پرونده روزنامه‌نگار ناپديد شده
جايگاه محمد بن‌سلمان را به خطر انداخت
پايان شاهزاده محبوب غرب
شهاب شهسواري
رييس‌جمهور تركيه اعلام كرده است كه برخي شواهد موجود در ساختمان كنسولگري عربستان در استانبول به تازگي «رنگ‌آميزي» شده‌اند و پليس در حال بررسي سم‌شناسي شواهد كنسولگري است كه در بازرسي روز دوشنبه همراه با هيات امنيتي سعودي از درون كنسولگري خارج شدند، اين در حالي است كه رسانه‌ها از احتمال بركناري محمد بن سلمان، وليعهد سعودي از مقام خود به دليل نقشش در اين پرونده خبر مي‌دهند. پليس تركيه در حال بررسي پرونده مفقود شدن روزنامه‌نگار منتقد سعودي، جمال خاشقجي است كه بيش از دو هفته پيش، پس از ورود به ساختمان كنسولگري عربستان در استانبول تركيه ناپديد شد. مقام‌هاي تركيه پشت پرده به رسانه‌ها و دستگاه‌هاي امنيتي خارجي توضيح داده‌اند كه شواهدي در اختيار دارند كه نشان مي‌دهند خاشقجي درون كنسولگري عربستان «بازداشت، بازجويي، شكنجه، كشته و قطعه‌قطعه» شده است. همزمان مايك پمپئو وزير خارجه امريكا صبح سه‌شنبه وارد رياض شد تا به دستور رييس‌جمهور امريكا با پادشاه عربستان سعودي ديدار و گفت‌وگو كند. اين ديدار بعد از ظهر ديروز انجام شد و به نوشته سي‌ان‌ان پانزده دقيقه بيشتر طول نكشيد. پمپئو پس از ديدار با پادشاه سعودي، سلمان بن عبدالعزيز، نشستي با عادل الجبير وزير خارجه اين كشور داشت و پس از آن نيز براي شام مهمان محمد بن سلمان، وليعهد قدرتمند اين كشور بود كه متهم اصلي در پرونده سر به نيست شدن روزنامه‌نگار منتقد سعودي، جمال خاشقجي درون كنسولگري عربستان در استانبول توصيف مي‌شود. با اين حال به گفته سخنگوي وزارت خارجه امريكا، مايك پمپئو بعد از ديدار با وليعهد سعودي تاكيد كرده است: «وليعهد سعودي كاملا از تحقيقات دقيق و كامل در مورد دلايل ناپديد شدن جمال خاشقجي حمايت مي‌كند.»
مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا در هنگام ورود به عربستان سعودي از سوي خالد بن سلمان، پسر پادشاه سعودي و سفير اين كشور در واشنگتن مورد استقبال قرار گرفت؛ سفيري كه پس از ناپديد شدن جمال خاشقجي واشنگتن را ترك كرده است و به نوشته نيويورك تايمز، ديپلمات‌هاي ارشد امريكايي مي‌گويند كه ممكن است هيچگاه به امريكا باز نگردد. ترك ماموريت خالد بن سلمان در واشنگتن در حالي اتفاق مي‌افتد كه رسانه‌ها از احتمال بركناري محمد بن سلمان، از مقام ولايت عهدي به دليل اين پرونده خبر داده‌اند. گفته مي‌شود كشورهاي اروپايي به‌شدت به عربستان سعودي براي انجام اين تغيير فشار وارد مي‌كنند و يك سناتور ارشد امريكايي نزديك به رييس‌جمهور هم روز سه‌شنبه بر شرط بركناري او براي ادامه روابط واشنگتن با رياض تاكيد كرده است.رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه بعد از گفت‌وگو با نيروهاي پليس درگير در اين پرونده در جمع خبرنگاران گفت: «اميد من اين است كه كه بتوانيم به يك نتيجه مشخص برسيم و در اسرع وقت ديدگاه روشني از قضيه پيدا كنيم، چراكه در حال حاضر تحقيقات به مسائل متعددي از جمله آزمايش مواد سمي و وسايلي براي از بين بردن شواهد رنگ‌آميزي شده‌اند مواجهيم.» مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه هم گفته است: «هنوز دولت سعودي در مورد نقش خود در پرونده اعتراف نكرده است، اما اميدواريم كه در سفر پمپئو به رياض، اطلاعات تازه‌اي منتشر شود.»
عمليات خودسرانه
بعد از آنكه دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده در جمع خبرنگاران ادعا كرد كه به گمان او «ممكن است افرادي خودسر جمال خاشقجي را به قتل رسانده‌باشند» رسانه‌هاي امريكايي از احتمال توسل به اين ادعا براي پايان دادن به بحران ترور جمال خاشقجي از سوي دربار سعودي خبر مي‌دهند. پايگاه خبري سي‌ان‌ان در گزارشي به نقل از يك مقام آگاه نوشته است كه در آستانه سفر مايك پمپئو به عربستان، مقام‌هاي رياض در حال آماده كردن بيانيه‌اي بودند كه نقش اين كشور را در قتل جمال خاشقجي قبول مي‌كرد. واشنگتن پست، روزنامه‌اي كه جمال خاشقجي در مدت اقامتش در امريكا براي آن يادداشت مي‌نوشت در گزارشي نوشته است «ترامپ براي لاپوشاني پرونده ترور خاشقجي با عربستان همدست شده است. سي‌ان‌ان نوشته است در گزارش رسمي عربستان سعودي از اين پرونده قرار است عربستان سعودي بپذيرد مرگ خاشقجي در اثر «يك بازجويي رخ داده است كه به طرز غيرمنتظره‌اي دچار اختلال شده است.» به نوشته سي‌ان‌ان، عربستان سعودي قصد دارد «افراد دخيل در اين عمليات را مسوول مرگ روزنامه‌نگار منتقد» معرفي و تاكيد كند كه اين اقدام «بدون مجوز و بدون شفافيت» انجام شده است. به گفته مقام آگاهي كه اين اطلاعات را در اختيار سي‌ان‌ان قرار داده است، گزارش سعودي‌ها هنوز در مرحله مقدماتي قرار دارد و ممكن است جزييات آن در هنگام انتشار متفاوت باشد.
