ضرورت ترسيم دورنماي توسعه پتروپالايشگاهي ايران
امين رضا انصاري
يكي از راهبرد‌هاي مطرح شده در فضاي تبليغاتي انتخابات رياست‌جمهوري موضوع توسعه پتروپالايشگاهي است. انتخاب اين راهبرد از اين جهت كه رويكردي نسل قديمي در توسعه در طراحي فرآيند و عمدتا كلي‌گويانه است، از طرف كارشناسان مورد انتقاد قرار دارد. از سوي ديگر، اساسا مفهوم پتروپالايشگاه نياز به تحليل و ارزيابي فني اقتصادي چند متغيره دارد كه در آن بر حسب آناليز خوراك‌هاي ورودي، سمت و سوي زنجيره‌هاي پايين‌دستي مي‌شود. به‌عبارت ديگر مقدار و آناليز خوراك‌هاي پتروپالايشگاه مي‌بايست در حداقلي از جريان مواد باشد تا بتواند اقتصادي شدن توسعه و احداث تكنولوژي محصولات زنجيره‌اي لايه دوم و سوم و چهارم پايين‌دستي را امكان‌پذير سازد. اين راهبرد بدون توجه به آمايش سرزميني، ردپاي آب و كربن در كنار مقدار و قابليت تامين خوراك‌هاي اوليه، امكان سوددهي بلندمدت را نخواهد داشت. در طراحي مدرن، جهت توسعه پايدار و يكپارچگي فرآيندها، بسط و تعريف خط مبناي انرژي، آب، مديريت محيط زيستي، تحليل ريسك و مخاطرات آينده‌پژوهانه اهميتي دوچندان دارد و طرح مفهومي توليدات چندگانه بدون نگاه جامعه شناختي، محيط انساني و اكوسيستم بومي، خطايي بزرگ است. در طرح‌هاي توسعه صنايع معيار، همچون برنامه شركت باير آلمان، تعريف پارك‌هاي توسعه‌اي تركيبي مطرح شده است كه صنايع شيميايي در مجتمعي از صنايع تصفيه آب، پساب نيروگاهي و مديريت پسماند و توليد سوخت‌هاي سبز (مانند هيدروژن)، به گونه‌اي طراحي شده است كه از خط جريان‌هاي خروجي آب و انرژي، در همان پارك صنعتي براي صنايع غذايي، دارويي و معدني نيز استفاده مي‌شود. اين رويكرد مي‌تواند ضمن حفظ شاخص توسعه، اشتغال و جذب سرمايه در طرح‌هاي جذب دي‌اكسيدكربن، انتشار آلايندگي گازهاي گلخانه‌اي را كاهش دهد. بنابر اين پيشنهاد مي‌شود وزارت نفت، سازمان محيط زيست و معاونت فناوري رياست‌جمهوري، بازنگري طرح‌هاي فناورانه توسعه‌اي با رويكرد مهندسي مفهومي جامع را با تشكيل كميته‌هاي فكر فرابخشي در دست اقدام قرار دهند.
دانش‌آموخته دكتراي مهندسي شيمي دانشگاه علم و صنعت ايران و كارشناس ارشد نفت و انرژي