رييسي براي شركت در پانزدهمين نشست سران سازمان همكاري اقتصادي (اكو) به عشق‌آباد رفت
اميدواري تهران به تقويت تجارت منطقه‌اي
شهاب شهسواري
رييس‌جمهور اسلامي ايران، روز گذشته در دومين سفر خارجي خود براي شركت در پانزدهمين نشست سران كشورهاي عضو سازمان همكاري اقتصادي (اكو) به دعوت قربانقلي بردي محمدف، رييس‌جمهور تركمنستان، به عشق‌آباد سفر كرد. شركت در اجلاس سران كشورهاي عضو اكو، بعد از شركت رييس‌جمهور در نشست سران عضو سازمان همكاري شانگهاي، دومين گام دولت سيزدهم براي توسعه همكاري‌هاي منطقه‌اي و به ثمر رساندن شعار دولت جديد براي گسترش همكاري‌هاي منطقه‌اي اقتصادي و اولويت دادن به همسايگان در تجارت خارجي است. به‌‌رغم تاكيد دستگاه سياست خارجي مبني بر اولويت دادن به همسايگان در دوره جديد، در بيست و پنجمين نشست وزراي خارجه كشورهاي عضو اكو، ايران در سطح معاون وزير شركت كرد. ايران در حالي در سطح معاون وزير در اين نشست شركت كرد كه علاوه بر تركمنستان، ميزبان نشست كشورهايي مانند تركيه، تاجيكستان، قرقيزستان، ازبكستان و جمهوري آذربايجان، وزير امورخارجه خود را براي شركت در اجلاس اعزام كرده بودند. بر اساس گزارش‌ها، مهدي صفري، معاون ديپلماسي اقتصادي وزارت امورخارجه روز شنبه در نشست وزراي خارجه كشورهاي عضو سازمان اكو تاكيد كرد كه ايران به گسترش همكاريها با كشورهاي عضو سازمان اكو ادامه مي‌دهد. اجلاس سران اكو امسال با شعار «به سوي آينده در كنار يكديگر» برگزار مي‌شود و سند «اجماع براي اقدام عشق‌آباد» قرار است به عنوان سند نهايي اين اجلاس از سوي سران كشورهاي عضو مورد تصويب قرار گيرد. همچنين در اين نشست، گزارش عملكرد مياندوره چشم‌انداز 2025 اكو كه در اجلاس سيزدهم سران در پاكستان به تصويب رسيد، مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
در نشست سران اكو، علاوه بر سيد ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور اسلامي ايران و قربانقلي بردي محمدف، رييس‌جمهور تركمنستان به عنوان ميزبان، رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه، عارف علوي، رييس‌جمهور پاكستان و شوكت ميرضيايف، رييس‌جمهور ازبكستان نيز حضور خواهند داشت. قرار است سيد ابراهيم رييسي، در اين سفر ديدارهاي دوجانبه‌اي با همتايانش در حاشيه نشست سران اكو داشته باشد و روابط دوجانبه با كشورهاي عضو اين سازمان را مورد بررسي قرار دهد.
اظهارات رييسي پيش از سفر به تركمنستان
سيد ابراهيم رييسي شنبه شب پيش از عزيمت به تركمنستان به منظور شركت در پانزدهمين اجلاس سران سازمان همكاري‌هاي اقتصادي (اكو) درباره اهداف اين سفر اظهار داشت: «اين اجلاس با شعار همراه هم باشيم براي آينده بهتر و آينده پيش‌رو به رياست تركمنستان برگزار خواهد شد و اقدامات انجام شده در سازمان اكو مورد بررسي قرار گرفته و تصميماتي براي توسعه همكاريها براي آينده اتخاذ خواهد شد.» رييس‌جمهور با تاكيد بر اولويت توسعه همكاري‌هاي منطقه‌اي با كشورهاي همسايه اظهار داشت: معتقديم ارتقاي همكاريها و مناسبات اقتصادي به نفع كشورهاي منطقه است. رييسي تاكيد كرد: «سياست ارتباط با همسايگان از محورها و اولويت‌هايي است كه همواره در جهت رشد و ارتقاي آن برنامه داشته و حركت خواهيم كرد.» رييس‌جمهور افزود: «در جريان اين سفر همچنين ديدارهاي دوجانبه‌اي با كشورهاي شركت‌كننده انجام خواهد گرفت.» آيت‌الله رييسي ديدار و گفت‌وگو با رييس‌جمهور و مسوولان عاليرتبه تركمنستان را از ديگر برنامه‌هاي سفر خود به اين كشور دانست و گفت: «ايران و تركمنستان از ارتباطات همسايگي برخوردار هستند و در زمينه موضوعات مهمي از جمله گاز، ترانزيت و تبادلات تجاري بحث و گفت‌وگو خواهيم كرد.»
