نقشه راه جديد ايران براي تسخير بازارهاي جهاني
حسن ارگي
بيست و هشتمين دوره روز ملي صادرات، امسال با نگاه تازه‌اي به چالش‌ها و فرصت‌هاي پيش روي ايران در عرصه تجارت خارجي برگزار شد. محمدعلي دهقان دهنوي، معاون وزير صمت و رييس كل سازمان توسعه تجارت ايران، در اين همايش بر سه اصل مهم تاكيد كرد: تسهيل فرآيندها، توسعه تجارت آزاد و ترويج صادرات‌محور. اين اصول، به عنوان نقشه راهي براي رشد صادرات غيرنفتي و تقويت اقتصاد كشور معرفي شدند. اما اين تنها بخش ماجرا نبود؛ سخنان رييس‌جمهور مسعود پزشكيان و تاكيد او بر تشكيل شوراي عالي صادرات، اهميت و عمق بيشتري به اين رويداد بخشيد.
شوراي عالي صادرات؛ راهكاري براي برون‌رفت از چالش‌ها- رييس‌جمهور پزشكيان با صراحتي تحسين‌برانگيز خواستار تشكيل شوراي عالي صادرات شد و تاكيد كرد كه اين اقدام نيازمند قانون‌گذاري جديد نيست. هدف او از اين تاكيد، رسيدگي فوري به مشكلات ساختاري صادرات و حذف موانع اجرايي است كه مدت‌هاست گريبان صادركنندگان را گرفته است. نكته‌اي كه پزشكيان بر آن تاكيد كرد، نقش كليدي توليدكنندگان در قوام و پايداري اقتصاد ملي بود. او با اشاره به فشارهاي خارجي و تحريم‌ها، بيان داشت كه «ما را در وضعيتي قرار دادند كه نگذارند با يكديگر ايران‌مان را بسازيم، اما مصمم هستيم كه اين كار را انجام دهيم.» اين سخنان، به نوعي اشاره به عزم دولت براي بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي داخلي و تقويت نقش بخش خصوصي در عرصه تجارت خارجي بود. تشكيل شوراي عالي صادرات مي‌تواند بستري براي هماهنگي بيشتر ميان دستگاه‌هاي دولتي و بخش خصوصي باشد. اين شورا، اگر به درستي عمل كند، قادر است نه تنها قوانين زائد را كنار بگذارد بلكه رويكردي عملي و انعطاف‌پذير براي حل مشكلات صادركنندگان ايجاد كند. در حقيقت، اين شورا بايد به عنوان نهادي تصميم‌گيرنده و سريع‌العمل وارد ميدان شود؛ چراكه هر روز تاخير در صادرات، به معناي از دست دادن فرصت‌ها در بازارهاي جهاني است.
تسهيل فرآيندها؛ مانع‌زدايي از مسير صادركنندگاندهقان دهنوي نيز بر تسهيل فرآيندهاي تجاري به عنوان يكي از كليدهاي اصلي توسعه صادرات تاكيد كرد.
فضاي كسب و كار ايران همچنان با بروكراسي سنگين، قوانين زائد و نبود هماهنگي ميان دستگاه‌ها دست به گريبان است. وعده تدوين بسته تسهيل فرآيندها ظرف يك ماه آينده از سوي دهقان دهنوي، نشان از تلاش دولت براي عبور از اين موانع دارد. اما تجربه نشان داده كه رفع موانع صادراتي صرفا به وعده‌ها محدود نبايد شود؛ بلكه اجراي دقيق و پايدار اين اصلاحات امري ضروري است. مهم‌تر از هر چيز، نقش نظارت پسيني به جاي دخالت‌هاي بي‌مورد در فرآيندهاي صادراتي است. رويكرد دهقان دهنوي در اين زمينه، نشان از درك درست مشكلات صادركنندگان دارد. اين تغيير رويكرد مي‌تواند راهي براي افزايش سرعت و كارآيي در صادرات و كاهش هزينه‌هاي اضافي براي توليدكنندگان باشد.
توسعه تجارت آزاد؛ فرصت يا چالش؟- در كنار اصلاحات داخلي، دهقان دهنوي و تيم اقتصادي دولت با تمركز بر موافقت‌نامه‌هاي تجارت آزاد، ازجمله با اتحاديه اقتصادي اوراسيا، به دنبال گسترش بازارهاي هدف صادراتي هستند. اين موافقت‌نامه‌ها مي‌توانند ايران را به بازارهاي جديدي متصل كنند و فرصتي براي بخش خصوصي فراهم آورند تا از ظرفيت‌هاي بين‌المللي بهره‌برداري كنند، اما بايد به ياد داشت كه تجارت آزاد نيز بدون توليد كالاهاي رقابت‌پذير و باكيفيت در بازارهاي جهاني، به تنهايي نمي‌تواند تاثيرگذار باشد. از اين‌رو، وي به درستي بر اهميت توليد كالاهاي با ارزش افزوده بالا و ترويج صادرات‌محوري در توليد تاكيد كرد. صدور كالاهاي خام و نيمه خام كه همچنان بخش بزرگي از صادرات ايران را تشكيل مي‌دهند، تنها مي‌تواند به عنوان يك راهكار موقت درنظر گرفته شود. براي حضور پايدار در بازارهاي بين‌المللي، ايران بايد به سمت توليدات دانش‌بنيان و صادرات كالاهايي حركت كند كه بتوانند در سطح جهاني رقابت كنند.
نتيجه‌گيري: چالش‌ها و چشم‌اندازهاي پيش‌رو- بيست و هشتمين دوره روز ملي صادرات، علاوه بر تقدير از صادركنندگان، به محلي براي بحث و بررسي راهكارهاي كليدي توسعه تجارت خارجي ايران تبديل شد. تاكيد رييس‌جمهور پزشكيان بر تشكيل شوراي عالي صادرات و ديدگاه رييس كل جديد سازمان توسعه تجارت ايران در مورد تسهيل فرآيندها و ترويج تجارت آزاد، نمايانگر بيش از پيش و عملي‌محور به مسائل صادراتي كشور است. با اين حال، چالش‌هاي ساختاري همچنان در برابر اين مسير قرار دارند. بهبود وضعيت كسب‌وكار، توليد كالاهاي با ارزش افزوده و افزايش سرعت اجراي اصلاحات ازجمله اقداماتي است كه اگر به طور موثر دنبال شوند، مي‌توانند ايران را به جايگاه شايسته‌اي در تجارت جهاني برسانند. روز ملي صادرات امسال، يادآوري بود كه براي ساختن آينده‌اي پايدار، نه تنها اراده سياسي بلكه همراهي و همكاري همه بخش‌هاي اقتصادي كشور لازم است.
رايزن بازرگاني جمهوري اسلامي ايران در مجارستان