نسرين نيكنام
كلانشهر اهواز به عنوان مركز استان خوزستان، ۷۸ درصد از نفت و گاز استان را در اختيار دارد و عمدتا در رده دوم يا سوم توليد ناخالص كشور است، اما آمارها نشان مي‌دهد در دهه‌هاي گذشته تنها ۳۵ تا ۴۰ درصد شبكه فاضلاب آن راه‌اندازي شده است. اين روند كند توسعه شبكه فاضلاب زماني نمود پيدا مي‌كند كه خبر مي‌رسد بيش از 20 انشعاب از فاضلاب اين شهر وارد كارون مي‌شود؛ كاروني كه حيات مردم، حيوانات، پرندگان و گياهان وابستگي شديدي به زنده بودن به دور از خطرات محيط‌زيستي آن دارد. اگر كمي در خبرها جست‌وجو كنيد، متوجه مي‌شويد كه در همين سال‌هاي اخير آمارهاي عجيب و غريبي از پيشرفت طرح جامع اهواز با صرف هزينه‌هاي هزار ميلياردي از مسوولان استاني نقل شده. به عنوان مثال گفته شد كه در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۰۰۰ نقطه فاضلاب در اهواز دچار بالازدگي بود، اما با توجه به اقداماتي كه در بحث اجراي طرح فاضلاب در كلانشهر اهواز اجرايي شد، جز در مواردي جزيي، تقريبا بالازدگي فاضلاب در اهواز به صفر رسيده است. كارشناسان اذعان دارند كه در مجلس گذشته از بودجه ۱۰۰ ميليون يورويي كه براي فاضلاب اهواز در نظر گرفته شده بود به دلايل مختلف از جمله عدم دقت دولت قبلي و نمايندگان، فقط حدود ۵۶۰ ميليارد تومان نصيب طرح فاضلاب شد، اما مجتبي يوسفي، عضو هيات رييسه مجلس شوراي اسلامي گفته بود: «در دولت سيزدهم براي فاضلاب اهواز حدود ۳ هزار ميليارد تومان تخصيص داده شد، به شكلي كه در اين بازه زماني بيش از ۳۰ درصد از اجراي طرح پيشرفت داشته است.» اما «سعيد دشتي‌زاده»، مديرعامل آبفاي اهواز در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: «براي رفع مشكل هميشگي بحران فاضلاب در اهواز، نياز به 29 همت (هزار ميليارد تومان) است تا در عرض يك‌سال اين بحران را حل كرد.»
اين گفت‌وگو را بخوانيد.
در خبرها آمده است كه شبكه فاضلاب اهواز در سال‌هاي گذشته پيشرفت حدود 60 درصدي داشته، اگر اين‌طور است چرا همچنان اهواز با بحران فاضلاب و ورود آن به كارون روبه‌رو است؟
مهم‌ترين مشكل شهر اهواز، بحث عدم وجود سيستم هدايت و دفع آب‌هاي سطحي است. يعني بيشترين خسارتي كه به دليل عدم وجود سيستم دفع و هدايت آب‌هاي سطحي اهواز مي‌توانيم بگوييم كه در ساعت‌هاي بارش به دليل حجم بارش و وجود آب‌هاي سطحي شهر دچار بحران جدي مي‌شود و فقط يك شبكه فاضلاب وجود دارد.
اما جالب است بدانيد شبكه فاضلاب اهواز تقريبا 35 تا40 درصد پيشرفت سنتي داشته و آن هم به درستي مديريت نشده و همين دردسرهاي زيادي را براي شهر و مردم ايجاد مي‌كند و آن هم اين است كه با هر بار تخصيص اعتبار جهت توسعه شبكه جديد فاضلاب اهواز، هر مديرعاملي مجبور است بخشي از اين اعتبارات را به بحث اصلاح شبكه‌هاي فاضلاب قبلي بدهد كه بر اثر آب‌هاي سطحي تخريب شدند.
