بررسي «اعتماد»
از افزايش جنايت با سلاح گرم
و خريد و فروش اسلحه در كشور
از ۳ تا بيش از ۵۰ ميليون تومان
آدم‌كشي
با اسلحه
امين گلريز، جرم‌شناس:
افرادي كه در ارتكاب جرم مصمم هستند از سلاح گرم استفاده مي‌كنند
«قتل زني ميانسال در اراك به دست همسر خود به خاطر نپرداختن مهريه، قتل استاد موسيقي دانشگاه تهران و شريك زندگي او به دلايلي نامشخص، قتل بوكسور ايراني در باغ شخصي خود و...» اينها نمونه‌اي از قتل‌هاي مهمي است كه با سلاح گرم در شهريور ماه جاري به وقوع پيوسته است.
ارتكاب قتل با استفاده از سلاح گرم در ميان مرتكبان جنايت نسبت به گذشته افزايش داشته است؛ با يك سرچ ساده در نوار گوگل، بخش حوادث رسانه‌ها مي‌توان به اين موضوع پي برد. اين درحالي است كه تهيه و حمل سلاح گرم در ايران جرم است. با اين حال برخي افراد به راحتي آن را تهيه و حمل مي‌كنند و در بعضي مواقع با استفاده از اين سلاح مرتكب قتل مي‌شوند. بررسي‌هاي «اعتماد» از خريد و فروش اسلحه در كشور نشان مي‌دهد؛ اين سلاح در يك‌سري سايت‌ها و كانال‌هاي تلگرامي از ۴ ميليون تومان تا بيش از ۱۰۰ ميليون تومان به فروش مي‌رسد و در دسترس عموم افراد و خواهان آن قرار گرفته است. همچنين بررسي‌هاي ديگر «اعتماد» حاكي از آن است كه خريد و فروش انواع اسلحه در «استان‌هاي غربي كشور خصوصا مناطق مرزي» به راحتي صورت مي‌گيرد و دسترسي به اسلحه اصلا كار سختي نيست. سلاح گرم برعكس سلاح سرد ابزاري است كه براي «تهديد و كشتن» به كار گرفته مي‌شود و عاملان برخي جنايت‌ها براي رسيدن به هدف خود يعني كشتن مستقيم سراغ سلاح گرم مي‌روند. «امين گلريز» جرم‌شناس و قاضي اسبق تهران در اين راستا به «اعتماد» مي‌گويد: «افرادي كه سلاح گرم تهيه و از آن استفاده مي‌كنند در ارتكاب جرم مصمم هستند، اما افرادي كه از سلاح سرد استفاده مي‌كنند بيشتر جزو اشرار هستند و از چاقو براي تهديد و قدرت‌نمايي استفاده مي‌كنند.»
قتل نيز مانند جرايم ديگر در كشور با بحث عدم انتشار آمار از سوي منابع رسمي روبه‌رو است؛ سال گذشته رييس پليس آگاهي فراجا اعلام كرد: «از ۲۵ اسفند ماه ۱۴۰۱ تا هشتم ارديبهشت ماه ۱۴۰۲ تعداد ۵۴۳ قتل به وقوع پيوسته است يعني در مجموع در اين بازه زماني ۶۱ نفر بيشتر از سال قبل به قتل رسيدند. همچنين در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ آمار مربوط به وقوع قتل يك درصد افزايش پيدا كرده است. اكثر قتل‌ها مربوط به نزاع و درگيري است و برخي ديگر هم خانوادگي هستند.» حالا «اعتماد» با استناد به وقوع برخي قتل‌هاي مهم كه اخيرا با استفاده از سلاح گرم رخ داده، علل و عوامل آن را در گفت‌وگو با امين گلريز، جرم‌شناس و قاضي اسبق تهران بررسي كرده است.
بررسي اخبار حوادث نشان مي‌دهد خشونت‌هايي كه منجر به وقوع قتل مي‌شود در حال افزايش است. علل و عوامل آن چه مي‌تواند باشد؟
افزايش خشونت در يك جامعه متغيرهاي مختلفي دارد، اما يكي از عللي كه باعث مي‌شود خشونت ساختاري شكل بگيرد، مشكلات اقتصادي است. هرقدر كه تورم افزايش يابد خلل بيشتري در جامعه ايجاد مي‌شود. مشكلات اقتصادي باعث ايجاد عدم امنيت مي‌شود و عدم امنيت نيز باعث افزايش خشونت مي‌شود. عامل دوم كه باعث افزايش خشونت مي‌شود عدم قطعيت و حتميت در مجازات است؛ گذشت شاكي يا مجازات‌هاي نامتناسب و بعضي تخفيف‌ها يا كاهش برخي مجازات‌ها. عامل بعدي استفاده زياد افراد از شبكه‌هاي مجازي است كه به‌طور غيرمستقيم افراد را به سمت خشونت سوق مي‌دهد يا سريال‌هايي كه از شبكه خانگي منتشر مي‌شود؛ محوريت اصلي اين سريال‌ها خشونت در خانواده است. حتي برخي قتل‌هايي كه در خانواده‌ها رخ داده به خاطر پخش اين سريال‌ها بوده است. بنده اخيرا با يك متهم به قتل صحبت كردم؛ اين متهم اظهار كرد كه شيوه قتل را از فلان سريال شبكه خانگي آموزش ديده است. عامل ديگر سيستم نادرست آموزشي است كه اين موارد را مورد تحليل قرار نمي‌دهد. عوامل ديگر نيز مي‌تواند تاثير مواد مخدر و الكلي باشد كه در كشور استفاده از مواد مخدر در حال افزايش است؛ مصرف مواد بر روان افراد تاثير مي‌گذارد.
