مهدي بيك اوغلي
«مقطع حساس كنوني» ترجيع‌بندي است كه فعالان سياسي در طول تمام سال‌هاي گذشته و در هر فراز و نشيبي از آن بهره مي‌بردند تا تصويري از افق پيش روي كشور ارايه كنند. برهه‌هايي كه هر چند هر كدام واجد ويژگي‌هاي مهم و داراي اهميت خاص بودند اما هر بار با عبور از آنها مقطع حساس‌تري از راه رسيد اما گرهي از هزار توي مشكلات باز نشد. اين‌بار اما بسياري از فعالان سياسي معتقدند، مقطع حساس كنوني در شمايل مذاكرات ايران و امريكا رخ نمايان كرده است. مذاكراتي كه مي‌تواند يكي از پيچيده‌ترين قفل‌هاي عرصه سياست مدرن در جهان را باز كند و ايران و امريكا را در مسير توافقي پايدار قرار دهد. محمد علي ابطحي، عضو مجمع روحانيون مبارز يكي از همين چهره‌هاست كه معتقد است مقطع فعلي همان «مقطع حساس كنوني» است كه قبلا وعده آن داده شده است! او با انتشار توييتي در اين زمينه مي‌نويسد: «اين‌بار واقعا در شرايط حساس كنوني هستيم. حالا كه بعد از اين همه وقت، قرار بر گفت‌وگو شده براي مذاكره‌كنندگان‌مان دعاي ملي مي‌كنيم. خدايا سينه‌اي گشاده به مذاكره‌كنندگان عنايت كن. كار را بر آنها آسان بگردان...» همزمان با ايران موضوع مذاكرات ايران و امريكا بازخوردهاي بسياري در رسانه‌هاي بين‌المللي هم پيدا كرد.
العربي جديد درباره محتواي مذاكرات دوجانبه ايران و امريكا با اشاره به اينكه مذاكرات روز شنبه ايران و امريكا، «براي سنجش» خواهد بود و در آن درباره دستور كار گفتوگوها صحبت مي‌شود، نوشت: «ايران نشانه‌هاي مثبتي درباره دستور كار مذاكرات دريافت كرده است، اما تا پيش از آغاز مذاكرات در عمان و توافق بر سر دستور كار، هيچ چيز قطعي نيست.»
اين رسانه در ادامه تاكيد مي‌كند: «طرف ايراني تاكيد كرده آماده گفت‌وگو درباره كاهش تنش در منطقه است، اما اجازه نخواهد داد كه به سياست‌هاي تهران يا روابطش با متحدانش تعرض شود.» در يك چنين شرايطي «اعتماد» در گفت‌وگو با فعالان سياسي اصلاح‌طلب و اصولگرا تلاش كرده پاسخي براي اين پرسش پيدا كند كه محتواي مذاكرات به چه سمت و سويي مي‌رود و ايران چگونه مي‌تواند منافع ملي خود را از دل اين مذاكرات برداشت كند؟
محمد صادق جوادي حصار: مذاكرات دو جانبه به نفع ايران است
محمد صادق جوادي حصار، فعال سياسي اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره دورنماي مذاكرات دوجانبه ايران و امريكا مي‌گويد: «در مورد اينكه مذاكره مستقيم است يا غير مستقيم به نظر لازم نيست حساسيتي نشان داده شود. اصرار بر اين مساله هم به نظرم فاقد موضوعيت است. بحث مهم اين است كه ايران و امريكا براي نخستين‌بار بدون حضور 4يا 5كشور ديگر در حال گفت‌وگو هستند. همگان مي‌دانند كه معادله اصلي ميان ايران و امريكاست. اروپايي‌ها به محض اينكه مشكلات ايران و امريكا حل و فصل شود، سر و دست مي‌شكنند تا با ايران ارتباط داشته باشند. در واقع، موانع امريكايي كه برداشته شود، جهان با ايران ارتباط مي‌گيرد. اختلاف اصلي بين ايران و امريكاست.»
جوادي‌حصار با اشاره به اينكه يكي از تفاوت‌هاي جدي اين مذاكرات نسبت به تجربيات قبلي اين است كه اين‌بار مستقيم بين ايران و امريكا گفت‌وگو شكل مي‌گيرد، مي‌گويد: «منظورم از مذاكرات مستقيم اين است كه ضلع سومي در اين دور از مذاكرات حضور ندارد. اين بحث نسبت به گفت‌وگوهاي برجامي و ادوار قبلي، بسيار مهم است. اين شكل از گفتوگوها، زمان را بسيار كوتاه مي‌كند، چرا كه تمايلات، گرايش‌ها و مطالبات ثانويه و سوم و چهارمي وجود ندارد. ايران حرفي مي‌زند و امريكا بله يا نه مي‌گويد و هر كدام هم استدلال خاص خود را مطرح مي‌كنند. حرف‌ها كوتاه‌تر، سليس‌تر و معقول‌تر منتقل مي‌شود. تصور من اين است كه پس از چند جلسه مذاكرات غير مستقيم، گفتوگوها بنا به ضرورت صريح‌تر و رو در رو مي‌شود.»