سهم 9 ميليارد دلاري ايران از تجارت با اكو
ايران نيز سهم زيادي از تجارت خارجي خود را به كشورهاي عضو اين سازمان منطقه‌اي اختصاص داده است. در آستانه برگزاري اجلاس سران كشورهاي عضو سازمان همكاري اقتصادي (اكو) سخنگوي گمرك ايران اعلام كرد كه در هفت ماهه نخست سال جاري، حجم تجارت ايران با كشورهاي عضو اكو با 48.5 درصد افزايش از نظر ارزش و 43 درصد افزايش از نظر وزن، به 9 ميليارد 300 ميليون دلار رسيده است. بر اساس اين گزارش اصلي‌ترين شريك تجاري ايران در سازمان همكاري اقتصادي، تركيه است كه در هفت ماهه نخست سال جاري 3 ميليارد و 400 ميليون دلار تجارت با ايران داشته است. به گفته سخنگوي گمرك بيش از 6 ميليارد دلار از كل تجارت با اعضاي اكو سهم صادرات ايران به اين كشورها 3 ميليارد و 300 ميليون دلار سهم واردات ايران است. همزمان دولت تركيه ادعا مي‌كند كه با استفاده از تسهيلات توافق تجاري سازمان همكاري اقتصادي توانسته است به هدف‌گذاري تجاري 100 ميليارد دلاري برسد.
سازماني با روياهاي بزرگ و دستاوردهاي ناچيز
سازمان همكاري اقتصادي سال 1985 و با محوريت ايران، پاكستان و تركيه تشكيل شد. اين سازمان سال 1992 و در پي فروپاشي اتحاد جماهير شوري با پيوستن هفت عضو ديگر يعني جمهوري آذربايجان، ازبكستان، افغانستان، تاجيكستان، تركمنستان، قرقيزستان و قزاقستان، تعداد اعضاي خود را به 10 عضو رسيد. اين سازمان در ابتدا سال 1964 با عنوان «سازمان همكاري‌هاي منطقه‌اي براي عمران» به موازات پيمان امنيتي سنتو تشكيل شده بود كه سال 1979 با وقوع انقلاب اسلامي در ايران منحل شد. 6 سال بعد سه كشور موسس اين سازمان، بار ديگر سازمان همكاري اقتصادي، اكو را تشكيل دادند كه 7 سال بعد با مشاركت 7 كشور جديد از جمله 6 كشور تازه استقلال يافته از اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي و افغانستان كه به تازگي از اشغال شوروي خارج شده بود، سهم بزرگ‌تري از سرزمين‌هاي منطقه را تحت پوشش خود قرار داد. در حال حاضر اكو حدود ۴۸۰ ميليون نفر جمعيت و ۸،۶۲۰،۶۹۷ كيلومتر مربع وسعت دارد.
در طول 35 سال فعاليت سازمان همكاري اقتصادي، برخلاف سازمان‌هاي مشابه منطقه‌اي مانند آسه‌آن، در جنوب شرقي آسيا، كشورهاي عضو همچنان از رسيدن به اهداف اين سازمان براي توسعه اقتصاد و تجارت منطقه‌اي در قالب همكاري‌هاي جمعي بازمانده‌اند. علاوه بر مشكلات سياسي و امنيتي حاكم بر كشورها، از جمله جنگ دو دهه‌اي در افغانستان، تحريم‌ها عليه ايران، درگيري جمهوري آذربايجان در جنگ با ارمنستان و رقابت‌هاي امنيتي پاكستان با هندوستان، بي‌ميلي كشورهاي عضو به مشاركت جدي در فعاليت‌هاي جمعي و وابستگي‌هاي اقتصادي و سياسي به قدرت‌هاي منطقه‌اي مانند روسيه و چين، از عوامل عدم توفيق اين سازمان برشمرده مي‌شود. در حال حاضر به‌‌رغم تلاش‌هاي صورت گرفته در گذشته كشورهاي ايران، پاكستان و تركيه از رسيدن به توافق‌هاي دوجانبه براي امضاي پيمان‌هاي دوجانبه تجارت آزاد بازمانده‌اند و همچنين تعداد زيادي از پروژه‌هاي بزرگ منطقه‌اي مانند خط لوله گاز ايران به پاكستان يا خط لوله گاز تركمنستان، افغانستان، پاكستان و هند، مشهور به تاپي، نيمه‌كاره رها شده‌اند.
