«اعتماد» رفتار ديپلماتيك ايران، روسيه و امريكا در پرونده هسته‌يي را بررسي مي‌كند
پشت‌پرده آرام مذاكرات
ادامه از صفحه اول
نمايندگان اين دو كشور در شوراي امنيت سازمان ملل اعلام كردند كه انتظار دارند ايران در مذاكرات هسته‌يي، انعطاف بيشتري از خود نشان دهد. «فيليپ برتوكس» ديپلمات ارشد فرانسوي در شوراي امنيت سازمان ملل متحد طي سخناني در اين خصوص گفت: با وجود انعطاف پذيري ناكافي از سوي ايران مايل هستيم تا شاهد باشيم كه اين كشوربه دنبال توافقي بلندمدت است. ما از ايران توقع داريم تا گزينه‌هاي راهبردي را انتخاب كرده و تصميمات شجاعانه بگيرد.
همزمان با اظهارات نماينده فرانسه در اين مذاكرات، «مايكل تاتهم» ديپلمات ارشد انگليسي نيز از ايران در خواست كرد تا انعطاف‌پذيرتر باشد. از سوي ديگر «ديويد پرسمن» ديپلمات ارشد امريكايي نيز در اين زمينه گفت كه واشنگتن مايل به گفت‌وگو با ايران بدون حصول نتيجه نيست: در حالي‌كه ما جهت رسيدن به هدف خود مسير ديپلماسي را كه بهترين رويكرد است ادامه مي‌دهيم اما نمي‌خواهيم تا ابد در ميز مذاكره حاضر باشيم.
اين ديپلمات ارشد امريكايي در ادامه گفت كه لازم است تا كميته ۱۵عضوي اعمال تحريم شوراي امنيت سازمان ملل متحد نظارت بر انجام تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران را تداوم بخشد.
اميدواري از جنس پوتين
جدال ميان روسيه و غرب در امتداد مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 ادامه دارد. بسياري از تحليلگران مسائل منطقه اعتقاد دارند كه روسيه با ذكاوت تمام از كارت ايران و مذاكره با اين كشور در جدالي كه با غرب بر سر پرونده اوكراين دارد، استفاده مي‌كند. اين در حالي است كه روسيه تنها كشوري بود كه پيش از تمديد برنامه مشترك اقدام در 24 نوامبر جاري در وين به صراحت از احتمال تمديد از چندماه قبل سخن گفته و اعلام كرده بود كه 24 نوامبر تاريخ مقدسي نيست. در حال حاضر هم نسبت به رويكرد روسيه در قبال مذاكرات هسته‌يي ايران نوعي دوپهلويي به چشم مي‌خورد و بسياري اعتقاد دارند كه تمديد مذاكرات ايران با 1+5 بيش از همه به نفع روسيه است. روسيه‌يي كه در جدال با اروپا و امريكا بر سر پرونده سوريه و اوكراين شمشير را از رو بسته است. در شرايطي كه انگليس و فرانسه از ايران مي‌خواهند انعطاف بيشتري از خود نشان دهد، رييس‌جمهور روسيه روز پنجشنبه در آخرين كنفرانس خبري خود در سال جاري ميلادي گفت: دستيابي به يك توافق نهايي بر سر برنامه هسته‌يي ايران نزديك است چون معتقدم اين كشور انعطاف قابل توجهي از خود نشان داده است. ولاديمير پوتين افزود: من بر اين باورم كه دستيابي به راه‌حل نهايي اين مساله بسيار نزديك است و نمي‌فهمم چرا تاكنون توافق نهايي حاصل نشده است. اميدوارم كه اين اتفاق در آينده نزديك رخ دهد. رييس‌جمهور روسيه همچنين گفت كه بررسي سفر قريب‌الوقوع وي به تهران از طريق مسيرهاي ديپلماتيك در حال انجام شدن است. او در اين خصوص گفت: سفر من به تهران محتمل است و ما در حال حاضر از طريق كانال‌هاي ديپلماتيك در حال برنامه‌ريزي آن هستيم. من پيش از اين نيز به پايتخت ايران سفر كرده‌ام. ما همواره به طور مرتب ديدارهايي داشته‌ايم اما اين سفر از اهميت بالايي برخوردار است. اگر ما انجام يك ديدار جداگانه با رييس‌جمهور ايران را ضروري ببينيم هيچ محدوديتي براي آن نخواهيم داشت. ما هيچ محدوديتي براي انجام اين كار به دليل فشارهاي خارجي نداريم.
