امام حسن (ع)، روشنگر معارف علوي

بعد از شهادت اميرالمومنين (ع) سياست بني‌اميه و حكومت معاويه فضاي تزوير و دروغ و سياست به معنـاي غلطش به معناي شيطاني در جامعه حاكم كرده بود و مردم از آن فرهنگ اهل بيت(ع) فاصله گرفته بودند. حتي براي مثال نماز جمعه را وقتي معاويه چهارشنبه اقامه كرد كسي اعتراضي نكرد يعني اينقدر سياست معاويه با حيله‌گري و مكاري و فريبكاري در مردم نفوذ كرده بود كه مردم بين چهارشنبه و جمعه فرق نمي‌گذاشتند. اين مساله خودش در تاريخ نقل شده و نشان‌دهنده سادگي مردم بوده است. امام حسن مجتبي (ع) در اين شرايط بعد از شهادت اميرالمومنين (ع) به امامت رسيدند و لذا ديدند در آن وهله اول نمي‌تواند بر اين نابساماني‌ها غلبه كنند و لذا پذيرفتن صلح با معاويه هم از اين جهت بود. بايد شرايط را فراهم مي‌كردند تا روشنگري كند و اين شرايط را امام حسن (ع) براي نهضت ابي عبدالله فراهم كرد. اين شرايط آماده‌سازي ذهن مردم بود. زيرا امام حسن مجتبي(ع) با تبليغ و سخنوري و احاديث فراواني كه داشتند مردم را آماده كردند كه به سياست‌هاي غلط حكومت بني اميه و به خصوص از حقه بازي‌هاي معاويه مردم را آگاه سازند تا كم‌كم آنها تصميم به مسموم كردن و شهادت امام حسن (ع) گرفتند. آن روشنگري‌هاي امام حسن مجتبي (ع) زمينه را فراهم كرد تا اينكه امام حسين (ع) آمدند و قيام مسلحانه كردند و حقيقت مكتب اهل بيت (ع) را براي مردم روشن كردند. البته امام حسين (ع) هم با همين مشكلات روبه‌رو بودند. اما دليل صلح امام آماده نبودن وضعيت فكري جامعه بود زيرا اگر امام حسن مي‌خواستند با معاويه وارد جنگ شوند اصل اسلام از بين مي‌رفت ولي امام حسن (ع) مثل شرايط ما را داشتند و گفتند كه از طريق مذاكره مي‌توانيم اصل اسلام را حفظ كنيم. حرف خودمان را فعلا نگه داريم، روشنگري و از حقوق اهل بيت (ع) دفاع كنيم. والا امام حسن (ع) اگر مي‌خواستند بدون ياور جنگ كنند نمي‌شد زيرا در تاريخ نقل است ك حكومت معاويه آنقدر ذهن مردم را خراب كرده بود كه امام حسن (ع) پشتيباني نداشت و امام با اين صلح‌شان فرصتي را گرفتند كه يك عده ياراني را پرورش دهند و زمينه براي برادرشان امام حسين (ع) آماده شد. شرايط، شرايط جنگ هم نبود زيرا امام حسن (ع) تنها بودند و وقتي هم كسي ياوري نداشته باشد بخواهد يك‌تنه بايستد آن وقت اصل آن هدف و مكتب از بين مي‌رود لذا صلاح را در اين ديدند كه از اين فرصت استفاده كنند و مذاكره و صلح موقتا از جانب امام حسن مجتبي (ع) پذيرفته شد تا شرايط بيداري مردم فراهم شود. اما در مورد ويژگي‌هاي صلح امام حسن مجتبي (ع) بايد گفت كه اين صلح به معناي پذيرفتن مكتب معاويه و افكار وي نبود زيرا آنچنان كه نقل شده معاويه به وحي و خدا و پيغمبر و اينها معتقد نبود و اشعاري كه نقل شده و مجالسي كه داشته مجالس عيش و نوش و عشرت و خوشگذراني و رقص و آواز و امثال اينها بوده و بعد يزيدبن معاويه همين وضعيت را از پدرش فراگرفت و بدتر شد كه منجر به قيام امام حسين (ع) شد. ويژگي‌هاي صلح امام حسن (ع) استفاده از فرصت بود يعني فرصت گرفتن و استفاده از اين فرصت براي روشنگري مردم بود. بنابراين پيامد صلح امام حسن (ع) آماده شدن اذهان مردم بود. در واقع اين صلح يك آتش‌بس موقتي بود و روشنگري‌هاي امام حسن(ع) مقدمات و زمينه‌هاي روحي درجامعه را فراهم كرد. براي اينكه مردم پي به ماهيت حكومت بني اميه و اهداف سياسي آنها ببرند و بعد مي‌بينيم كه مردم كوفه نامه به امام حسين(ع) براي احياي دين و اسلام مي‌نويسند. درست است كه بعدا كوفيان بي‌وفايي مي‌كنند اما همين كه اين همه نامه براي امام حسين (ع) مي‌نويسند اينها بر اساس تحليل تحليلگران سياسي و مورخان موثق زمينه‌سازي قيام امام حسين (ع) شد و اگر زمينه‌سازي‌ها، روشنگري‌ها، خطبه‌ها و فرمايشات امام حسن (ع) نبود آن همه نامه براي اقامه عدل و حكومت ديني براي امام حسين (ع) نمي‌نوشتند. امام حسن (ع) بنابر آنچه در تاريخ مشهور است كريم اهل بيت ناميده شدند. از نظر اخلاقي، عاطفي، روحي بسيار اهل محبت بودند. دستگيري از مستمندان، فقرا، بيچارگان، غذا دادن به مردم، اطعام مساكين، سرزدن به بيماران، فقرا، پابرهنگان، اينها در خلق و خوي آن حضرت آمده است. صبر حضرت در تاريخ معروف است در برابرناملايمات و سختي‌ها صبر داشتند. به هر حال صبر و كرامت دو صفت بارز امام مجتبي (ع) است كه در تاريخ نقل است و آنچه براي امروز ما لازم است كه الگو‌برداري كنيم همين دوصفت است؛ يكي صبر در ناملايمات و سختي‌ها و تحمل يكديگر را داشتن است و يكي هم اخلاق و تكريم انسان‌هاست كه متاسفانه در جامعه ما جنبه تكريم يكديگر ضعيف شده است. آن درس را بايد از آن حضرت بگيريم كه نسبت به يكديگر اين صفت تكريم را داشته باشيم و از امام مجتبي (ع) الگو‌گيري كنيم. يكي از كارهاي امام حسن مجتبي (ع) همين بود كه تهديدهاي حكومت بني‌اميه را كه براي ريشه كم كردن اصل وحي و نبوت و قرآن و دين و دينداري بود ايشان به فرصت تبديل كردند و به ظاهر با حكومت بني‌اميه و معاويه صلح كردند. اما در باطن آن معارف اهل بيت (ع) را تبليغ كردند.