رييس‌جمهوري به عادت هر سال آغاز نيمه دوم مهر راهي دانشگاه مي‌شود، اين‌بار اما كمي با تاخير. حسن روحاني صبح روز يكشنبه راهي خيابان انقلاب شد تا آغاز سال تحصيلي را با دانشجويان دانشگاه تهران همراه باشد اما امسال هم همچون سال گذشته اين ارتباط يك‌سويه، دانشجويان را دلخور كرد. حداقل در پنج رديف اول به سختي مي‌شد دانشجويي را پيدا كرد مسوولان دولتي روي اين صندلي‌ها نشسته بودند. روحاني هم تنها سخنران مراسم نبود، غلامي وزير علوم، قاضي‌زاده‌هاشمي وزير بهداشت و نيلي‌احدآبادي رييس دانشگاه تهران عباسعلي كريمي رييس دانشگاه علوم پزشكي تهران، شمراني يكي از اساتيد دانشگاه‌هاي وزارت علوم و ناديان يكي از دانشجويان دانشگاه‌هاي وزارت بهداشت به بيان ديدگاه‌ها و نقطه نظرات خود پرداختند؛ با اين حال در اين مراسم هم درست همچون سال گذشته كسي از ميان تشكل‌هاي دانشجويي سخنراني نكرد تا ياد سخنراني دانشجويان، موافق يا مخالف در 16 آذر 95 زنده شود سخناني كه صرف فيلم انتخاباتي روحاني در انتخابات 96 شد.
اما آنچه بيش از اين ارتباط يك‌سويه در جريان مراسم آغاز تحصيلي با حضور رييس‌جمهوري به چشم آمد، سخنراني حسن روحاني بود. رييس‌جمهوري كه متن غراي سخنراني‌اش در صحن سازمان ملل توجه دنيا را به ايران جلب كرد و او را برنده نبرد روحاني- ترامپ؛ اما اين‌بار آيا روحاني برنده اين سخنراني بود؟ رييس‌جمهوري پس از تعارفات مرسوم به حضور و نقش فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌ها در مديريت كشور اشاره كرد اما از همان آغاز نوك پيكان نقد را به سمتي ديگر گرفت و گفت: «اگر امروز نقصي از مديران گرفته مي‌شود و نقد واردي مطرح مي‌شود، بايد بپذيريم به نوعي نقد بر دانشگاه هم هست چرا كه اينها در همين مركز تربيت شده‌اند و دانش‌آموخته‌اند.»
علت موفقيت‌هاي‌مان در دولت يازدهم چه بود؟
رييس‌جمهوري بخش بعدي سخنانش را با اين پرسش آغاز كرد كه «علت موفقيت دولت يازدهم چه بود؟» پاسخ روحاني كوتاه بود: اميد به آينده.
رييس‌جمهور گفت: «در سال 92 انتخاب شده بودم و 2 ماه بعد بنا بود دولت تشكيل دهيم به محض انتخاب قيمت دلار كاهش يافت، بازار آرام شد و اميدها افزايش يافت. در آن دوره ما هنوز كاري نكرده بوديم و دولت فعاليت خود را آغاز نكرده بود اما مردم به آينده بهتر، به تعامل بيشتر با جهان، آرامش بيشتر و فضاي امن‌تر و نه امنيتي‌تر، اميدوار شده بودند. هنرپيشه سينما، كارگردان و نويسنده كتاب همه اميدوار شده بودند و مي‌دانستند كه براي گرفتن مجوز خيلي معطل نمي‌شوند. دانشجو هم اميدوار شده بود چون مي‌دانست از سال 92، ديگر در 16 آذر آزاد است و همه دانشگاه‌ها مي‌توانند مراسم 16 آذر داشته باشند و مي‌توانند حرف بزنند و نقد كنند.» رييس‌جمهوري كه اين روزها از سوي هر دو جناح با انتقاد روبه‌رو است، ديروز در خلال سخنراني هم به اين موضوع معترف بود و گفت: «گاهي وقت‌ها ممكن است از لحاظ عاطفي پذيرش انتقاد براي انسان، زياد سخت باشد. من هم وقتي در روزنامه‌ها و فضاي مجازي، 10 الي 15 انتقاد مي‌خوانم مي‌گويم امروز بس است، كنار مي‌گذارم. چون هم وقت بيشتر ندارم و هم نقد بيش از حد مي‌تواند مفيد نباشد اما نقد به اندازه، هم مفيد و هم لازم است.» بعد از آن هم به نقدهاي اقتصادي اشاره و مطرح كرد «الان اساتيدي در كشور داريم كه از لحاظ اقتصادي، مقاله مي‌نويسند، مصاحبه و نقد مي‌كنند، عده‌اي از اساتيد هم داريم كه اصلا نديدم مصاحبه كنند و در روزنامه حرف بزنند ولي مرتب براي من نامه مي‌نويسند. اين تاثيرگذارتر است. استادي كه در بحث اقتصادي نقد دارد، براي من مستقيم نامه مي‌نويسد من هم به دقت مي‌خوانم و پيام تشكر برايش مي‌فرستم. مي‌گويم نامه شما رسيد، خواندم، متشكرم. يكي هم مصاحبه مي‌كند آن را هم مي‌شنوم.» با اين حال روحاني با بيان اينكه «گاهي وقت‌ها نقد به اندازه بسيار مفيد است، نقد بيش از حد مثالش همان نمك است. نمك طعام به اندازه باشد لازم است و اگر زياد باشد، نمي‌شود غذا را خورد.» نشان داد نقدهاي اين روزها دست كم بار رواني زيادي براي دولت داشته و روحاني را كمي كم‌تحمل كرده است. روحاني البته تاكيد كرد كه هيچ ترديدي وجود ندارد كه دانشگاه‌ها بايد نقاد و پرسشگر باشند و بايد دولت را نقد كنند اما از منتقدان خواست كه اين نقادي و پرسشگري با اطلاعات كافي باشد. او به نامه اقتصاددان‌ها نيز اشاره كرد و خبر داد كه با آنها نشستي دارد اما از خلال صحبت‌هايش مشخص بود نسخه‌هاي اقتصاددانان براي او و دولتش چندان به مذاق روحاني خوش نيامده و آن را نسخه شرايط ايده‌آل كشور مي‌داند.