او يادآور مي‌شود: «نه ايراني‌ها و نه امريكايي‌ها نبايد خوفي از گفت‌وگوهاي مستقيم و رو در رو داشته باشند. ايراني‌ها در گفت‌وگوهاي برجامي كه باز هم امريكا نقش اصلي را در آن داشت، با وزير خارجه امريكا كاملا رو در رو حرف زدند، قدم زدند و صحبت كردند و نتيجه هم هماني شد كه از نظر ما به نفع ملت ايران بود و از منظر امريكايي‌ها، ترامپ گفت، سر امريكا كلاه رفته است. امروز اما اقتضاي شرايط، وضعيت كشور، امكانات، رفاه مردم و... حاكي از آن است كه بايد در روش‌هاي قبلي تجديد نظر كنيم. وقتي همه مي‌دانيم، مشكل اصلي ما امريكاست، مي‌توانيم با روش‌هاي منطقي، مستدل و معقول و همراه با پافشاري بر سر منافع داد و ستد منطقي و عقلاني كنيم. مذاكره براي مذاكره بي‌فايده است.»
اين تحليلگر با اشاره به زمينه‌هاي مذاكره با امريكا مي‌گويد: «وقتي قصد داد و ستد با كسي را داريم، عهدي مي‌بنديم كه كالايي را بدهيم و كالايي را بگيريم. محتواي اين داد و ستد مي‌تواند اقتصاد باشد، سياست باشد، تعهدات في‌مابين و... است. اگر اين اتفاق با صبر و متانت و حوصله انجام گيرد كه خوشبختانه تيم مذاكره‌كننده ايراني از تجربه كافي در اين زمينه برخوردار است، نتايج خوبي حاصل مي‌شود. ايران خوف اينكه به ما بگويند، نبايد بمب اتم داشته باشيد را ندارد چون در دكترين ايران يك چنين موضوعي مطرح نبوده است. اگر بخواهند به ما بگويند در حوزه دفاعي بايد مسلوب‌اليد شويد، تيم مذاكره‌كننده ايراني مي‌گويند، خير ما اين مطالبات غير معقول را نمي‌پذيريم. اگر بگويند برد موشك‌هاي خود را از 4هزار كيلومتر به هزار كيلومتر برسانيد، باز هم پاسخ ما منفي است. اينها مواردي است كه بايد پاي ميز مذاكره طرح شوند.»
او مي‌گويد: «ممكن است امريكا اين تضمين را به ايران بدهد كه ايران از جانب امريكا و متحد امريكا يعني اسراييل مورد تهديد و هجمه قرار نمي‌گيرد، اگر يك چنين تضميني داده شود مي‌توان درباره برخي موارد صحبت كرد. اينها بحث‌هايي است كه پاي ميز مذاكره و به شرط تامين امنيت رواني درباره آنها باید صحبت كرد. اينگونه هم نيست كه امريكا هرچه ما گفتيم، بپذيرد. بايد بدانيم امريكا از موضع قدرت هم صحبت مي‌كند. اما ايراني‌ها هم مي‌گويند كه ما هم 8سال جنگ ايران و عراق را با حمايت همه دنيا از جمله امريكا از عراق تحمل كرده‌ایم. ضمن اينكه بخش مهمي از تجربيات امروز را آن روز نداشتيم و امكانات امروز را هم در آن ايام نداشتيم.»
جوادي حصار در پايان مي‌گويد: «نمي‌توان انكار كرد كه ايران و امريكا پرونده‌هاي مشتركي را هم پشت سر گذاشته‌اند. ايران بر سر مساله عراق و افغانستان و... با امريكا گفت‌وگو كرد و به توافق رسيد. در برخي موارد هم ايران شاهد بدعهدي طرف مقابل بوده است. اساسا بايد ديد كداميك از طرف‌هاي مذاكراتي ايران چه قبل و چه پس از انقلاب به‌طور كامل و صد درصد به عهد و پيمانشان متعهد بوده‌اند. ما كه نبايد از مخالف و دشمن خود توقع داشته باشيم كه برايمان نوشابه باز كند. ترامپ همه تلاش خود را مي‌كند تا به افكار عمومي اين پيام را ارسال كند كه فقط من توانستم با ايران به توافق برسم! اما اگر امنيت و آرامش عمومي مردم ايران تامين مي‌شود، اشكال ندارد ترامپ هم اين نصيب را ببرد.»