خشونت منجر به قتل با استفاده از سلاح گرم افزايش داشته. با توجه به اينكه حمل و استفاده از سلاح گرم، جرم است در اكثر خبرهاي مربوط به قتل مرتكبان از اين سلاح استفاده مي‌كنند. اين موضوع نشان مي‌دهد سلاح گرم خيلي راحت در دسترس عموم قرار گرفته است. در اين مورد بيشتر توضيح مي‌دهيد.
يكي از دلايلي كه منجر به افزايش استفاده از سلاح گرم شده، مجازاتي است كه براي حمل و استفاده از سلاح گرم درنظر گرفته شده است و مجازات آن متناسب با خود جرم نيست. گاهي مواقع براي حمل سلاح گرم ۶ ماه حبس درنظر گرفته مي‌شود. در صورتي كه اسلحه ابزاري است كه ذاتا قابليت خشونت و هشدار دارد؛ شخصي كه اسلحه خريداري مي‌كند براي تهديد و كشتن مي‌خواهد از آن استفاده كند، به همين خاطر متناسب‌سازي بايد انجام شود. وقتي مجازات جرم، سنگين باشد خود به خود مرتكب سمت آن جرم نمي‌رود و پيشگيري كيفري انجام مي‌شود. گاهي وقت‌ها همان تخفيف مجازات نيز اجرا نمي‌شود. همين باعث مي‌شود مجرمان به سمت ارتكاب اين جرم سوق پيدا كنند. قانون براي خريد و فروش سلاح گرم حبس نامتناسب درنظر گرفته درحالي كه بايد جزاي نقدي چند برابري قيمت آن سلاح هم درنظر بگيرد؛ فردي اسلحه ۵۰ ميليون توماني تهيه مي‌كند بايد هم حبس متناسب با خريد اسلحه برايش درنظر گرفته شود و هم چندبرابر اين ۵۰ ميليون تومان را پرداخت كند؛ اين مجازات متناسب سازي است.
تكرار زياد برخي جرايم نشان مي‌دهد درنظر گرفتن مجازات سنگين و حبس براي مجرمان بازدارنده نخواهد بود! در اين باره توضيح مي‌دهيد.
جرم با جرم فرق دارد؛ براي جرم سرقت افزايش مجازات بازدارنده نيست، اما كسي كه خريد و فروش اسلحه مي‌كند بايد با پاسخ كيفري مواجه شود، چون شخصي كه اسلحه تهيه مي‌كند، نمي‌خواهد شكم خود را سير كند! فرد اسلحه تهيه مي‌كند تا اخاذي و تهديد كند يا آدم بكشد. اگر مجازات مجرماني كه با سلاح گرم آدم مي‌كشند، علني شود به كاهش اين جرم مي‌انجامد، اما تكرار اين جرم به نامتناسب‌سازي مجازات‌ها و عدم اجراي مجازات‌ها برمي‌گردد .
به هر حال اين افراد از يك جايي اسلحه خريداري يا تهيه مي‌كنند. به نظر مي‌رسد هيچ نظارتي بر خريد و فروش سلاح گرم وجود ندارد. اگر فرد يا افرادي سلاح گرم نفروشند قطعا كسي هم نمي‌تواند اسلحه تهيه كند. چرا قانون در اين باره اقدامي انجام نداده يا اگر اقدامي انجام داده چرا تهيه اسلحه به اين راحتي مقدور است؟
قانون براي استفاده از سلاح گرم مجازات‌هاي متفاوتي درنظر گرفته است؛ كسي كه سلاح را تهيه مي‌كند، كسي كه سلاح را مي‌فروشد و افرادي كه سلاح را وارد مي‌كنند. تمام اين موارد مجازات مختلف دارد، اما مجازات‌هاي‌شان متناسب نيست. در قانون، مجازات كسي كه اسلحه مي‌فروشد و كسي كه اسلحه خريداري و نگهداري مي‌كند، يكي است. سلاح گرم معمولا از طريق مرزهاي كشور وارد مي‌شود؛ مرزها بايد كنترل شود كه سلاح گرم ازجمله كلت، كلاشنيكف و... به راحتي خريد و فروش نشود. قتل‌هايي كه با سلاح گرم اتفاق مي‌افتد جامعه وكلا و پزشكان را نيز تهديد مي‌كند. چند وكيل و پزشك تا الان با سلاح گرم كشته شدند! طبق قانون اگر شخصي با استفاده از اسلحه براي كشتن يك نفر آن هم در معابر عمومي اقدام كند و باعث ايجاد رعب و وحشت عموم شود، امكان دارد شخص با اتهام محاربه نيز مواجه شود.
معمولا مرتكبان براي قتل از اسلحه يا سلاح سرد استفاده مي‌كنند. شخصي كه تصميم مي‌گيرد يك نفر را به قتل برساند با چه هدفي سلاح انتخاب مي‌كند؟
انتخاب سلاح به شخصيت مرتكب برمي‌گردد. معمولا اشخاصي كه در ارتكاب جرم مصمم هستند از سلاح گرم استفاده مي‌كنند، اما افرادي كه سلاح سرد را انتخاب مي‌كنند اكثرا مجرمان خطرناك و ناسازگار (اشرار) هستند؛ اين افراد در اكثر مواقع سلاح سرد همراه خود دارند و به قدرت بدني خود اطمينان دارند.