چگونه مي‌خواهيم امريكاي ابرقدرت را با اين همه نفوذ شكست دهيم؟
روحاني در بخش ديگري از سخنراني خود به ايجاد جنگ رواني و اقتصادي از سوي امريكا اشاره كرد و گفت «آنها كار خود را با يك جنگ رواني شروع كردند و جنگ اقتصادي به عنوان هدف ميان‌مدت آنهاست. جنگ براي موضوع كارآمدي نظام، هدف سوم و مشروعيت‌زدايي از نظام هدف نهايي آنها است. آن تغيير رژيمي را كه سخن مي‌گويند با مشروعيت‌زدايي دنبال مي‌كنند كه اين مشروعيت زدايي را با جنگ رواني، اقتصادي و موضوع كارآمدي پي مي‌گيرند.»
رييس‌جمهوري سپس اين پرسش را مطرح كرد كه «كسي ممكن است بگويد چرا شعار مي‌دهيد و شما به عنوان يك كشور در حال رشد و توسعه چگونه مي‌خواهيد امريكاي ابرقدرت را با اين همه نفوذ اقتصادي، سياسي، نظامي و امنيتي در دنيا، شكست دهيد؟» و البته پاسخ داد كه امريكا به لحاظ سياسي در برابر جمهوري اسلامي شكست‌خورده است. روحاني به روز خروج امريكا از برجام اشاره كرد و يادآور شد «روزي كه امريكا از برجام خارج شده بود، توقع امريكايي‌ها اين بود كه يك ساعت بعد يا حداكثر فردا صبح به وقت خودمان ما هم اعلام كنيم كه از برجام خارج مي‌شويم. نتيجه چه مي‌شد؟ بلافاصله پرونده به شوراي امنيت برمي‌گشت. تحريم بين‌المللي عليه ما شروع مي‌شد، همه قطعنامه‌ها عليه ايران سر جاي اول خودش برمي‌گشت و ما در دنيا تنها مي‌شديم و همه طرفدار امريكا مي‌شدند. اما نظام جمهوري اسلامي ايران تدبير كرد و عجله نكرد. بدون عجله و بدون دستپاچگي گفت من مهلت چند هفته‌اي مي‌دهم، ببينم بقيه چه مي‌كنند. آن چند هفته تا حالا هنوز ادامه دارد. ضرر كرديم؟ هر وقت بخواهيم از برجام خارج شويم، خارج مي‌شويم. اين مشكلي ندارد. خارج شدن مثل خراب كردن يك ديوار است به راحتي مي‌شود خرابش كرد، ساختن سخت است. خراب كردن مشكل ندارد.»
اشكال روزنامه‌ها يا فضاي مجازي يا صداوسيما؟
رييس‌جمهوري در بخش ديگري از سخنراني خود و در ضمن تمجيد از سياست خارجي دولت اشكال را متوجه صداوسيما، روزنامه‌ها و حتي فضاي مجازي دانست كه «وقتي شركتي بعد از برجام به ايران مي‌آيد مي‌گويند اصلا خبري نيست و كسي نيامده است. در صورتي كه 9 شركت آمده است اما حالا كه دارند خارج مي‌شوند هر روز مي‌شمارند.» او براي بار دوم در حين سخنراني به نامه اقتصاددانان اشاره كرد و گفت «من تاكنون چندين نامه اساتيد دانشگاه را خواندم. خيلي نتوانستم استفاده كنم آنچه آنها مي‌گويند و با آنچه ما داريم انجام مي‌دهيم چه جور مي‌شود. يك بار هم در ماه رمضان رو در رو با آنها نشستيم و با هم صحبت كرديم. ما از دانشگاه انتظار بيشتر و بالاتر داريم.» روحاني در بخش ديگري از سخنان خود به روز 13 آبان و اعمال تحريم‌هاي جديد عليه ايران اشاره كرد و توضيح داد: «اگر دشمنان ما آمدند اين شبهه را ايجاد كردند كه آقا وضع خيلي بد مي‌شود و مشكل مي‌شود و يك روز ناجوري به نام 13 آبان پيش روي ما است، حالا من بيايم بگويم كه آقا روز 13 آبان هيچ تاثيري نخواهد گذاشت. امريكا هر كاري خواسته عليه ما انجام داده است نه قبل از 13 آبان، قبل از 13 مهر انجام داده و همه كارها را كرده است. چيزي به نام 13 آباني نيست كه مردم را نگران بكند و همه‌اش تبليغات است.»
