رافائل گروسي در تهران با وزير خارجه ديدار خواهد كرد
سفر سرنوشت‌ساز
گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي:
ايران ۱۷،۷ كيلوگرم اورانيوم غني‌شده تا ۶۰ درصد خلوص شكافت‌پذير دارد
سارا معصومي
شمارش معكوس براي از سرگيري مذاكرات احياي برجام (توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 در سال 1394) در پايتخت اتريش پس از وقفه‌اي 5ماهه آغاز شده است. هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و 1+4 به علاوه ايالات متحده روز هشتم آذرماه در وين گرد هم مي‌آيند تا درباره جزييات بازگشت اعضاي اوليه برجام به اجراي تعهدات‌شان در اين توافق با هم گفت‌وگو كنند. نخستين دور مذاكرات چندجانبه ميان ايران و 1+4 (روسيه، چين، بريتانيا، فرانسه و آلمان) در دولت سيزدهم در حالي برگزار مي‌شود كه به‌رغم ديدارها و رايزني‌هاي دو‌جانبه ايران با هيات‌هاي مذاكره‌كننده 1+4 عملا تغييري در فضاي اختلافي كه منجر به عدم به نتيجه رسيدن شش دور مذاكره در دولت دوازدهم شد، حاصل نشده است. همزمان اتفاق نظري ميان ايران با 1+4 درباره نقطه ازسرگيري مذاكرات هم وجود ندارد و در حالي كه طرف مقابل به خصوص سه كشور اروپايي و ايالات متحده مي‌گويند مذاكرات بايد از نقطه متوقف شده در دور ششم آغاز شود، طرف ايراني موضع مشخصي ندارد و صرفا تاكيد مي‌كند كه از نقطه بن‌بست به مذاكرات وارد نخواهد شد. موضع‌گيري كه برخي آن را ترفند مذاكراتي دولت سيزدهم و حفظ ابهام در مذاكرات مي‌دانند. مذاكرات وين براي احياي برجام در حالي ازسرگرفته مي‌شود كه تمام بازيگران حاضر در اين صحنه از دولت ابراهيم رييسي در ايران تا دولت جو بايدن در ايالات متحده مي‌گويند ديپلماسي را بهترين راه براي حل اختلاف‌ها بر سر برجام مي‌دانند و به نظر مي‌رسد كه اراده سياسي براي بازگشت تمام اعضاي اوليه توافق به اجراي تعهدات‌شان وجود دارد. اما اين اراده سياسي تا زماني كه در ميدان به گام ملموس و اجرايي بدل نشود نمي‌توان با اميدواري و خوشبيني از نتيجه سخن گفت. ايران و امريكا كه همچنان قرار است در دور جديد مذاكراتي با هم ديدار مستقيمي نداشته باشند و مسووليت پيغام رساني را به كشورهاي 1+4 واگذار كنند هر دو در چند هفته اخير مواضع حداكثري خود را حفظ كرده‌اند. ايران با اشاره درست به سير تحولات رخ داده در سه سال اخير معتقد است كه ايالات متحده به عنوان نقض‌كننده اوليه توافق بايد گام نخست را بردارد و دولت جو بايدن شعار داده شده پيرامون شكست سياست دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده مقابل ايران را در عمل با برداشتن گام نخست در مسير احياي برجام جبران كند. اين خواسته در حالي از سوي تهران مطرح مي‌شود كه ايالات متحده معتقد به لزوم برداشته شدن گام‌هاي همزمان است و نه تنها تمايلي به نشان دادن عملي حسن نيت ادعايي براي احياي برجام ندارد بلكه از تمام فرصت‌ها براي افزودن بر دامنه تحريم ايران استفاده مي‌كند. از سوي ديگر ايران بر لغو تمام تحريم‌هاي وضع شده پس از خروج امريكا از توافق اصرار دارد و اين در حالي است كه طرف مقابل با تفكيك تحريم‌هاي تاثيرگذار بر اجراي برجام و تحريم‌هاي غيربرجامي، روايت تهران را رد كرده و معتقد است كه در سايه مذاكرات هسته‌اي تنها تحريم‌هاي مرتبط با فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران رفع خواهند شد و نه تحريم‌هايي كه به بهانه فعاليت‌هاي منطقه‌اي يا آزمايش‌هاي موشكي ايران وضع شده‌اند. البته در چند روز اخير پس از رايزني‌هاي مجازي علي باقري با روساي هيات‌هاي مذاكره‌كننده چين و روسيه در متن بيانيه وزارت خارجه درباره موضوعات مطرح شده در اين رايزني‌ها قيد شد كه معاون سياسي وزير خارجه ايران خواهان لغو تحريم‌هاي مغاير با برجام و قطعنامه 2311 شده است. جمله‌بندي كه هرچند معاون سياسي وزير خارجه در حساب كاربري خود در توييتر از تكرار آن خودداري كرده و بر لزوم رفع تمام تحريم‌هاي غيرقانوني تاكيد كرد اما نشان مي‌دهد كه شايد موضع تهران در اين يك فقره از چند فقره اختلاف با 1+4، تغيير كرد ه باشد.
