چند وقتي است كه شهرداري تهران اعلام كرده در حال تدوين طرحي است كه مي‌تواند مشكل آلودگي تهران را حل كند يا حداقل كاهش دهد. با اين وجود بسياري از كارشناسان حوزه‌هاي مختلف از جمله حمل و نقل و ترافيك، كنترل آلودگي هواي تهران، برنامه‌ريزي و... از تدوين چنين طرحي اظهار بي‌اطلاعي مي‌كنند.
همين مساله كنجكاوي هر خواننده و شنونده‌اي را تحريك مي‌كند تا از ماهيت واقعي اين طرح اطلاعي به دست آورد. به دنبال اصرار ما براي پيدا كردن مديري از مديران شهرداري كه اطلاعي از چندوچون تدوين اين طرح داشته باشد، در نهايت به رييس مركز مديريت محيط زيست و توسعه پايدار شهرداري رسيديم. شخصي كه به نظر مي‌رسد جزو معدود مديران شهرداري است كه از جزييات اين طرح اطلاعات كاملي دارد. اما توضيحات وي قبل از هر چيز مويد اين حقيقت است كه طرح شهرداري براي كاهش آلودگي هوا، چيز جديدي براي عرضه كردن ندارد و طرح‌ها همان طرح‌هايي است كه از دوره قاليباف مطرح بوده ولي هيچگاه عملياتي نشده بودند. طرح‌هايي مانند تعويض فيلترهاي اتوبوس‌ها، يا برقي كردن موتوسيكلت‌ها و... با اين حال، صدرالدين عليپور اصرار دارد كه اين‌بار شهرداري تهران حتما از پس اجراي اين طرح‌ها برخواهد آمد و يك‌بار براي هميشه شر آلودگي را از سر مردم اين شهر كم خواهد كرد. گفت‌وگويي كه در زير مي‌خوانيد، بيانگر برخي ابعاد طرح شهرداري براي كاهش آلودگي هواي پايتخت است.
آقاي مهندس، شهرداري يكي از اصلي‌ترين نهادهايي است كه مي‌تواند در كاهش آلودگي هوا نقش داشته باشد. اما هنوز اقدام خاصي از سوي شهرداري در اين زمينه نديده‌ايم. با اين وجود هر چند وقت يك‌بار شهردار تهران از تدوين برنامه‌هايي مي‌گويد كه قرار است با كمك آنها مقدار آلودگي در تهران كاهش پيدا كند. ولي دكتر نجفي تاكنون جزييات چنداني از مفاد و محورهاي اين طرح ارايه نكرده است. همين مساله باعث شده كه شهروندان از خود بپرسند كه واقعا آيا شهرداري برنامه‌اي دارد يا اين سخنان فقط براي كاستن از فشار انتظار افكار عمومي است؟
اصولا مصوبه قانون هواي پاك تكليف و وظايف هر ارگاني را مشخص كرده است. از بحث خودروها گرفته تا تامين اعتبارات لازم براي كنترل و نظارت تا موضوع سوخت و... در همين زمينه محوريت ماموريتي كه براي شهرداري در نظر گرفته شده به موضوع حمل و نقل عمومي برمي‌گردد. يعني شهرداري بايد براي توسعه حمل و نقل عمومي تلاش كند. ضمن آنكه در همين زمينه مقوله‌هاي ديگري مانند معاينه فني نيز به شهرداري – مانند گذشته - محول شده است. در همين راستا، شهردار تهران كه اتفاقا حساسيت ويژه‌اي به بالا بردن كيفيت زندگي در تهران دارند، دستور تدوين راهكارهايي در قالب برنامه‌هاي كوتاه‌مدت، ميان مدت و بلندمدت را صادر كرده‌اند تا شايد بتوانيم با كمك ساير نهادها و به ويژه حمايت دولت، براين معضل بزرگ پايتخت چيره شويم.
سوال ما هم همين است! اينكه جزييات اين برنامه‌ها چيست...
مسلما برنامه‌هاي ما نيز حول و حوش همين وظايفي است كه براي شهرداري تعيين شده است. افزايش خطوط مترو و به خصوص تعداد واگن‌هاي آن؛ تكميل متروهاي شهرهاي اقماري مثل اسلامشهر، پرند و... (البته با در نظر گرفتن سهم 50 درصدي دولت در تامين منابع آن)، نوسازي ناوگان اتوبوسراني (كه 50 درصد آن فرسوده هستند) از محل تغيير قيمت يارانه دولت، نصب فيلتر براي اتوبوس‌هاي شهرداري، ادامه روند معاينه فني با دقتي بيشتر از قبل، اصلاح طرح LEZ و اجراي آن و حذف طرح ترافيك و... از مهم‌ترين بخش‌هاي طرح‌هاي شهرداري براي كاهش آلودگي هواست.
خب قبلا هم شهرداري مدعي بود كه همين كارها را در دستور كار خود دارد! الان قرار است چه اتفاق جديدي بيفتد؟
قبلا اگر شهرداري اين موارد را در دستور كار خود داشت، ما الان براي اينها برنامه داريم و خود را ملزم مي‌دانيم تا در مدت زمان مشخصي به آنها عمل كنيم. يعني تلاش خواهيم كرد كه برنامه‌هاي‌مان عملي باشد نه فقط يك‌سري شعار و دستورالعمل و تئوري.