علي صوفي: ترامپ بايد ديوار بي‌اعتمادی را كاهش دهد
علي صوفي فعال سياسي اصلاح‌طلب چهره ديگري است كه به اين بحث ورود كرده و در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره اين دور از مذاكرات ميان ايران و امريكا و تفاوت آن با تجربه‌هاي قبلي مي‌گويد: «مذاكراتي كه منجر به انعقاد برجام شد، دو طرف به يك مداليته رسيده بودند. همچنين قرار بود طرفين حول محور خاصي به توافق برسند بنابراين نام مذاكرات هسته‌اي روي آن گذاشته شد. اما امرز مذاكرات ايران با امريکا تفاوت‌هايي با قبل دارد و گستردگي بيشتري دارد. ترامپي كه امروز قصد دارد با ايران مذاكره كند، قبلا از برجام خارج شده بود. برخي شنيده‌ها هم حاكي از آن است كه ترامپ مطالباتي فراتر از مسائل هسته‌اي دارد و ممكن است مسائل منطقه‌اي و برخي موارد ديگر را هم وارد مذاكرات كند.»
صوفي ادامه مي‌دهد: «ترامپ در نامه‌اي كه به ايران ارسال كرده اعلام داشته كه قصد دارد، مسائل في‌مابين را حل و فصل كند. مطالباتي را هم مطرح كرده است. ايران هم با مذاكرات غير مستقيم موافقت كرده است. مقام معظم رهبري از مطالبات ترامپ تحت عنوان قلدري نام برد و اعلام كرد ايران هيچ مطالبه‌اي كه فراتر از امنيت ملي و منافع عمومي‌اش باشد را نخواهد پذيرفت. البته امروز اوضاع بسيار آرام‌تر شده است. هرچند نمي‌توان انكار كرد ديوار بلند بي‌اعتمادي ميان سران دو كشور وجود دارد. به نظرم مذاكرات عمان مي‌تواند در كاهش اين ديوار بي‌اعتمادي اثرگذار باشد. معتقدم مذاكرات مستقيم ميان ایران و امريكا براي دستيابي به منافع يك ضرورت غير قابل انكار است. طبعا محصول مذاكره غير مستقيم در ادامه به مذاكرات مستقيم تغيير روش مي‌دهد.»
او مي‌گويد: «انتظار مي‌رود، طرفين به نتيجه برسند، اصل مساله كه ترك مخاصمه است براي طرفين پذيرفته شده است. ترامپ به دليل دوستي كه با پوتين دارد به اين نتيجه رسيده كه ابتدا ماجراي اوكراين را حل و فصل كند. پرونده ايران هم پرونده دومي است كه توجه ترامپ را جلب كرده است. نهايتا ترامپ با حل اين معادلات به سمت مواجهه با چين خواهد رفت. هرچند در حرف‌هاي ترامپ تهديداتي هم وجود دارد اما بحث اصلي او اين است كه بنشينيم و براي تنش‌هاي موجود راه‌حلي پيدا كنيم. ايران هم همواره اعلام كرده براي بهبود شرايط منطقه آمادگي دارد.
البته ترامپ بعضا تصميماتي را اتخاذ مي‌كند كه در منطق سياست‌هاي امريكا در منطقه حزب جمهوریخواه و دموكرات نمي‌گنجد و نوعي رفتارهاي پوپوليستي و غير متعارف دارد. ترامپ تصور مي‌كند، نظم موجود جهاني تامين‌كننده منافع امريکانيست و قصد دارد، نظم موجود را به هم بزند. اگر در مورد ايران هم بخواهد بزند زير ميز، اوضاع خطرناك مي‌شود. به نظر مي‌رسد بيش از 80 درصد، ترامپ به دنبال به نتيجه رسيدن مذاكرات است.
منصور حقيقت‌پور: ايران مذاكره برابر و معقول مي‌خواهد
منصور حقيقت پور، فعال سياسي اصولگرا در گفت‌وگو با «اعتماد» از منظر متفاوتي به اين موضوع مي‌پردازد و مذاكره امريكا و ايران را يكي از حساس‌ترين مقاطع ايران مي‌داند. حقيقت‌پور مي‌گويد: « ايران تجاربي از مذاكرات قبلي دارد. تجارب قبلي بايد هوشياري ايران را بالا ببرد. ايران بدون اهرم‌هاي قدرتش نبايد با طرف مقابل مذاكره كند. اگر امروز كشوري به عنوان كشور ثالث ميزبان مذاكرات ايران و امريکا مي‌شود بايد بتواند زمينه‌هاي لازم براي توافق را براي ايران و طرف مقابل فراهم كند. احساس مي‌كنم، مذاكرات ايران و امريکا به هر شكلي كه باشد حقيقتا حساس خواهد بود و يك مرحله حساس در تاريخ ايران رسيده است.»