مذاكره با ايران همزمان با مجادله با غرب
ولاديمير پوتين در مدت زمان سه ساعت كنفرانس مطبوعاتي پايان سال جاري ميلادي تنها به مساله هسته‌يي ايران اشاره نكرد و از اوضاع اقتصادي و سياسي روسيه نيز سخن گفت. روسيه در يك سال اخير كه ميزان تنش‌هاي اين كشور با امريكا به اوج خود رسيده همواره ادعا كرده است كه اين تنش نمي‌تواند بر روند مذاكرات هسته‌يي ميان ايران و 1+5 تاثيرگذار باشد. با اين همه به نظر مي‌رسد كه با مسير در تنش بيشتر قرار گرفتن مسكو و واشنگتن، اين تقابل هم مي‌تواند به يكي از عواملي بدل شود كه بر حيات مذاكرات هسته‌يي ايران در هفت ماه آتي تاثيرگذاراست. سال جاري ميلادي در حالي به پايان مي‌رسد كه باراك اوباما با شعار ازسرگيري رابطه خود با مسكو در سال 2009 ميلادي به روي كار آمد اما در حال حاضر دو كشور بيشترين ميزان تنش را از زمان پايان جنگ سرد تجربه مي‌كنند. بسياري از كارشناسان اعتقاد دارند كه دورنمايي براي كاهش تنش ميان مسكو و واشنگتن در سال 2015 هم به چشم نمي‌خورد. باراك اوباما در حالي وارد سال 2015 مي‌شود كه جمهوريخواهان در نتيجه برگزاري انتخابات اخير ميان دوره‌يي كنگره زمام سنا و مجلس نمايندگان را در اختيار دارند و دورخيز همگان براي انتخابات رياست‌جمهوري آتي هم آغاز شده و در اين سال شدت بيشتري هم خواهد گرفت. باراك اوباما كه در شش سال گذشته نتوانسته در حوزه سياست خارجي دستاورد قابل توجهي را به خود اختصاص دهد، به پرونده هسته‌يي ايران به عنوان آخرين تيري نگاه مي‌كند كه مي‌تواند با اصابت به هدف به پيروزي دموكرات‌ها در انتخابات آتي كمك بكند. به نظر مي‌رسد كه با توجه به حجم تنش ميان امريكا و روسيه عملا اوباما از هرگونه اظهارنظر صريح در خصوص اين رابطه در آخرين گفت‌وگوي سالانه خود با مردم امريكا سرباز بزند. در حالي كه بسياري از تحليلگران از احياي روزهاي جنگ سرد ميان مسكو و واشنگتن سخن مي‌گويند ولي به نظر مي‌رسد كه روسيه ديگر آن اتحاد جماهير شوروي نيست كه امريكايي‌ها در ذهن خود داشتند اما اين كشور همچنان 1600 مورد كلاهك هسته‌يي داشته و سايه سنگيني هم بر اروپا دارد. ولاديمير پوتين كه از 15 سال پيش دمي از ساختار قدرت در روسيه دور نبوده است با توجه به رابطه همكاري ميان تهران و مسكو مي‌تواند در صورت تمايل بر مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 تاثيرگذار باشد و يا منافع امريكا در منطقه خاورميانه را با توجه به رابطه حسنه با دولت بشار اسد در سوريه تحت تاثير خود قرار دهد.
يارگيري‌هاي ضربدري امريكا و روسيه
مذاكرات هسته‌يي ميان ايران و 1+5 در حالي براي هفت ماه ديگر تمديد شد كه مسائل حاشيه‌يي، منطقه‌يي و فرامنطقه‌يي بسياري مي‌تواند در اين مدت بر موفقيت مذاكراتي كه از يك سال پيش آغاز شده است تاثيرگذار باشد. زماني كه ايران و شش كشور حاضر در اين گردونه در ماه نوامبر تمديد برنامه مشترك اقدام را اعلام كردند بسياري از تحليلگران از خطراتي گفتند كه ذات اين مذاكرات را تهديد خواهد كرد. حاشيه‌هايي نظير آغاز به كار كنگره جديد امريكا در ماه ژانويه با تركيب اكثريت جمهوريخواهان يا مسائل سوريه و جدال با داعش در اين كشور و عراق و يا تشديد تنش ميان روسيه و امريكا. زماني كه بيش از يك ماه پيش ايران و روسيه در سايه رفت و آمدهاي ديپلماتيك مقام‌هاي دو كشور بي سابقه‌ترين قراردادهاي همكاري اقتصادي را امضا كردند و گفته شد كه در شرايط تحريم ايران، روسيه به دنبال پيشبرد معامله نفت در برابر كالا است، زنگ خطر براي واشنگتن به صدا درآمد. علاوه بر اين روسيه قرارداد ساخت چند نيروگاه جديد در ايران را هم امضا كرده است و همين مساله به حساسيت بيشتر امريكايي‌ها به رابطه از پيش نزديك‌تر شده ايران و روسيه منتهي شد. امريكايي‌ها اعتقاد دارند كه در زمان جدال روسيه با اروپا و امريكا بر سر پرونده اوكراين، روس‌ها به دنبال تقويت رابطه خود با ايران به خصوص در حوزه اقتصادي هستند و اين مساله مي‌تواند به شكل غيرمستقيم بر مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 هم اثر گذار باشد چرا كه رونق اقتصادي در ايران به دست