اهداف سفر نتانياهو به واشنگتن
عارف دهقاندار
مقدمه
سفر نخست‌وزير اسراييل به واشنگتن در شرايطي انجام مي‌شود كه دونالد ترامپ رويكرد حمايت گسترده از رژيم صهيونيستي را در پيش گرفته است. اين ديدار كه نخستين ملاقات رسمي يك مقام خارجي با رييس‌جمهور جديد امريكا پس از مراسم تحليف است، اهميت ويژه‌اي در تعيين مسير آينده روابط دو طرف و همچنين تحولات منطقه خاورميانه دارد. ترامپ در هفته‌هاي ابتدايي رياست‌جمهوري خود، با اتخاذ تصميمات مهمي همچون قطع بودجه آنروا، تحريم دادگاه بين‌المللي كيفري و تسريع دسترسي اسراييل به تسليحات پيشرفته عملا نشان داده كه سياست خارجي او در قبال خاورميانه بر محور حمايت همه‌جانبه از اسراييل و مقابله با نفوذ منطقه‌اي ايران استوار خواهد بود. نخست‌وزير اسراييل كه با چالش‌هاي جدي در داخل و خارج روبه‌رو است، اميدوار است در اين ديدار بتواند حمايت قاطع كاخ سفيد را براي پيشبرد سياست‌هاي خود در منطقه به‌ويژه در قبال غزه و حماس جلب كند. نتانياهو پيش از عزيمت به واشنگتن با اشاره به تغييرات اساسي در خاورميانه، بر اهميت همكاري نزديك با دولت جديد امريكا تاكيد كرده است. محورهاي اصلي گفت‌وگوهاي دو طرف شامل بررسي راهكارهاي مقابله با حماس، مساله بازگشت اسرا و موضوع ايران و همچنين مساله عادي‌سازي خواهد بود.
تلاش نتانياهو براي جلب حمايت ترامپ
عليه ايران
ديدار نتانياهو و ترامپ در واشنگتن درحالي انجام خواهد شد كه موضوع ايران به عنوان يكي از محورهاي اصلي گفت‌وگوها مطرح شده است. نخست‌وزير اسراييل كه در ۱۶ماه گذشته درگير جنگ بوده، اميدوار است بتواند حمايت رييس‌جمهور جديد امريكا را براي اتخاذ رويكردي قاطع‌تر در قبال تهران جلب كند. اين درحالي است كه اسراييل در ماه اكتبر با حملات هوايي و پهپادي به سيستم‌هاي دفاع هوايي و تاسيسات كليدي ايران نشان داد كه آمادگي لازم براي اقدامات نظامي گسترده‌تر را دارد و احتمال افزايش سطح درگيري ميان ايران و اسراييل نيز همچنان هست. با اين حال به نظر مي‌رسد ترامپ بهرغم اقدامات حمايتي از اسراييل مانند لغو محدوديت‌هاي تسليحاتي دوره بايدن، تمايل چنداني به درگيري نظامي مستقيم با ايران داشته باشد. او در سخنراني افتتاحيه خود تاكيد كرد كه موفقيت دولتش نه تنها با پيروزي در نبردها، بلكه با پايان دادن به جنگ‌ها و اجتناب از درگيري‌هاي جديد سنجيده خواهد شد. كارشناسان معتقدند ترامپ كه تنها چهار سال فرصت دارد، ترجيح مي‌دهد از طريق گفت‌وگو و مذاكره به دنبال حل مسائل با ايران باشد تا اينكه كشورش را وارد يك جنگ تمام عيار ديگر در منطقه پرتنش خاورميانه كند. در اين ميان اگرچه هماهنگي با امريكا براي هرگونه اقدام عليه ايران ضروري به نظر مي‌رسد، اما راهبردهاي مختلفي از حمله به تاسيسات هسته‌اي تا هدف قرار دادن زيرساخت‌هاي انرژي و اعمال فشار اقتصادي مورد بحث است. آنچه مشخص است، فضاي مبهم تيم ترامپ در قبال ايران و تلاش رسانه‌هاي امريكايي براي ايجاد فشار رواني پيش از هرگونه مذاكره احتمالي است. به نظر مي‌رسد تيم سياست خارجي امريكا در حال بررسي چگونگي ورود به مذاكره با ايران است، هر چند اين موضوع در فضاي رسانه‌اي به صراحت بيان نمي‌شود.
