سيدعلي پورطباطبايي
سازمان ملل متحد از بدو تاسيس مانند نخ تسبيحي براي وصل كردن دولت‌ها و سازمان‌هاي بين‌المللي براي پيگيري اهداف بشردوستانه و حل مشكلات انسان‌ها عمل كرده است. اين سازمان تاريخچه بسيار پر فراز و نشيبي داشته و به‌‌رغم اينكه در حل برخي از مهم‌ترين مشكلات بشر يعني جنگ و فقر موفق نبوده، اما بدون وجود آن و نهادهاي زيرمجموعه و مرتبط با آن، وضعيت بسيار بغرنج‌تر از اوضاع موجود مي‌بود. در ادامه معرفي و گزارش فعاليت‌هاي سازمان ملل و آژانس‌هاي وابسته به آن، «اشتفان پريزنر»، هماهنگ‌كننده مقيم سازمان ملل در ايران، در گفت‌وگويي با «اعتماد» درباره اهميت اين سازمان و فعاليت‌هاي آن و تجربه سه سال و نيم اقامت خود در ايران سخن گفته است كه آن را در ادامه مي‌خوانيد.
با تشكر از شما و همكارانتان براي هماهنگي اين گفت‌وگو، براي شروع لطفا مختصري از سوابق خود در سازمان ملل متحد و كشورهاي مختلفي كه در آنها حضور داشته‌ايد، بيان كنيد.
اجازه بدهيد پيش از هر چيز، نوروز را با صميمانه‌ترين آرزوها به همه خوانندگان عزيز شما تبريك بگويم. اين رويداد بي‌نظير را در طول مدتي كه در ايران حضور داشتم، بارها تجربه كردم و برايم بسيار ارزشمند است. اميدوارم سال ۱۴۰۴ براي همه ايرانيان، سالي پر از شادي، سلامتي و كاميابي باشد.
در مورد سوابقم در سازمان ملل متحد بايد بگويم كه افتخار داشته‌ام نزديك به سه دهه تحت پرچم آبي سازمان ملل متحد خدمت كنم. سفر من در دنياي سازمان ملل متحد از سال ۱۹۹۷، به عنوان كارشناس برنامه در دفتر برنامه توسعه ملل متحد در بوتان آغاز شد. در طول سال‌ها، اين سفر، من را به كشورهاي جالب و زيبايي برده و با فرهنگ‌ها و سنت‌هاي شگفت‌انگيز مردمان اين سياره آشنا كرده است. خوشحالم فرصت اين را داشتم كه در مسير توسعه پايدار، از اروپاي شرقي تا جنوب شرق آسيا و همچنين كاراييب به كشورها كمك كنم. من با سازمان ملل متحد در بوتان، نپال، ترينيداد و توباگو، بوسني و هرزگوين، بنگلادش، ازبكستان، مالزي، سنگاپور و برونئي دارالسلام كار كرده‌ام و در حال حاضر سه سال است كه در كشور زيباي ايران، يكي از اعضاي موسس سازمان ملل متحد، به عنوان نماينده دبيركل سازمان ملل متحد و هماهنگ‌كننده مقيم خدمت مي‌كنم؛ ما به همراه همكارانمان در سازمان ملل متحد در ايران تمام تلاش خود را براي حمايت از مردم و دولت ايران در تحقق آرمان‌هايشان براي آينده‌اي پايدار به كار مي‌گيريم. من به عنوان هماهنگ‌كننده مقيم سازمان ملل متحد در ايران، هماهنگي همكاري‌هاي توسعه‌اي در جمهوري اسلامي ايران را هدايت مي‌كنم و در اين گفت‌وگو بر اين جنبه از فعاليت‌هاي سازمان ملل متحد متمركز خواهم بود.
ايران يكي از اعضاي موسس سازمان ملل متحد است و نقش مهمي در تدوين چندين كنوانسيون مهم بين‌المللي ايفا كرده است. تعاملات كنوني ايران با سازمان ملل متحد در اين چارچوب را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
كنوانسيون‌ها و معاهدات، شالوده روابط بين‌الملل را تشكيل مي‌دهند و ابزارهاي ارزشمندي براي تقويت تلاش‌هاي جمعي در جهت ساختن جهاني بهتر به شمار مي‌آيند. اين معاهدات بر مهم‌ترين مسائلي كه سياره ما و ساكنان آن با آن روبه‌رو هستند، از جمله صلح و امنيت، توسعه، محيط زيست و حقوق بشر تمركز دارند. كشورها بر اساس حاكميت ملي خود به كنوانسيون‌ها مي‌پيوندند و آنها را تصويب مي‌كنند؛ اما پس از آن، اين كنوانسيون‌ها از نظر قانوني لازم‌الاجرا مي‌شوند. همان‌طور كه به درستي اشاره كرديد، ايران يكي از ۵۱ عضو موسس اصلي سازمان ملل متحد است. از آن زمان، ايران در خصوص بسياري از مسائل، حضوري فعال در سازمان ملل متحد داشته است. ايران در تدوين بسياري از كنوانسيون‌هاي بين‌المللي مشاركت داشته و به طيف وسيعي از اين اسناد بين‌المللي پيوسته است.