خديجه چنگيز، نامزد ترك‌تبار جمال خاشقجي روزنامه‌نگار سعودي كه در روز ناپديد شدن او بيرون كنسولگري عربستان منتظر بازگشت او بود، بعد از دو هفته كه ناباورانه مرگ او را انكار مي‌كرد، نهايتا روز سه‌شنبه با انتشار توييتي او را «جمال؛ شهيد كلمه» معرفي كرد. خانواده جمال خاشقجي در عربستان سعودي نيز با انتشار بيانيه‌اي از دولت اين كشور خواسته‌اند تا يك تحقيق «مستقل و بي‌طرفانه» در مورد اين پرونده پرسروصدا انجام دهد.
خالي كردن زير پاي محمد بن سلمان
يك سناتور جمهوري‌خواه امريكايي كه از صميمي‌ترين شركاي سياسي دونالد ترامپ در دولت امريكا محسوب مي‌شود، صبح روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با برنامه فاكس‌اند فرندز شبكه خبري فاكس نيوز امريكا تاكيد كرده است كه ايالات متحده امريكا مادامي كه «محمد بن سلمان در مقام وليعهدي عربستان باشد» بايد از «كار كردن با اين دولت پرهيز كند» و آنها را «حسابي تحريم كند.» سناتور ارشد امريكايي در اين گفت‌وگوبا لحني تند و بي‌سابقه گفت: «اين يارو بايد برود. عربستان سعودي، اگر گوش مي‌كنيد: خيلي آدم حسابي هست كه مي‌توانيد انتخاب كنيد، اما ام‌بي‌اس به كشورتان گند زده است و به خودش هم گند زده است؛ مادامي كه اين قضيه حل نشود من ديگر هيچ‌وقت كاري با عربستان سعودي نخواهم داشت، يعني اينكه مادامي كه اين يارو آنجا باشد، پايم را در عربستان نخواهم گذاشت.» او در پاسخ به سوالي كه در مورد سفر رييس‌جمهور به اين كشور چه فكر مي‌كند پاسخ داد: «اين به خود رييس‌جمهور مربوط است، اما من چه كار مي‌كنم؟ من دقيقا مي‌دانم كه چه كار مي‌كنم، تا جايي كه جا داشته‌باشد عربستان سعودي را تحريم مي‌كنيم. مي‌دانيد؟ ما همواره با آدم بدها سر و كار داريم، اما اين يكي ديگر شورش را درآورده. من احساس مي‌كنم كه به شخص من توهين شده. آنها جز بي‌احترامي در برابر ما انجام نداده‌اند. من همواره اصلي‌ترين مدافع امريكا بوده‌ام. اين يارو عين ماشين تخريب است. وي آن طرف را در كنسولگري‌اش در تركيه به قتل رسانده و انتظار دارد كه من از آن چشم‌پوشي كنم؟ احساس مي‌كنم كه از من سوءاستفاده شده است.»
روزنامه اسراييلي هاآرتص هم در گزارشي از احتمال بركناري محمد بن سلمان، وليعهد قدرتمند سعودي به دليل اين اقدام نوشته است. در اين گزارش آمده: «محمد بن سلمان، به‌شدت در مورد ميزان قدرت دونالد ترامپ و دامادش جارد كوشنر دچار سوءتفاهم شده است. شاهزاده سعودي تصور مي‌كرد كه آنها بدون هيچ محدوديتي مي‌توانند از تمامي منافع و مطالبات عربستان سعودي در كنگره و فراتر از آن دفاع كنند. قطعا رياض از لحاظ رعايت حقوق بشر نمونه خوبي نيست، اما حتي اين كشور هم معمولا انقدر بي‌دقت اقدامات خود را انجام نمي‌داد. اما حالا چه تغييري ايجاد شده است؟ به نظر مي‌رسد بخشي از اين اتفاق به دليل تلاش نسل جديد سياستمداران سعودي براي باز كردن راه خود با قدرت به سمت راس نظام باشد... مشخص است كه محمد بن سلمان هنوز آمادگي اين را ندارد كه زمام امور را در دست بگيرد.»
سي‌ان‌ان هم سه روز پيش در گزارشي نوشته‌بود: «اين اتفاق به صورت بالقوه مي‌تواند بن سلمان را غرق كند. در شرايطي كه او وليعهد و نفر اول براي جانشيني پدرش در تحت سلطنت است، سياست داخلي عربستان سعودي نشان داده كه مي‌تواند در برابر هر كسي بي‌رحم باشد. خانواده سلطنتي سعودي بسيار وسيع است ... درست است كه تمام قدرت در اختيار پادشاه عربستان جمع مي‌شود، اما نقش ديوان سلطنتي در تصميم‌هاي تعيين‌كننده غيرقابل انكار است، ديواني كه از شاهزادگان ارشد سعودي تشكيل شده است و هيچ بعيد نيست محمد بن سلمان دشمنان زيادي در بين آنها براي خود تراشيده‌باشد.»