آتش‌بس شكننده غزه؛ از تبادل گروگان‌ها
تا طرح جنجالي ترامپ
آتش‌بس شكننده ميان اسراييل و حماس كه از چند هفته گذشته آغاز شده، منجر به آزادي بيش از دوازده گروگان اسراييلي در ازاي حدود ۴۰۰ زنداني فلسطيني شده است. با اين حال مذاكرات براي مراحل بعدي آتش‌بس با چالش‌هاي جدي روبه‌رو است. نتانياهو اين آتش‌بس را «موقتي» خوانده و اسراييل بهرغم تضعيف حماس در ۱۵ ماه گذشته نتوانست به هدف اصلي خود يعني نابودي كامل اين گروه دست يابد. به گفته بلينكن، وزير خارجه سابق امريكا، حماس نه تنها باقي مانده، بلكه تقريبا به همان تعداد نيروهايي كه از دست داده، نيروهاي جديد جذب كرده و همچنان كنترل خود را بر اداره و نيروهاي امنيتي غزه حفظ كرده است. در اين شرايط، ديدار نتانياهو با ترامپ در واشنگتن مي‌تواند سرنوشت‌ساز باشد. نخست‌وزير اسراييل مشتاق است قبل از ادامه مذاكرات، موضع ترامپ را درباره مرحله دوم توافق بداند. ترامپ اخيرا طرح جنجالي «پاكسازي» و انتقال ۲،۳ ميليون شهروند غزه به مصر و اردن را مطرح كرده كه با مخالفت شديد اين كشورها، حماس و تشكيلات خودگردان روبه‌رو شده است. او معتقد است با توجه به وابستگي اين كشورها به كمك‌هاي سالانه امريكا، درنهايت راضي خواهند شد. پيوند قوي ترامپ و نتانياهو مي‌تواند پيامدهاي گسترده‌اي براي منطقه داشته باشد. احتمال دارد نتانياهو پس از آزادي همه گروگان‌ها، جنگ را از سر بگيرد و حتي حاكميت بر كرانه باختري را اعلام كند. در اين صورت، نه تنها خونريزي و بي‌ثباتي در خاورميانه افزايش مي‌يابد، بلكه راه‌حل دو دولتي نيز با چالش جدي مواجه خواهد شد. مرحله سوم آتش‌بس كه مربوط به بازسازي غزه با هزينه تخميني بيش از ۸۰ ميليارد دلار است، در اين شرايط بيش از كلماتي روي كاغذ نخواهد بود.
چشم اميد نتانياهو به ترامپ براي توافق
با عربستان
سفر نتانياهو به واشنگتن براي ديدار با ترامپ، نشان‌دهنده اميدواري دوباره اسراييل به احياي روند عادي‌سازي روابط با عربستان است. اين روند كه از سال‌ها پيش در چارچوب پيمان ابراهيم دنبال مي‌شد، مي‌تواند دستاورد بزرگي براي تل‌آويو باشد، زيرا عربستان از زمان تاسيس اسراييل در سال ۱۹۴۸ هرگز به‌طور رسمي اين رژيم را به رسميت نشناخته است. نتانياهو كه پيش‌تر در نشست مجمع عمومي سازمان ملل چشم‌انداز خود را براي آينده‌اي درخشان پس از توافق با رياض ترسيم كرده بود، اكنون با حضور ترامپ در كاخ سفيد، فرصت مناسبي براي پيشبرد اين هدف مي‌بيند. با اين حال، چالش اصلي در مسير عادي‌سازي روابط، شرط عربستان مبني بر تشكيل دولت فلسطيني است، شرطي كه اسراييل در شرايط كنوني حاضر به پذيرش آن نيست. منافع اين توافق براي اسراييل قابل‌توجه خواهد بود؛ از تقويت موقعيت منطقه‌اي گرفته تا افزايش توان بازدارندگي در برابر ايران. نتانياهو اميدوار است در ديدار با ترامپ بتواند با تعيين خطوط قرمز مشخص در مذاكرات، راهي براي دستيابي به توافق با رياض بدون پذيرش شرط تشكيل دولت فلسطيني پيدا كند، همان‌طور كه در توافقنامه ابراهيم در سال ۲۰۲۰، توانست با تعليق موقت برنامه الحاق بخش‌هايي از كرانه باختري، رضايت امارات را جلب كند.
پژوهشگر امنيت بين‌الملل