او مي‌گويد: «ايران نشان داده كه اهل منطق، صحبت و مذاكره است و به موقع هم هر زمان كه مورد تهديد واقع شود، اهل جنگ و مقابله و مقاومت است. پيشنهاد من اين است كه ترامپ رعايت تاريخ پر افتخار و تمدن تاريخي ايران بزرگ را بكند. ترامپ بايد بداند با كشوري مذاكره مي‌كند كه بيش از 7هزار سال تمدن و تاريخ و مدنيت دارد. ما مثل برخي كشورها نيستيم كه چند قرن سابقه داشته باشيم. ما مذاكره برابر و معقول مي‌خواهيم.
حقيقت‌پور يادآور مي‌شود: باید در محتواي مذاكرات، موضوعي فراتر از موارد مورد علاقه طرفين مطرح نشود. ترامپ هم بايد تلاش كند زمينه‌هاي لازم براي توافق را فراهم سازد. آنها مي‌گويند جمهوري اسلامي ايران نبايد سلاح هسته‌اي داشته باشد، ما مي‌گویيم ما فتواي شرعي در اين زمينه داريم كه تابع زمان و مكان است. اگر طرف مقابل به ما تضامين لازم را ارايه كند، ايران به هیچ‌وجه اراده‌اي براي توليد سلاح هسته‌اي ندارد. ضمن اينكه آژانس هم بر سلامت ايران صحه گذاشته است.
اين فعال سياسي در پايان مي‌گويد: «تامين منافع ملي ما در اين مذاكرات بايد در دستور كار مسوولان وزارت خارجه قرار بگيرد. ما به جهان نشان داده‌ايم که به دنبال ساخت سلاح هسته‌اي نيستيم. معتقدم چنانچه در راستاي منافع ملي و مبتني بر ظرفيت‌هاي كشور و دايره نفوذ ايران مذاكرات دنبال شود، حتما زمينه‌های مشتركي وجود دارد كه ايران از طريق آن مي‌تواند منافع ملي خود را محقق كند.»
محمد صادق جوادي حصار:
اروپايي‌ها به محض اينكه مشكلات ايران و امريكا حل و فصل شود، سر و دست مي‌شكنند تا با ايران ارتباط داشته باشند. در واقع، موانع امريكايي كه برداشته شود، جهان با ايران ارتباط مي‌گيرد.
ايراني‌ها در گفت‌وگوهاي برجامي كه باز هم امريكا نقش اصلي را در آن داشت، با وزير خارجه امريكا كاملا رو در رو حرف زدند، قدم زدند و صحبت كردند و نتيجه هم هماني شد كه از نظر ما به نفع ملت ايران بود.
ترامپ همه تلاش خود را مي‌كند تا به افكار عمومي اين پيام را ارسال كند كه فقط من توانستم با ايران به توافق برسم! اما اگر امنيت و آرامش عمومي مردم ايران تامين مي‌شود، اشكال ندارد ترامپ هم اين نصيب را ببرد.
علي صوفي:
برخي شنيده‌ها هم حاكي از آن است كه ترامپ مطالباتي فراتر از مسائل هسته‌اي دارد و ممكن است مسائل منطقه‌اي و برخي موارد ديگر را هم وارد مذاكرات كند.
معتقدم مذاكرات مستقيم ميان ايران و امريكا براي دستيابي به منافع يك ضرورت غيرقابل انكار است. طبعا محصول مذاكره غيرمستقيم در ادامه به مذاكرات مستقيم تغيير روش مي‌دهد.
ترامپ تصور مي‌كند، نظم موجود جهاني تامين‌كننده منافع امريکانيست و قصد دارد، نظم موجود را به هم بزند.
منصور حقيقت پور:
مذاكرات ايران و امريکا به هر شكلي كه باشد حقيقتا حساس خواهد بود و به يك مرحله حساس در تاريخ ايران رسيده است.
ايران نشان داده كه اهل منطق، صحبت و مذاكره است و به موقع هم هر زمان كه مورد تهديد واقع شود، اهل جنگ و مقابله و مقاومت است.
در محتواي مذاكرات، موضوعي فراتر از موارد مورد علاقه طرفين مطرح نشود. ترامپ هم بايد تلاش كند زمينه‌هاي لازم براي توافق را فراهم سازد.