مي‌توانيد نمونه‌اي موفق از تاثير جهاني يك كنوانسيون ارايه دهيد؟
نمونه‌هاي متعددي وجود دارد، اما مايلم به پروتكل مونترال اشاره كنم كه در سال ۱۹۸۷ پس از شناسايي سوراخ لايه اوزون به عنوان يك معضل جهاني، به تصويب رسيد. نگراني‌هاي جدي در مورد افزايش چشمگير سرطان پوست و تضعيف سيستم ايمني بر اثر تخريب لايه محافظ اوزون وجود داشت. تمامي كشورهاي عضو اين پروتكل را پذيرفتند، اما چگونه مي‌توان آن را به مرحله اجرا درآورد؟ ميليون‌ها دستگاه، به‌ويژه يخچال‌ها، مواد مخرب لايه اوزون را منتشر مي‌كردند و بايد با فناوري‌هاي جايگزين تعويض مي‌شدند. براي حل اين مشكل، كارگزاري‌هاي سازمان ملل متحد هزاران پروژه در سراسر جهان به اجرا درآوردند تا از صنايع در تغيير فناوري و از خانوارها در استفاده از تجهيزات فاقد مواد مخرب لايه اوزون حمايت كنند.
در ايران نيز كارگزاري‌هاي سازمان ملل متحد طي سه دهه گذشته با دولت و بخش خصوصي همكاري كردند تا اين تغييرات را اعمال كنند و ما موفق شديم و حتي فراتر از اهداف تعيين‌شده حركت كرديم! امروز، به لطف اقدامات جمعي و تلاش‌هاي محلي متعدد، اين مشكل تا حد زيادي حل شده و سوراخ لايه اوزون در حال ترميم است. اين نمونه‌اي موفق است كه نشان مي‌دهد با همكاري و همبستگي مي‌توانيم حتي پيچيده‌ترين و انتزاعي‌ترين چالش‌ها را نيز پشت سر بگذاريم. اين تجربه، اطمينان من را براي مقابله با چالش‌هاي بزرگ‌تري مانند تغييرات اقليمي و آلودگي جهاني افزايش مي‌دهد.
با توجه به حضور طولاني مدت سازمان ملل متحد در ايران و فعاليت برخي نهادهاي زيرمجموعه آن در كشور براي دهه‌هاي متمادي، چشم‌انداز آينده حضور سازمان ملل متحد در ايران را چگونه مي‌بينيد؟
در واقع، سازمان ملل متحد بيش از ۷۰ سال است كه در ايران حضور فعال داشته است. اولين دفتر سازمان ملل متحد در ايران، اندكي پس از تاسيس اين سازمان، در اين كشور افتتاح شد. اين دفتر، مركز اطلاع‌رساني سازمان ملل متحد بود كه در سال ۱۹۵۰ تاسيس شد. پس از آن، يونيسف، نهاد مربوط به كودكان سازمان ملل متحد و سپس برنامه توسعه ملل متحد UNDP، يكي از نهادهاي بزرگ توسعه‌محور اين سازمان، در ايران آغاز به كار كردند. امروز، ۱۸ آژانس، صندوق و برنامه مقيم و غيرمقيم سازمان ملل متحد در ايران تحت چارچوب همكاري مشترك فعال هستند و بر حمايت از تلاش‌هاي ملي در زمينه توسعه پايدار و مداخلات بشردوستانه تمركز دارند. با نگاهي به آينده، چشم‌انداز گسترش بيشتر همكاري‌هاي سازنده و ثمربخش ميان نهادهاي مختلف سازمان ملل متحد و دولت جمهوري اسلامي ايران را روشن مي‌بينم. اين همكاري‌ها مي‌تواند طيف وسيعي از موضوعات را در بر بگيرد، از مسائل محيط‌زيستي، به ويژه تغييرات اقليمي و همه‌پذيري و فراگيري اجتماعي گرفته تا بهره‌گيري از پيشرفت‌هاي فناوري و ظهور هوش مصنوعي؛ با در نظر گرفتن تمام منافع مثبت و پيامدهاي منفي آن براي جهان ما. ما آماده‌ايم تا در آينده نيز از اين همكاري‌ها حمايت كرده و آنها را گسترش دهيم.