بالاي تهران در مذاكرات و عدم كوتاه آمدن اين كشور در مذاكرات هسته‌يي منتهي خواهد شد. در اين ميان به نظر مي‌رسد كه امريكا نيز رويه مقابله به مثل را با نزديكي به كوبا آغاز كرده است. اقدام ناگهاني و غافلگيركننده اوباما در باز كردن فضاي ديپلماتيك و اقتصادي رابطه با كوبا در حالي صورت گرفت كه پوتين در سال‌هاي گذشته تمام تلاش خود را براي احياي رابطه با كوبا و بازگرداندن سطح رابطه به روزهاي اوج آن در دوران جنگ سرد آغاز كرده بود. در جريان بحران در سوريه، كوبا به صراحت از موضع روسيه در قبال دولت بشار اسد حمايت كرد و دولت پوتين هم به دنبال احياي رابطه امنيتي با هاوانا بود كه ناگهان بحث تحريم‌هاي روسيه از سوي اروپا و امريكا مطرح شد و دولت رائول كاسترو ترجيح داد به سمت منبع اقتصادي پايدارتري مانند امريكا به جاي روسيه برود. در شرايطي كه روسيه و ايران تحت شديد‌ترين تحريم‌هاي غرب قرار گرفته‌اند و به نظر مي‌رسد كه دولت كاسترو هم چندان مايل به سرمايه‌گذاري روي چيني‌ها نيست، تنها كشوري كه مي‌تواند به هاوانا كمك كند، امريكا است.
قياس مع‌الفارق كوبا با ايران
ازسرگيري رابطه ميان امريكا و كوبا تنها به سخن به ميان آمدن از روس‌ها و واكنش احتمالي آنها منتهي نشده است. بسياري از تحليلگران و يا مخالفان باراك اوباما در كنگره در چند روز گذشته از احتمال نزديكي امريكا به ايران پس از نزديكي واشنگتن به هاوانا سخن مي‌گويند. روزنامه واشنگتن پست در تازه‌ترين تحليل خود در اين خصوص نوشت كه ايران و كوبا در برابر امريكا شرايط يكساني ندارند.
روزنامه امريكايي «واشنگتن‌پست» در اين مورد نوشت كه دستيابي توافق ميان دولت‌هاي امريكا و كوبا پس از 35 سال جنگ سرد بلافاصله روابط ايران و امريكا را به ذهن متبادر مي‌كند. اين در حالي است كه مذاكرات محرمانه امريكايي‌ها و كوبايي‌ها تقريبا همزمان با مذاكرات هسته‌يي ايران و امريكا صورت گرفت. شرايط ممكن است مشابه باشد، اما ويژگي كاملا يكساني ندارند. تحريم‌هاي شديد امريكا عليه كوبا اقدامي يكجانبه بودند كه هر ساله سازمان ملل آنها را محكوم مي‌كرد و ديگر كشورها از جمله كشورهاي اتحاديه اروپا هم مشكلي براي برقراري رابطه بازرگاني با كوبا نداشتند. اما چندين دور تحريم عليه ايران، با هماهنگي و حمايت شوراي امنيت سازمان ملل اعمال شد. اما نقطه مشتركي هم وجود دارد و آن اينكه حاميان برقراري روابط، مي‌گويند برقراري رابطه خوب امريكا با هر دو كشور به نسبت خصومت، فايده بيشتري براي امريكا خواهد داشت. از سوي ديگر، شبكه خبري العربيه نيز در تحليلي با اشاره به عادي‌سازي رابطه امريكا و كوبا نوشت: مواضع قاطعانه ضدغربي رهبر عالي ايران و ديدگاه ضداسراييلي مقام‌هاي اين كشور همگي حكايت از عدم تغيير رويكردهاي بنيادين جمهوري اسلامي ايران دارد. نويسنده اين گزارش با اشاره به تفاوت رفتارهاي ايران و كوبا مي‌نويسد: كوبا ديگر پايگاه كمونيست در نيمكره غربي زمين محسوب نمي‌شود. همچنين رفتار كوبا و افزايش ارتباط با كشورهاي غربي و اتحاديه اروپا بسيار متفاوت با رفتار تهران است. كوبا با حضور در اكثر نشست‌ها به رهبري امريكا و كشورهاي غربي از سال 1991 به اين سو رفتار متفاوت با ايران را در پيش گرفت. اين در حالي است كه ايران جهت‌گيري كاملا متفاوتي را نسبت به هاوانا دارد و اين مساله از سوريه و عراق گرفته تا يمن و بحرين قابل رويت است. در ادامه اين گزارش با اشاره به عدم توجه ايران به نشست‌هاي با ميزباني امريكا نوشته شده است: ايران به عنوان مثال، در دو نشست حل بحران‌هاي خاورميانه به رهبري امريكا كه در ژنو سوييس برگزار شد شركت نكرده در نتيجه اين رفتار هرگونه تلاش اوباما براي عادي سازي روابط با ايران را بغرنج كرده است. به گزارش العربيه، ديگر تفاوت مهم موجود بين ايران و كوبا تفاوت‌هاي تفكري، عقيدتي رهبران ايران و كوباست. آيت‌الله خامنه‌اي، رهبر انقلاب ايران تاكنون بر مواضع ضد غربي خود كه پايه‌هاي انقلاب اسلامي اين كشور از سال 1979 ميلادي به اين سو را شكل مي‌دهد، استوار است و در ايران هيچ علامتي همانند آنچه در كوبا اتفاق افتاد به چشم نمي‌خورد.