اما بحث جمع‌آوري آب‌هاي سطحي، توسعه شبكه فاضلاب و قطع ورود فاضلاب به كارون از اولويت‌هاي طرح فاضلاب اهواز است كه در حال اجراي اين اولويت‌ها هستيم. جاري شدن فاضلاب در برخي خيابان‌هاي اين كلانشهر حتي در مناطقي كه به نوعي بالاشهر محسوب مي‌شوند، اصلا زيبنده شهروندان و اين كلانشهر نيست و بايد براي حل آن چاره‌اي انديشيده شود تا با تكميل طرح فاضلاب اهواز يك‌بار براي هميشه فاضلاب از زير پاي مردم اهواز جمع شود.
اين مشكل قرار است تا كي ادامه داشته باشد و فكر مي‌كنيد چه زماني حل شود؟
نزديك 3 سال است كه خوشبختانه شهرداري مصمم شده كه يك شبكه جداگانه جهت هدايت آب‌هاي سطحي ايجاد كند. از مهندسين مشاور گرفته براي مطالعات خاص و هم اجراي عملياتي كرده است و فكر مي‌كنم در اين 3 سال طرح جامع هدايت آب‌هاي سطحي بين 15 تا 20 درصد هم پيشرفت فيزيكي دارد.
براي جلوگيري از ورود فاضلاب به كارون قرار است چه كار كنيد؟ البته گفته شده از 24 ورودي به كارون 6 ورودي در روزهاي آينده بسته مي‌شود، اين خبر چقدر درست است؟
قرار شده است حدود 4 ورودي فاضلاب مسدود شود و اين هم به دستور رييس‌جمهور انجام مي‌شود كه اين يك اتفاق ميمون است كه تا امروز اتفاق نيفتاده و با اين اقدام از ورود حدود 40 تا 45 هزار مترمكعب فاضلاب كه به صورت شبانه‌روزي وارد كارون مي‌شد، جلوگيري مي‌شود.
با مسدود شدن آن چهار ورودي، فاضلاب به كدام سمت هدايت مي‌شود؟
براي اين موضوع لوله‌گذاري شده و لوله‌ها هم به سمت تصفيه‌خانه فاضلاب شرق اهواز هدايت مي‌شود. يعني به جاي اينكه در رودخانه تخليه شود به سمت تصفيه‌خانه فاضلاب مي‌رود و پساب توليد مي‌كند و توليد اين پساب هم به صرف صنايع مي‌رود.
فكر مي‌كنيد بقيه اين ورودي‌ها را چه زماني مي‌توانيد جمع كنيد تا ديگر فاضلابي وارد كارون نشود؟
يك هدف‌گذاري براي هر مقطعي شده است. مثلا اگر براي تكميل بخش ديگر از اين طرح جامع در بلوار ساحلي شرقي اهواز 5/1 همت اعتبارات تخصيص داده شود، مي‌توانيم از خروجي تخليه فاضلاب به رودخانه اهواز جلوگيري كنيم. مخزن تهيه و طرح شده، ما اين كار را به شكلي انجام مي‌دهيم كه براي هر مقطعي كه بخواهيم يك مقدار فاضلاب خارج كرده و از ورود آن به رودخانه جلوگيري كنيم، بايد با تامين هزينه به موقع همراه باشد.
اگر اين هزينه تامين شود چقدر زمان مي‌برد؟
اگر اين هزينه به صورت مستمر تامين شود، يعني اعتبارات به موقع تزريق شود، مي‌توان گفت كه كار انجام‌شدني است و مشكلات برطرف مي‌شود.
زمان نگفتيد؟
در بحث اعتبارات در اين سال‌هايي كه من كار كردم متاسفانه به دليل مشكلات و مسائل خاص كشور هيچ‌گاه اين منابع پيوسته نبود و نمي‌شود يك زمان را مشخص كرد، اما اگر اعتبارات مشخصا تامين و توزيع شود، طي يك‌سال آينده به راحتي مي‌توانيم تمام خروجي‌ها را ببنديم.
رقم هزينه نهايي چقدر است كه مطمئن شويم ديگر در اهواز مشكل فاضلاب و ورود آن به كارون را نداريم؟
اعتبار مورد نياز حدود 29 همت است كه اگر تزريق شود هم طرح جامع اهواز براي هميشه انجام و هم از تخليه فاضلاب خام به درون رودخانه كارون جلوگيري مي‌شود.
