصل شد، مذاكرات كنوني به صورت دوجانبه ميان ايران و ايالات‌متحده در جريان است و اروپا، روسيه و چين در حاشيه قرار دارند. در همين راستا، علي واعظ، مدير پروژه ايران در گروه بحران بين‌المللي، در گفت‌وگو با نيويورك تايمز مدعي شد: «اين شروع، بهترين حالتي بود كه مي‌توان انتظار داشت. ممكن بود گفت‌وگوها به بن‌بست برسند، اما طرفين توافق كردند نشست‌هاي بعدي ادامه يابد، در پايان جلسه كنار هم قرار گرفتند و در باب هدف نهايي به توافق رسيدند.» نكته مهم آن بود كه ترامپ و ويتكاف تاكيد كردند هدف اصلي‌شان جلوگيري از پيشرفت برنامه هسته‌اي ايران (گريز از آستانه هسته‌اي است) -اين در حالي است كه پيش از آغاز رايزني‌ها، مقامات دولت ترامپ مدعي بودند كه در كنار توقف برنامه هسته‌اي ايران، برنامه موشكي و فعاليت‌هاي منطقه‌اي تهران نيز بايد در دستور كار قرار داشته باشد. اين درحالي است كه ايران به‌صراحت اعلام كرده كه چنين خواسته‌هاي ادعايي را برنمي‌تابد و اگر چنين گزاره‌هايي در دستور كار باشد، مذاكرات پيش از شروع شكست خواهد خورد. بنابراين، اگر هدف تنها جلوگيري از پيشرفت برنامه هسته‌اي ايران باشد و دولت ترامپ بر اين موضع پايبند بماند، احتمال موفقيت مذاكرات به مراتب افزايش خواهد يافت. همزمان ولي نصر، استاد دانشگاه جانز هاپكينز، در اين باره مدعي شد: «مقام‌هاي رسمي ايران فقط براي يك ديدار تشريفاتي به عمان نيامده بودند؛ هدف هيات نمايندگي ايران شكستن بن‌بست حاكم با امريكا بود، و مهم‌تر از آن، شنيدن مستقيم خط قرمزهاي واقعي واشنگتن. حال اگر شرط امريكا توقف پيشرفت برنامه هسته‌اي ايران باشد، آنگاه مي‌توان درباره سطح غني‌سازي، ميزان بازرسي‌ها و ديگر جزييات مذاكره كرد. اما ايران نمي‌خواهد وارد توافقي شود كه نتواند آن را اجرايي كند و دوباره با تحريم يا حتي تهديد به رويارويي ادعايي روبه‌رو شود. خواسته ايران روشن است: لغو معتبر تحريم‌ها و توافقي پايدار». نصر مدعي است، با وجود بي‌اعتمادي به ترامپ، گروهي مدعي‌اند او بيش از ديگر روساي‌جمهوري امريكا مي‌تواند پايداري توافق را تضمين كند و در برابر شاهين‌هاي جمهوري‌خواه بايستد. او در اين باره به نيويورك تايمز گفت: «ايراني‌ها هرگز به بايدن اعتماد نداشتند و مي‌دانستند كه رييس‌جمهوري پيشين امريكا قادر به اجراي توافق و توقف مخالفت خواني‌هاي كنگره نيست.» همزمان صنم وكيل، مدير برنامه خاورميانه و شمال آفريقا فعال در انديشكده چتم هاوس، نيز در گفت‌وگو با نشريه نيويورك تايمز مدعي است: «در شرايط كنوني، توافق در مسقط بهترين نقطه‌اي است كه پس از يك نشست اوليه مي‌توان به آن رسيد.» او افزود: «بيانيه‌هاي مثبت از هر دو طرف، برنامه‌ريزي براي ادامه مسير، درك متقابل از فوريت وضعيت، و نشانه‌هايي از عمل‌گرايي در هر دو طرف ديده مي‌شود.» وكيل تاكيد كرد: «البته، چالش‌هاي اصلي هنوز در پيش است.» به ادعاي او، توافقي جدي، هم پيچيده و هم فني خواهد بود و نيازمند زمان است. همچنين بايد در برابر كارشكني محافظه‌كاران و مخالفان در داخل ايران و امريكا و همچنين ماجراجويي‌هاي اسراييل مقاوم بماند. اسراييل كه با توافق ۲۰۱۵ مخالف بود، خواستار برچيده شدن برنامه هسته‌اي ايران است و همچنان بر لزوم حمله ادعايي پيشگيرانه به تهران تاكيد دارد. با اين حال، آن‌گونه كه ناظران مي‌گويند اعلام رسمي رايزني با تهران توسط ترامپ آن هم در حضور نتانياهو در كاخ سفيد، اسراييلي‌ها را دلسرد كرده است، در آن بازه زماني نگراني در صورت «بي‌بي» به خوبي نمايان بود. نصر در اين باره گفت: «ايران موضع‌گيري ترامپ در آن شرايط را پيامي قوي از سوي رييس‌جمهوري امريكا تلقي كرد و بدين نتيجه رسيد كه ترامپ تحت نفوذ اسراييل و شخص نتانياهو قرار ندارد.»
اين كارشناس ارشد مسائل بين‌الملل در اين باره مدعي است كه ايران به احتمال زياد بر فرآيندي تدريجي و مرحله‌اي نظارت‌ها تاكيد خواهد كرد كه ممكن است چند سال طول بكشد، تا توافق در برابر تغيير دولت‌ها آسيب‌پذير نباشد و امنيت ايران نيز تقويت شود. با اين حال، ايران دليلي براي طولاني كردن مذاكرات ندارد. علي واعظ نيز ادعا كرد: «اهرم ايران، توان غني‌سازي اين كشور است، و زمان بيشتر، اين اهرم را قوي‌تر نمي‌كند.» از سوي ديگر، تيك تاك «بمب ساعتي تحريم‌هاي بازگشت‌پذير» به صدا درآمده است. تحريم‌هايي كه در توافق ۲۰۱۵ تعليق شدند، مي‌توانند ازسوي هر يك از طرف‌هاي امضاكننده-خواه اروپا يا امريكا-در صورت عدم دستيابي به توافق يا پيشرفت قابل‌توجه، دوباره اعمال شوند. اما اين امكان فقط تا ۱۸ اكتبر وجود دارد؛ تاريخي كه پس از آن، مكانيسم ماشه فعال مي‌شود. مقامات مي‌گويند كه اروپا در حال بررسي راه‌هايي براي تمديد اين مهلت است، اما سازوكار مشخصي براي آن وجود ندارد. فعلا به باور وكيل، اگر توافقي حاصل شود، ايران خواستار تضمين‌هايي است مبني بر اينكه توافق پايدار خواهد بود و منافع اقتصادي ملموس و بلندمدتي برايش به همراه داشته باشد. او افزود: «ايران مي‌خواهد بداند ترامپ چطور مي‌تواند تضميني ارايه دهد كه ديگر روساي‌جمهور قادر به ارايه شان نبودند.» در مقابل، ايالات‌متحده نيز خواستار تضمين‌هايي ازسوي ايران است؛ تضمين‌هايي ادعايي كه مي‌تواند به امنيت اسراييل و ثبات خاورميانه منوط باشد.وكيل تاكيد كرد: «توافق بايد براي هر دو طرف سودمند باشد، اما براي تحقق آن، نياز به اعتماد و پاسخگويي است- چيزي كه در حال حاضر ميان دو طرف وجود ندارد.»