ديپلماسي پشت پرده، استراتژي باراك اوباما
در شرايطي كه برخي جمهوريخواهان امريكا در مقام مخالفت با سياست‌هاي كاخ سفيد در قبال ايران و كوبا، اوباما را به امتيازدهي در حوزه سياست خارجي متهم مي‌كنند، نيويورك تايمز از لنز ديگري به استراتژي باراك اوباما در حوزه ديپلماسي در چند سال گذشته نگاه كرده است. اين روزنامه امريكايي بدون مقايسه كردن سطحي پرونده ايران با كوبا تاكيد مي‌كند كه سياست اوباما در مذاكره پشت درهاي بسته هم در پرونده ويكي ليكس، هم در ماجراي ازسرگيري مذاكرات هسته‌يي ايران با جديت بيشتر در سايه دولت يازدهم ايران و هم به جلب نظر رائول كاسترو از كوبا منتهي شد. به نظر مي‌رسد كه باراك اوباما سرسختانه به اين ايده در ديپلماسي اعتقاد دارد كه مذاكرات ديپلماتيك مانند قارچ در تاريكي بهتر رشد پيدا مي‌كنند. اين روزنامه امريكايي در اين خصوص مي‌نويسد: هيات امريكايي به رياست ويليام برنز، معاون سابق وزير امور خارجه امريكا پيش از امضاي توافقنامه موقت ژنو چندين بار با هيات‌هايي از ايران در مسقط پايتخت عمان ديدار مخفيانه داشتند كه در نهايت منجر به امضاي توافقنامه ژنو در نوامبر 2013 در ژنو شد.
گزارش يك كودتا در بايگاني
ايالات متحده تمام سعي خود را براي ممانعت از تاثيرپذيري مذاكرات هسته‌يي از حاشيه‌هايي كه مي‌تواند پررنگ‌تر از متن باشد جذب كرده است. در حالي كه احتمال دارد تصويب تحريم‌هاي جديد حتي اگر به حالت معلق تا زمان پايان مذاكرات هسته‌يي درآيد، بر تصميم سياسي ايران در پاي ميز مذاكره تاثيرگذار باشد، خبرگزاري آسوشيتدپرس گزارش داد كه وزارت امور خارجه امريكا اسناد حمايت سازمان سيا از بركناري مصدق را منتشر نمي‌كند چرا كه واهمه دارد اين كار ديپلماسي هسته‌يي را تضعيف كند. اين تصميم در جريان يك نشست در ماه سپتامبر با حضور كميته مشورتي وزارت امور خارجه درباره اسناد ديپلماتيك اتخاذ شد كه هفته گذشته منتشر شده است. سوابق مربوط به روابط خارجي امريكا نبايد بيش از سه دهه محرمانه باقي بماند. محمد مصدق، نخست وزير منتخب و محبوب ايران در سال 1953 بركنار شد كه برخي جزييات اسناد طبقه‌بندي شده در سال گذشته نشان مي‌داد امريكا و انگليس اقداماتي مخفيانه عليه يكي از هم‌پيمانان شوروي انجام داده‌اند و سازمان سيا اين نقشه را اجرا كرده است. سازمان جاسوسي امريكا حتي به نقش خود اذعان كرده و در صفحه رسمي خود در اينترنت اعلام كرد به شكل‌گيري كودتا در ايران كمك كرده است. همچنين باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا در سخنراني سال 2009 خود در قاهره پايتخت مصر گفت كه كشورش در اواسط جنگ سرد در بركناري دولت ايران كه به طور دموكراتيك انتخاب شده بود نقش داشته است.