حماقت سعودي
محمد مرندي
چند روز پيش جمال خاشقجي روزنامه‌نگار طرفدار پيشين و تا حدودي منتقد امروز حك ومت سعودي وارد كنسولگري اين كشور در استانبول شد اما ديگر برنگشت و سرنوشت او نامعلوم است. در حال حاضر نمي‌توان از انگيزه‌ها و دلايل قطعي اين اتفاق سخن گفت، اما من جمال خاشقجي را سال‌هاست كه از نزديك مي‌شناسم. بارها با يكديگر در رسانه‌هاي مختلف از جمله، بي‌بي‌سي، RT، الجزيره و تلويزيون چين مناظره كرديم. در ميزگردها و كنفرانس‌هاي متعدد همزمان حضور پيدا كرديم و با يكديگر بحث كرديم و رودرروي هم قرار گرفتيم. ايشان در اين سال‌ها مدافع سرسخت آل‌سعود بود. اما بايد اين واقعيت را بيان كرد كه برخلاف برخي از سعودي‌ها و اماراتي‌هاي نزديك به حكومت كه افرادي حقيقتا، هتاك و اهل توهين و اهانت هستند، خاشقجي در مقابل ما هيچگاه اينگونه نبود. حتي به همراه دكتر سجادپور نيز چند بار باهم در نشست‌ها شركت كرديم، ايشان هيچ‌وقت هتاكي نمي‌كرد و همواره بحث‌ها محترمانه ادامه پيدا مي‌كرد. هرچند كه من هيچگاه حرف‌هاي ايشان را نپذيرفتم و او نيز علاقه‌اي به من نداشت ولي رفتار و منش خاشقجي متفاوت با ساير هم‌كيشان خود بود. او زماني كه سرسختانه از سعودي‌ها دفاع مي‌كرد به نسبت سايرسعودي‌ها و اماراتي‌ها تلاش داشت تا حرف خود را به نحوي منطقي بيان كند. اولين‌باري كه خاشقجي به دردسر افتاد در واقع به خاطر شخص آقاي ترامپ بود. زيرا ايشان يك سخنراني عليه آقاي ترامپ در امريكا انجام داد و بلافاصله محمد بن سلمان و حكومت عربستان به وي يك اخطار جدي داد و ديگر اجازه نداشت از توييتر و شبكه‌هاي اجتماعي استفاده كند و همچنين ديگر اجازه نداشت مقاله يا سرمقاله‌نويسي كند. مدتي صحبت نكرد، اما من بازهم او را در كنفرانس‌‌ها ديدم و بازهم از حكومت سعودي دفاع مي‌كرد. پس از بازداشت‌هايي كه در عربستان صورت گرفت ايشان از عربستان رفت اما اجازه خروج به خانواده را ندادند و رفته رفته شروع به انتقاد از سياست‌هاي عربستان كرد. اما انتقادهاي او تند و ضد حكومت نبود. حتي در مواردي از محمدبن سلمان دفاع مي‌كرد. آخرين مناظره تلويزيوني كه من با ايشان انجام دادم در شبكه RT روسيه بود و تلاش مي‌كرد تا از سعودي‌ها دفاع كند اما در عين حال انتقادهاي محدودي را مطرح مي‌كرد. از همين رو اين اتفاق براي ايشان بسيار عجيب است.
حتي باوركردني نيست كه سعودي‌ها چنين كاري را با آقاي خاشقچي انجام دهند و با هيچ منطقي همخواني ندارد. بالاخره نشان مي‌دهد كه جنس حكومت سعودي شبيه رفتارهايي است كه القاعده و داعش از خود بروز مي‌دهند.
خاشقچي در سال‌هاي گذشته هيچگونه انتقادي عليه حكومت سعودي نداشت و از جنگ يمن و عملكرد عربستان سعودي در عرصه سياسي دفاع مي‌كرد اما اين اواخر شروع به انتقادهاي محدودي عليه سياست‌هاي عربستان انجام داد و اين انتقادها عليه حكومت و در مخالفت با حكومت سعودي نبود بلكه بيشتر مخالفتي رويكردي بود و اين اواخر با جنگ يمن نيز مخالفت كرد اما هيچگاه بيان نمي‌كرد كه حكومت بايد سرنگون شود. گاهي يك فرد را با دستور مي‌كشيد يا ترور مي‌كنيد، اما اينكه فرد وارد كنسولگري مي‌شود و اينچنين ناپديد شود نوعي حماقت جدي است و آدم را ياد حكومت صدام و پسر وي عدي مي‌اندازد. اما در خصوص تاثيرهاي احتمالي اين اتفاق در عرصه بين‌الملل نيز بايد گفت كه كشورهاي غربي تلاش مي‌كنند كه عربستان سعودي تضعيف نشود، ولي اكنون يك چالش جدي وجود دارد. خاشقچي يك عمر براي عربستان سعودي سخنگو بوده است. در ميان مدافعان حكومت سعودي بهترين فرد با فاصله زياد بود و يك عمر به آل‌سعود خدمت كرد و به دليل حمايت‌هاي مالي كه از خاشقچي در طول اين سال‌ها صورت گرفته توانسته نفوذ بسيار زيادي پيدا كند و در همه اتاق فكرها و مراكز مهم امريكايي فردي شناخته شده است و حتي دوستاني در اين ميان دارد كه ساكت ماندن براي آنها مشكل خواهد بود. تاكنون رسانه‌ها برخورد جدي با اين مساله نداشتند، هيچ‌يك از اتاق فكرها به عربستان سعودي تا اين لحظه حمله جدي نكردند. اما اگر اين اتاق فكرها و دوستاني كه خاشقچي در خارج از عربستان دارد در اين زمينه سكوت كنند براي آنها بد خواهد شد. بين من و آقاي خاشقچي دوستي برقرار نبود ولي نحوه كشته شدن احتمالي ايشان مرا عميقا متاثر كرد.