در حالي كه ايران و طرف مقابل از فرصت باقي مانده تا 8 آذرماه براي شفاف‌سازي بيشتر مواضع خود و شايد هم تكرار مواضع حداكثري استفاده مي‌كنند، تحولات سياسي حاشيه‌اي نيز در سطوح مختلف در جريان هستند. نحوه احياي برجام سوژه رايزني‌هاي سياسي متعدد از سفر مقام‌هاي امريكايي (نماينده ويژه وزارتخارجه امريكا در امور ايران و وزير دفاع اين كشور) به منطقه غرب آسيا تا تماس تلفني روساي جمهور چين و ايالات متحده است. به نظر مي‌رسد كه همزمان با سرعت گرفتن رايزني‌ها براي احياي برجام، تلاش‌ها براي آماده‌سازي فضاي سياسي و اقتصادي براي عادي‌سازي رابطه ايران با جامعه جهاني آغاز شده است. هرچند كه امريكايي‌ها ادعا مي‌كنند براي شكست مذاكرات هم طرح دومي مشهور به «پلن بي» دارند اما قريب به اتفاق تحليلگران حوزه سياست خارجي حتي در ايالات متحده معتقدند كه در مقطع فعلي نه امريكا نه ايران و نه 1+4 راهي جز تلاش براي پرهيز از به شكست كشيده شدن مذاكرات ندارند.
دعوت به هنگام از گروسي
هيات مذاكره‌كننده ايران به رياست علي باقري در حالي براي آغاز مذاكرات وين آماده مي‌شوند كه همزمان چالش در رابطه ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم به قوت خود باقي است. تهران در دو حوزه تعهدات پادماني و اجراي برجام با آژانس اختلافاتي دارد كه البته بخش اعظمي از آن در تداوم رفتارهاي سياسي اين نهاد به اصطلاح فني با پرونده ايران ريشه دارد. در بحث اختلاف‌هاي ايران و آژانس در حوزه پادماني چه در ادعاهاي آژانس مبني بر فعاليت‌هاي هسته‌اي اعلام نشده ايران در گذشته و چه مخالفت با نصب دوربين‌هاي نظارتي در سايت تسا كرج، رد پاي خرابكاري و توطئه اسراييل ديده مي‌شود. رژيم اسراييل با ادعاي ربودن آرشيو هسته‌اي ايران، پرونده فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در گذشته را مجددا باز و به بابي براي اختلاف جديد ميان ايران و آژانس تبديل كرده است . آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به‌رغم چند مرحله توضيحات ايران در اين باره ادعا مي‌كند كه هنوز در اين خصوص متقاعد نشده است. همزمان خرابكاري‌هاي اسراييل در تاسيسات هسته‌اي ايران در سايه سكوت بين‌المللي و به خصوص آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه از محكوم كردن صريح اين اقدام‌هاي تروريستي سرباز مي‌زند ادامه دارد و تهران عدم موافقت با نصب دوربين‌هاي آژانس در سايت تسا كرج را ناشي از آسيب وارد شده به اين مركز در نتيجه خرابكاري اسراييل مي‌داند.
رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از زمان آغاز به كار دولت سيزدهم در ايران تاكنون دو بار با محمد اسلامي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران در تهران و وين ديدار داشته و حالا گفته مي‌شود كه ديدار سوم هم دوشنبه هفته آينده در تهران صورت خواهد گرفت. گروسي در چند هفته اخير به كرات درباره برنامه هسته‌اي ايران و اختلاف‌هاي آژانس با تهران با محوريت مساله دسترسي و بازرسي از تاسيسات هسته‌اي ايران سخن گفته است. مديركل آژانس يك بار بازرسي از تاسيسات هسته‌اي ايران را با راه رفتن در ميان ابرها مقايسه كرد و بار ديگر از عدم ارتباط كافي با مقام‌هاي دولت جديد در ايران ابراز نارضايتي كرد. در حالي كه نشست آتي شوراي حكام آژانس پيش از مذاكرات هشت آذرماه ايران و 1+4 به علاوه ايالات متحده برگزار خواهد شد و برخي منابع از اعمال فشار برخي كشورها به عنوان نمونه بريتانيا براي صدور قطعنامه عليه ايران در اين نشست خبر مي‌دهند، اعلام خبر سفر رافائل گروسي به تهران در هفته آتي نشان از تلاش دو طرف براي مديريت اختلاف‌هاي موجود دارد. گفته مي‌شود كه گروسي در اين ديدار با حسين امير عبداللهيان، وزير خارجه هم ديدار خواهد كرد.