شمشير دو‌لبه فضاي مجازي
سخنراني روز گذشته حسن روحاني نشان داد كه گرچه او و همراهانش در دو انتخابات از باز شدن فضاي مجازي استقبال مي‌كردند اما در روزهاي گرفتاري دولت، فضاي مجازي عرصه را بر آنها تنگ كرده است. روحاني با اشاره به پيشرفت‌ها، توسعه و تقويت تسهيلات و زيرساخت‌ها در فضاي مجازي و كمك به رفاه و كسب و كار و زندگي مردم، توضيح داد «فضاي مجازي شمشير دو لبه است و امروز مي‌بينيم كه برخي از شايعات چگونه در همين فضاي مجازي فربه و بزرگ مي‌شود و همه را تحت تاثير قرار مي‌دهد. پس بايد در اين شرايط حواس مان را جمع كنيم.» او همچنين افزود: «شما مي‌گوييد مديريت عوض شده است. به نظر من مديرهايي كه عوض كرديم اگر از مدير قبلي قوي‌تر نبوده مثل مدير قبلي بوده است. اين را نمي‌پذيرم. نمي‌خواهم بگويم ما اشكال و نقد نداريم. حتما مشكل و نقد داريم و حتما ممكن است جايي اشتباه كرده باشيم اما مشكل اصلي چيست؟ مشكل اصلي يكي فشار تحريم است، دوم فشار رواني است. اين دو تا وارد و تاثيرگذار شده است.»
نبايد دانشگاه مركز فعاليت احزاب باشد
بخش پاياني صحبت‌هاي روحاني به دانشگاه و احزاب اختصاص داشت. روحاني خاطرنشان كرد: «دانشگاه بايد ضمن اينكه به علوم سياسي و مسائل اجتماعي توجه كند، مركز علم، پژوهش و تحقيق باشد. اشكال ندارد دانشجو و دانشگاه كمك كند به احزاب و حتي عضو حزبي باشد. اما مكان دانشگاه براي اين كار نيست؛ علم نگاه چپ چپ و چارچوب ندارد. علم باز است و هر چه شما ياد بگيريد باز كم است و به يك معنا همه ما تا آخر عمر طلبه و دانشجو هستيم و بايد بياموزيم از گهواره تا گور. همه‌اش بايد بياموزيم.» رييس‌جمهوري همچنين به ماجراي دانشجويان ستاره‌دار و محروميت از تحصيل اشاره كرد و گفت «الان در چند موضوع استثنا قائل شده‌ايم و گفتيم كسي كه در جرايم سنگيني مثل جرايم سازمان يافته، قاچاق انسان، تروريسم، جاسوسي، و جرايمي كه تبعات اجتماعي در احكام دادگاه‌ها دارد تا زماني كه تبعات اجتماعي دارد، از تحصيلات تكميلي محروم بشوند ولي غير اين مورد همه بايد آزاد باشند و تمام قوانين و مقررات غير از اين را ملغي اعلام كرديم و اميدواريم در مجلس و شوراي نگهبان هم تصويب بشود. اين يك تحول بزرگ، در دانشگاه‌هاي كشور است. بنابراين شرايط سهلي را براي ورود دانشجويان در مقاطع مختلف با اين لايحه ايجاد كرديم كه كمتر ديدم كه راجع به اين لايحه در رسانه‌هاي ما يا حتي دانشگاهي‌ها حرف بزنند.» او با تاكيد بر اينكه دولت يازدهم و دوازدهم فضا را براي دانشجويان و اساتيد باز كرد چرا كه دولت دانشگاه امن مي‌خواهد نه امنيتي، گفت: «ما دانشگاهي قانونمند، با انضباط و نظم مي‌خواهيم؛ دانشگاه حزبي و جناحي نمي‌خواهيم؛ دانشگاه ما بايد از اين قيود آزاد باشد؛ دانشگاه محل علم، تحقيق، پژوهش و نقادي و پرسشگري و البته محل پاسخ به بسياري از سوالات است؛ البته اگر بگوييم دانشگاه بايد به همه سوالات پاسخ بدهد، شايد محال باشد ولي ان‌شاء‌‌الله دانشگاه به اكثر سوالات پاسخ مي‌دهد؛ دوستان نصيحتي كردند و گفتند ارتباط رييس‌جمهور با دانشگاه، بايد بيشتر باشد اين حرف به حق و درست است و اميدواريم خدا به ما توفيق بدهد تا عامل به اين نصيحت باشيم.»