اجاره اماکن تاریخی
براي فيلمسازي با وجود ممنوعيت
مديرعامل يكي از شركت‌هاي وابسته به وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي از اجاره كاخ‌ها و بناهاي تاريخي براي ساخت سريال‌ها و فيلم‌هايي چون «قهرمان»، «خاتون»، «جيران» و... خبر داد.
در حالي كه به گفته رييس ايكوم ايران اين اقدام اكيدا ممنوع و غيرضروري است.
به گزارش ايسنا، بدعت اجاره بناهاي تاريخي براي ساخت فيلم، برگزاري نمايشگاه و اجراي كنسرت از اواخر دهه ۸۰ گذاشته شد. آن دوره مسووليت اجاره به كانون جهانگردي و اتومبيلراني ـ يكي از شركت‌هاي وابسته به همين سازمان ـ سپرده شد كه البته همه امور از تعيين اجاره‌بها تا قراردادها و چگونگي پرداخت آن، زير نظر و با هماهنگي كامل سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري انجام مي‌شد. اين جريان نتوانست مانع تخريب‌هاي متعدد گروه‌هاي موسيقي و فيلمسازي شود و ردپاي خرابي همچنان در بناهاي تاريخي به جا مانده كه بارزترين آن عمارت «مستوفي‌الممالك» است كه در زمان ساخت يك سريال، رنگ اين بناي قاجاري تغيير يافت و حتي در معماري بخش‌هايي از بنا دست برده شد.
در سال ۱۳۹۲ نيز محمدعلي نجفي، رييس وقت سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي از خسارت يك گروه فيلمبرداري به كاخ نياوران و شكسته شدن لوستر نفيس آن خبر داد. سال ۱۳۹۳، پس از خسارتي كه سازندگان يك سريال به كاخ گلستان وارد كردند، معاون وقت ميراث فرهنگي ورود گروه‌هاي فيلمبرداري به موزه‌ها و بناهاي تاريخي كشور را تا اطلاع ثانوي ممنوع كرد.
سال ۱۳۹۶ سيدمهدي موسوي، رييس وقت اداره امور فرهنگي روابط عمومي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري از دستورالعملي خبر داد كه از همان سال ۱۳۹۳ به بعد، فيلمبرداري به منظور توليد فيلم سينمايي و سريال را در اماكن تاريخي ممنوع كرده است.
با اين وجود، محتواي آن دستورالعمل در دوره علي‌اصغر مونسان تغيير كرد و مدتي است بناها و محوطه‌هاي تاريخي به گروه‌هاي فيلمساز اجاره داده مي‌شوند و اين بيم مي‌رود در دوره كنوني، حضور اين گروه‌ها در بناهاي تاريخي پررنگ‌تر شود.
خشايار نيكزادفر، مديرعامل شركت مادر تخصصي ايرانگردي و جهانگردي وابسته به وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي كه مسووليت اجاره دادن اين بناها را به عهده دارد، به ايسنا مي‌گويد: وزارتخانه دستورالعملي تهيه كرده است كه بر اساس آن، اماكن تاريخي براي فيلمبرداري اجاره داده مي‌شوند.
البته براي ساخت خيلي از فيلم‌ها تفاهم مي‌شود كه رايگان فيلمبرداري كنند، براي يك پروژه فيلمسازي درخواست شده بود كاخ گلستان كامل و رايگان در اختيار قرار داده شود، ما موافقت نكرديم، چون كارگردان اين پروژه چند سال پيش در جريان ساخت سريالي به كاخ نياوران آسيب وارد كرده بود. از خيلي جاها هم تماس گرفتند كه اين كار انجام شود. ضمانتنامه بانكي خواستم و نزديك به ۴۰ تعهد تعيين كرديم.
مبلغ اجاره اماكن تاريخي را اين شركت يا وزارتخانه تعيين نمي‌كنند، بلكه توسط كارشناس رسمي دادگستري قيمت‌گذاري مي‌شود، در جريان ساخت فيلم و سريال هم آن مكان تاريخي تحت نظارت رييس مجموعه است.عين پولي را كه از بابت اجاره دريافت مي‌شود مستقيم به خزانه كشور واريز مي‌كنيم، چون درآمد ملي محسوب مي‌شود است و بعد، از همان منابع براي مرمت و نگهداري همين مكان‌هاي تاريخي استفاده خواهد شد. اما سازندگان فيلم و سريال كه از بناهاي تاريخي استفاده مي‌كنند، وقتي پول نمي‌دهند، تعهد و ضمانتي هم كه نداده‌اند، بنابراين ممكن است آسيب وارد كنند.
با اين وجود، سيداحمد محيط‌طباطبايي، رييس ايكوم ايران (كميته ملي موزه‌ها) ساخت فيلم‌ها و مجموعه‌هاي تلويزيوني تاريخي را با توجه به پيشرفت تكنولوژي و همين‌طور آسيب‌هاي مستقيم و غيرمستقيم فيلمبرداري در موزه‌ها و اماكن تاريخي، ممنوع و غيرضروري مي‌داند و بر اساس استانداردهاي جهاني مي‌گويد: عكاسي و فيلمبرداري به قصد تهيه خبر و گزارش، چون در راستاي اطلاع‌رساني به جامعه است و مدت زمان آن كوتاه است، مانعي ندارد. همين‌طور فيلم‌هاي معرفي و مستند هم هدف از ساخت آنها افزايش شناخت عمومي و برقراري ارتباط بين جامعه و سايت‌هاي تاريخي و موزه‌هاست. اما ساخت فيلم‌هاي تبليغاتي كه هم‌شأن آثار تاريخي نباشند، ممنوع است، براي نمونه تبليغ چيپس در فضاي تخت جمشيد يا تبليغ سيگار در موزه ممنوع است و بايد شأن و جايگاه ميراث فرهنگي حفظ شود.فيلم‌ها و مجموعه‌هاي تلويزيوني داستاني مطلقا نبايد در موزه‌ها و اماكن تاريخي فيلمبرداري شود؛ چراكه آسيب‌زاست و جريان بازديد را مختل و متوقف مي‌كند. موزه و مكان تاريخي براي معرفي و بازديد عموم ساخته شده و نه براي فيلمبرداري و اين كار موزه و آن مجموعه تاريخي را از عملكرد اصلي خود دور مي‌كند.
محيط‌طباطبايي به روشن كردن آتش در شومينه خانه وثوق‌الدوله (ساختمان ايكوموس ايران) اشاره مي‌كند كه سال‌ها پيش توسط يك گروه فيلمبرداري انجام شد و نزديك بود اين ساختمان قاجاري را از بين ببرد.