گزارش جنجالي در آستانه نشست شوراي حكام
همزمان با اعلام سفر خبر گروسي به تهران، گزارش جديد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم منتشر شده است. گزارشي كه نشان از توسعه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران فراتر از تعهدات برجامي (در واكنش به خروج امريكا از توافق و بازگشت تحريم‌ها) دارد. براساس ترجمه خبرگزاري فارس، آژانس اتمي در دومين گزارش فصلي با بيان اينكه ايران ذخاير اورانيوم غني‌شده خود با خلوص بالا را افزايش داده است، نوشت: « ذخاير ايران شامل حدود ۱۱۳.۸ كيلوگرم اورانيوم غني‌شده به شكل تركيب UF6 با خلوص تا ۲۰ درصد به‌علاوه ۳۴.۲ كيلوگرم اورانيوم غني‌شده با خلوص تا ۲۰ درصد در قالب ساير تركيبات است». آژانس با تكرار اتهام‌زني‌هاي بي‌اساس عليه ايران، ادعا كرد: «ايران همچنان به نقض بسياري از محدوديت‌هاي توافق هسته‌اي از جمله سطح غني‌سازي اورانيوم و ذخاير اورانيوم غني‌شده خود ادامه مي‌دهد». آژانس اتمي در ادامه ادعاهاي خود به سايت تِسا در كرج نيز اشاره كرده و افزود: «آژانس قادر به نصب دوربين‌هاي جايگزين در اين كارگاه يا بررسي اينكه آيا توليد لوله‌هاي روتور سانتريفيوژ و زيرين در آن از سر گرفته شده است يا خير، نيست». در اين گزارش آژانس نيز ادعا شده كه بازرسان آن در ايران همچنان «در معرض بازرسي‌هاي فيزيكي شديد توسط مقامات امنيتي در تاسيسات هسته‌اي ايران قرار دارند». آژانس اتمي درباره سانتريفيوژهاي آي‌آر-۶ در تأسيسات فردو اعلام كرده است: «۱۶۶ سانتريفيوژ IR-6 با ساب‌هِدِرهاي اصلاح نشده در آبشار نصب شد و يك سيلندر حاوي UF6 غني شده به ميزان U-235 دو درصد، براي اهداف غيرفعال‌سازي متصل شد (كه در آنجا دنباله‌ها و محصول دوباره با هم تركيب مي‌شوند) ». خبرگزاري «آسوشيتدپرس» در خبري، اين گزارش سه ماهه آژانس اتمي را «محرمانه» توصيف كرده و نوشت كه آژانس به كشورهاي عضو اعلام كرده تخمين زده مي‌شود ايران ۱۷.۷ كيلوگرم (۳۹ پوند) اورانيوم غني‌شده تا ۶۰ درصد خلوص شكافت‌پذير داشته باشد كه در مقايسه با ماه آگوست تقريبا ۸ كيلوگرم افزايش داشته است. همزمان با انتشار اين گزارش، «محمدرضا غائبي»، سرپرست نمايندگي ايران نزد سازمان ملل در وين و همچنين آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به گزارش فصلي آژانس واكنش نشان داد و گفت در گزارش جديد فصلي آژانس در خصوص اجراي برجام اعلام شده آژانس به فعاليت‌هاي راستي‌آزمايي و نظارتي خود در خصوص تعهدات مرتبط ايران ادامه داده است. غائبي افزود: با وجود تفاوت نظرهاي فني ما با آژانس، تعاملات در اين زمينه بين دو طرف با هدف حل و فصل نهايي موضوعات فيمابين همچنان ادامه دارد و كشورهاي عضو آژانس بايد از هرگونه اظهارنظر عجولانه يا با اهداف سياسي در اين زمينه پرهيز كنند.
تهران و ضرورت مديريت رايزني‌هاي
فني و سياسي
به گزارش «اعتماد» در حالي كه ايران در سال‌هاي اخير در برابر خروج ايالات متحده از برجام و بازگشت تحريم‌ها سياست مقاومت حداكثري، تدبير سياسي و واكنش متقابل فني را پيگيري كرده است در مقطع فعلي و در آستانه از سرگيري مذاكرات احياي برجام، حفظ برگ‌هاي امتياز فعلي و استفاده به هنگام از آنها از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. در حالي كه طرف مقابل ايران تلاش كرده فرصت مورد نياز ايران براي نقل و انتقال سياسي در نتيجه تغيير دولت و پس از آن مشورت براي چگونگي ادامه روند مذاكرات را به تعلل تهران براي بازگشت به ميز مذاكره تعبير كرده و آن را در ميان افكار عمومي بين‌المللي هم جا بيندازد، تهران با مشخص كردن زمان مذاكرات و دعوت از رافائل گروسي براي سفر به ايران، پرچم ديپلماسي را بالا نگاه داشته است. نگاهي به سابقه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از 2003 تا به امروز در برخورد سياسي با برنامه هسته‌اي صلح‌آميز ايران نشان مي‌دهد كه تهران بايد از تكرار برخي اشتباهات در گذشته حذر كرده و به‌رغم حفظ موضع طلبكارانه از اين نهاد و مقاومت در برابر زياده‌خواهي‌هاي آن، مديريت موقعيت را در دست خود حفظ كرده و بهانه لازم را با تدبير از طرف مقابل بگيرد. در شرايطي كه تهران بتواند نحوه حل و فصل اختلاف‌هاي فني با آژانس را مديريت كند، بستر لازم براي افزايش شانس دستاوردهاي بيشتر در مذاكرات سياسي و اقتصادي با 1+4 و امريكا هم فراهم خواهد شد.