در صحبت‌هاي‌تان اشاره‌اي داشتيد به موضوع اصلاح طرح LEZ. در چند روز گذشته در اين مورد خبرهاي زيادي منتشر شده ولي هنوز معلوم نيست ماهيت اين طرح چيست. واقعا قرار است اين طرح جديد كه مي‌خواهد جايگزين طرح ترافيك شود، چگونه اجرا شود؟
درمورد ماهيت اين طرح هنوز در حال بررسي هستيم. ولي همين قدر بگويم كه ما معتقديم كه همه شهروندان بايد به طور مساوي بتوانند از امكان تردد در مركز شهر بهره مند شوند نه اينكه فقط 100 هزار نفر از اين مزيت برخوردار باشند.
يكي ديگر از منابع آلاينده هم در تهران و شهرهاي بزرگ موتوسيكلت‌ها هستند. چرا كه گفته مي‌شود موتوسيكلت‌ها چندين برابر يك خودرو آلايندگي ايجاد مي‌كنند. براي موتوسيكلت‌ها نيز در طرحي كه در حال تدوين آن هستيد، برنامه‌اي داريد ؟
بله؛ الان حداقل چيزي حدود 2 ميليون موتوسيكلت در تهران تردد دارند. ما معتقديم كه اگربتوانيم با اعطاي تسهيلاتي ارزان‌قيمت و در نظر گرفتن يارانه‌اي راكبان موتوسيكلت‌ها را وادار به تعويض موتورهاي خود با موتورهاي برقي كنيم، مي‌توانيم آلودگي هواي تهران را چيزي حدود 15 تا 20 درصد كاهش دهيم. اما مسلما اين كار به تنهايي از عهده شهرداري برنمي‌آيد و بايد بقيه نهادهاي مرتبط نيز پا پيش بگذارند و ما را در اين راه ياري رسانند.
ولي من هنوز هم جواب سوالم را نگرفته‌ام. اينكه چطور مي‌خواهيد بودجه‌هاي كلاني كه براي اجراي اين طرح‌ها مورد نياز است را تامين كنيد ؟
ما مكانيزم‌هاي مختلفي را براي تامين اين بودجه در نظر گرفته‌ايم و براين باوريم كه از طريق اين شيوه‌ها مي‌توانيم بودجه مورد نيازمان را تامين كنيم.
خب مي‌شود يكي از اين روش‌ها را نام ببريد؟
مثلا از محل صرفه‌جويي در سوخت مي‌توان بخش قابل ملاحظه‌اي از بودجه مورد نياز را تامين كرد.
اما هنوز سوال اصلي باقي مانده است. اينكه حتي اگر فرض بگيريم كه تمام طرح‌هاي شما اجرايي شود، طي چند سال مي‌توانيد وعده دهيد كه مشكل آلودگي هواي پايتخت حل شود؟
براساس مطالعاتي كه انجام داده‌ايم در صورت اجراي طرح‌هايي كه داريم، سالانه مي‌توانيم آلودگي هوا را چيزي حدود 20 درصد كاهش دهيم. به بياني طي يك بازه زماني 5 تا 6 ساله مي‌توانيم مشكل آلودگي هوا را به طور كلي از بين ببريم.
و اين طرح از كي قرار است آغاز و اجرايي شود؟
همان‌طور كه قبلا هم گفتم مواردي كه در اين طرح مطرح شده، الان هم در حال اجراست. كاري كه ما كرديم اين بوده كه بررسي دقيق‌تري روي اين امور انجام داده‌ايم و راهكارهاي اجرايي آن را پيشنهاد داده‌ايم. وگرنه همين الان هم مواردي چون توسعه مترو يا تعويض فيلترهاي اتوبوس‌ها در حال اجراست.
و اين طرح از سوي چه بخشي از شهرداري تدوين شده است ؟
بخش اعظم آن توسط دوستان ما در معاونت حمل و نقل و ترافيك شهرداري تدوين شده و ما نيز از منظر محيط زيستي آن را بررسي كرده و نقطه نظرات‌مان را ارايه كرده‌ايم.
سهم هر يك از آلاينده‌هاي هواي تهران چقدر است؟ اين پرسشي است كه هر سال در روزهاي آلودگي هوا مطرح مي‌شود و مسوولان هم هر يك به فراخور نوع مسووليت‌شان پاسخي به آن مي‌دهند. گروهي از سهم عمده كارخانه‌هاي آلاينده سخن مي‌گويند، عده‌اي ديگر سهم عمده كاميون‌هاي فرسوده و دودزا را يادآوري مي‌كنند و ديگران هم از اهميت ساير عوامل سخن مي‌گويند. پس از آنكه در سال 1382 موسسه ژاپني «جايكا» سياهه انتشار آلايندگي هواي تهران را بررسي و منتشر كرد. اهميت انتشار سالانه سياهه انتشار از اين روست كه مي‌توان بر مبناي آن براي كاهش آلودگي هوا تصميم‌گيري كرد. در سال 1394 بر اساس تحقيق پژوهشگران دانشگاه صنعتي شريف سياهه انتشار آلاينده‌هاي شهر تهران منتشر شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه منابع متحرك با سهم 85 درصدي عامل اصلي آلايندگي هواي تهران به شمار مي‌روند. بر اساس يافته‌هاي اين تحقيق، عوامل ساكن مانند كارخانه‌هاي آلاينده هم عامل 15درصد آلودگي هواي تهران بوده‌اند. در اينفوگرافيك منتشر شده روزنامه اعتماد كه بر مبناي همين تحقيق پژوهشگران دانشگاه شريف در سال 94، تنظيم شده است؛ سهم هر يك از منابع متحرك در انتشار منواكسيد‌كربن و ذرات معلق به تصوير كشيده شده است.