دستاوردهاي نهادهاي سازمان ملل متحد در ايران در سال‌هاي اخير چه بوده و عمده همكاري‌ها در چه زمينه‌هايي صورت گرفته است؟
فعاليت‌هاي سازمان ملل متحد در ايران - همانند ساير كشورها - بر اساس يك چارچوب برنامه‌اي كه ما آن را «چارچوب همكاري» مي‌ناميم، هدايت مي‌شود. چارچوب كنوني دوره زماني 2027-2023 (1402-1406) را پوشش مي‌دهد و در پي حمايت از رشد عادلانه، فراگير و همه‌پذير، تاب‌آور و پايدار است. كار ما بر پنج محور اصلي تمركز دارد: تاب‌آوري اجتماعي-اقتصادي، مديريت بهداشت عمومي، حفاظت از محيط زيست (از جمله مديريت يكپارچه منابع طبيعي و مقابله با تغييرات اقليمي)، كاهش و مديريت خطر بلاياي طبيعي و كنترل مواد مخدر. ما همچنين از سياست‌هاي جامع ايران در قبال پناهندگان حمايت مي‌كنيم و در صورت درخواست، در هنگام وقوع بلاياي طبيعي، به ارايه كمك‌هاي بشردوستانه مي‌پردازيم.
به عنوان نمونه‌اي از زمينه‌هايي كه به نظر من حمايت ما نتايج قابل توجهي در بهبود زندگي مردم داشته است، مي‌توان به پشتيباني از نظام سلامت در ايران اشاره كرد كه بهبودي ملموس را در زندگي ميليون‌ها نفر به همراه داشته است.
نهادهاي سازمان ملل متحد در ايران براي حمايت از كشور در ميزباني يكي از بزرگ‌ترين جمعيت پناهندگان در جهان، كمك‌هاي بشردوستانه ارايه مي‌دهند. كمك‌هاي ما طيف وسيعي از مسائل از جمله بهداشت، آموزش، سرپناه، معيشت، غذا و تغذيه، و آب، تاسيسات بهداشتي را براي آسيب‌پذيرترين گروه‌ها مانند پناهندگان و اعضاي جامعه ميزبان پوشش مي‌دهد. همزمان، در صورت وقوع بلاياي طبيعي، سازمان ملل متحد در ايران با هماهنگي كامل و نزديك با دولت كليه منابع خود را براي حمايت از جوامع آسيب‌ديده به‌كار مي‌گيرد تا اطمينان حاصل كندكه هيچ كس فراموش نمي‌شود. نمونه‌هايي از همكاري‌هاي گذشته در اين زمينه شامل اقدام مشترك چندين نهاد اين سازمان به زلزله ۲۰۲۴ در خوي، سيل ۲۰۲۴ در سيستان و بلوچستان و سيل ۲۰۱۹ در غرب ايران است.
با نگاهي به پروژه‌هايي كه همكاران ما در ايران روي آنها كار مي‌كنند، داستان‌هاي موفقيت‌آميز بسياري از جمله پشتيباني از مديريت پايدار منابع آب در كنار افزايش بهره‌وري كشاورزي، مقابله با آلودگي هوا، تغييرات اقليمي و مبارزه با مواد مخدر ديده مي‌شود. من خوانندگان محترم شما را تشويق مي‌كنم كه صفحات رسانه‌هاي اجتماعي ما و وب‌سايت سازمان ملل متحد در ايران را بررسي كنند تا با روايت موفقيت‌هاي ما و همچنين با ماموريت و فعاليت‌هاي نهادهاي مختلف سازمان ملل متحد بيشتر آشنا شوند.
برخي تجربيات خود را در مدت حضور در ايران و نكات مثبتي كه مشاهده كرده‌ايد، براي خوانندگان« اعتماد» شرح دهيد.
سه سال و نيم زندگي در ايران براي من بسيار الهام‌بخش بوده است. شايد مهم‌ترين نكته، تعاملات فراواني باشد كه من و همسرم با مردم تحسين برانگيز ايران داشته‌ايم. من نهايت مهرباني و ادب را تجربه كرده‌ام و از تبادلات عميق فكري لذت برده‌ام. همچنين از نظر حرفه‌اي، كيفيت نيروي انساني در ايران من را عميقا تحت تاثير قرار داده است. مردم ايران واقعا الهام‌بخش هستند. ايران را از فراز دماوند ديده‌ام، از ميدان نقش جهان اصفهان، شهر باستاني يزد و بسياري از مكان‌هاي شگفت‌انگيز ديگر بازديد كرده‌ام. همه آنها اثر عميقي بر من گذاشته‌اند. غناي فرهنگي و تنوع چشم‌اندازهاي طبيعي در ايران شگفت‌انگيز است. به عنوان يك اتريشي، من در كوهستان بزرگ شده‌ام و كوهنوردي يكي از علايق شخصي من است. خوشبختانه فرصت‌هاي زيادي براي صعود به بلندترين كوه‌هاي ايران پيدا كردم. برخي از شيرين‌ترين خاطراتم را از ايران دارم و به خاطر آنها هميشه سپاسگزار خواهم بود.