بقيه ارگان‌ها مثل شهرداري، محيط‌زيست چطور؟ يك همكاري دارند و قرار است بخشي از اين كار را انجام دهند يا نه، صفر تا صد با شماست؟
ببينيد در بحث فاضلاب تمام كاري كه بايد انجام شود برعهده شركت فاضلاب استان خوزستان است. آنها موضوعات و مشكلات خاص خودشان را هم دارند. در بحث حفاظت رودخانه كارون هم يكسري اعتبارات است كه مي‌شود از اين اعتبارات استفاده كرد و اگر از بحث زيست محيطي استفاده كنند، مي‌توان كار مشترك تعريف كرد تا از بروز مشكلات محيط‌زيستي جلوگيري كرد، اما تا الان منابع خاصي از آن طريق به دست ما نرسيده است.
ارگان‌هاي ديگر چطور، آيا وظيفه‌اي براي آنها ديده شده؟
ما كه در اهواز هستيم يك انتظاري داريم؛ با توجه به اينكه در اهواز صنايع وجود دارند و آنها مي‌توانند كمك كنند يك زماني اعتبارات به دليل مشكلات اقتصادي كشور ممكن است، تامين نشود آن وقت صنايع محلي هستند كه مي‌توانند وارد ميدان شده و كمك كنند؛ به عنوان مثال براي پروژه تصفيه‌خانه شرق اهواز چيزي حدود ۴۵۰ ميليارد تومان و به صورت فاينانس خارجي اجرايي شد و به بهره‌برداري رسيد و ظرفيت اين تصفيه‌خانه هم ۱۱۲ هزار مترمكعب در شبانه‌روز است كه براي جمعيت ۵۲۲ هزار نفر اجرايي شده است.
چقدر اين خبر درست است كه تا چند وقت پيش مديريت فاضلاب اهواز سال‌هاي گذشته در دست مديران شهر اهواز بود، بعد به استان واگذار و دوباره به شهر اهواز برگردانده شد؟
نه، طرح جامع فاضلاب در حال حاضر زيرنظر استان خوزستان اداره مي‌شود.
بقيه شهرهاي استان چنين چالشي دارند يا فقط اين موضوع متعلق به اهواز است؟
ببينيد اهواز يكي از 4 كلانشهر كشور است. به دليل گستردگي و ساخت‌وسازهاي نامتقارني كه در اطراف شهر اهواز وجود دارد، تبديل به دومين شهر حاشيه‌نشين كشور شده، بنابراين مشكلاتش قطعا بيشتر از مشكلات شهرهاي كوچك‌تر است. آنها خيلي راحت طرح جامع فاضلاب‌شان انجام شد هر چند محدوديت‌هايي هم وجود داشت. اما اهواز كلانشهر است و توسعه نامتقارني كه در اطراف شهر اهواز است مديريتش را سخت كرده است.
سوال آخرم از شما اين است كه اين مشكلات كارون غير از مشكلات محيط‌زيستي‌اش و داستان‌هاي ديگرش، در بحث گردشگري هم تاثير مي‌گذارد. گردشگراني كه آنجا مي‌آيند با صحنه‌هايي روبه‌رو مي‌شوند كه خيلي خوشايند نيست. مي‌خواستم بپرسم در اين حوزه با اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري هم صحبتي كرديد كه آنها هم مشاركت كنند؟
در سال‌هاي گذشته چون من خودم معاون بهره‌برداري آب و فاضلاب اهواز بودم و اهواز هم شركت مستقل دارد بنا بر توصيه‌هاي استاندار وقت، عده‌اي مي‌خواستند در يك وقفه يكي، دو ساله يك پيست قايقراني ايجاد كنند و ما اينجا ملزم بوديم بر اساس اعتبارات خاصي كه در اختيارمان قرار مي‌دادند، تخليه فاضلاب را با يك فاصله زودتر از آن يكي كار انجام دهيم و فقط در آن مقطع به خاطر اينكه قايقراني را راه‌اندازي كنند و فضاي مناسبي براي گردشگري باشد كمك كردند، اما در نهايت به دنبال حذف همه ورودي‌ها به رودخانه كارون هستيم.