نشست وزراي خارجه كشورهاي عضو اكو
در آستانه برگزاري نشست سران كشورهاي عضو سازمان همكاري اقتصادي، وزراي خارجه كشورهاي عضو در بيست و پنجمين نشست وزراي خارجه اين سازمان شركت كردند. در اين نشست، مهدي صفري، معاون ديپلماسي اقتصادي وزارت امورخارجه به نمايندگي از كشورمان حضور داشت. مهدي صفري، در سخناني در نشست وزراي امور خارجه اكو در عشق‌آباد ضمن تشكر از ميزباني اجلاس توسط تركمنستان بر اهميت چندجانبه‌گرايي براي حل چالش‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي از طريق تفاهم مشترك و روح همكاري تاكيد كرد. معاون وزير امور خارجه افزود: «جمهوري اسلامي ايران بر سياست گسترش روابط دوستانه با كشورهاي ديگر به ويژه با كشورهاي همسايه ادامه مي‌دهد و مشاركت فعال و ترتيبات چندجانبه مانند سازمان همكاري اقتصادي اكو در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران داراي اولويت است.» صفري با اشاره به عضويت ايران و اغلب كشورهاي اكو در سازمان همكاري‌هاي شانگهاي، همكاري و هم‌افزايي اين دو سازمان را براي ارتقاي همكاري‌هاي منطقه‌اي مهم ارزيابي كرد. معاون ديپلماسي اقتصادي وزارت امور خارجه با اشاره به گزارش ارزيابي مياندوره‌اي سند چشم‌انداز اكو، ضمن حمايت از پيشنهادات ارايه شده خواستار مشاركت همه كشورهاي عضو در تحقق اهداف اين سازمان شد. صفري اعاده تماميت ارضي جمهوري آذربايجان را در ارتقاي صلح و رفاه منطقه قفقاز مهم ارزيابي كرد و در خصوص افغانستان نيز خواستار حمايت از مردم افغانستان در دستيابي به صلح و رفاه از طريق برنامه حمايت اكو از اين كشور شد.
مولود چاوش اوغلو، وزير خارجه تركيه در بيست و پنجمين نشست شوراي وزراي خارجه سازمان همكاري اقتصادي (اكو) گفت: «اكو بايد به عنوان يك پل همكاري اقتصادي و تجاري بين اروپا و آسيا عمل كند.» اين ديپلمات تركيه گفت: «تنها در صورتي مي‌توان از تجارت جهاني بهره‌مند شد كه بتوانيم تجارت و ارتباطات منطقه‌اي‌مان را گسترش دهيم.» اين مقام تركيه‌اي تاكيد كرد كه نگاه سازمان بايد بر بهبود شرايط كريدورهاي لجستيك و حمل و نقل براي بهبود ارتباطات و تجارت منطقه‌اي تمركز كند.
رشيد مردوف، وزير امورخارجه و معاون رييس‌جمهور تركمنستان كه ميزباني رياست دوره‌اي نشست را در اختيار داشت در سخنان خود تاكيد كرد كه اين نشست براي سال‌ها به عنوان يك ساز و كار موثر براي تقويت روابط تجاري و اقتصادي در محيط اكو برگزار شده و مستمرا براي در ميان گذاشتن ديدگاه‌ها و مشكلات واقعي مورد استفاده قرار گرفته است.
در نشست وزراي خارجه كشورهاي عضو سازمان همكاري‌هاي اقتصادي (اكو) گزارش دبيركل سازمان و پيشنهادات دبيرخانه براي پروژه‌هاي منطقه‌اي اكو در سال 2021 تا 2022 بررسي شد. موضوعات ديگر اين نشست بررسي مياندوره چشم‌انداز 2025 اكو، تصويب اساسنامه مركز انرژي‌هاي پاك اكو، بررسي و تصويب گزارش‌هاي سالانه آژانس‌هاي تخصصي، موسسات منطقه‌اي و ديگر نهادهاي وابسته به اين سازمان بود.
ديدار صفري و مردوف
روز جمعه، در آستانه برگزاري نشست وزراي امورخارجه كشورهاي عضو اكو، مهدي صفري، معاون ديپلماسي اقتصادي وزارت امورخارجه جمهوري اسلامي ايران با رشيد مردوف، وزير خارجه تركمنستان ديدار و گفت‌وگو كرد. بر اساس بيانيه وزارت خارجه تركمنستان در اين ديدار دو طرف موضوعات متنوعي در روابط دوجانبه از جمله مسائل سياسي و ديپلماتي، تجاري و اقتصادي و مسائل مرتبط با انرژي و سوخت را مورد بررسي قرار دادند. دو طرف همچنين بر ضرورت برقراري ارتباطات در حوزه فرهنگي و بشردوستانه نيز تاكيد كردند.
همزمان معاون وزير راه و شهرسازي و مديرعامل شركت راه‌آهن جمهوري اسلامي ايران از انعقاد «تفاهمنامه سه‌جانبه ريلي بين سه كشور ايران، تركمنستان و قزاقستان» در حاشيه اجلاس اكو خبر داد و گفت: «اين تفاهمنامه به منظور افزايش بار ورودي ريلي از كشور قزاقستان به تركمنستان و از آنجا به ايران منعقد شد.» به گزارش ايرنا، سيدميعاد صالحي افزود: «در نشست مشترك نمايندگان جمهوري اسلامي ايران، تركمنستان و قزاقستان كه ظهر جمعه در حاشيه نشست سران كشورهاي عضو اجلاس اكو برگزار شد، سند همكاري ريلي فيمابين سه كشور به امضا رسيد.» او ادامه داد: «اين تفاهمنامه در ادامه توافق يك ماه قبل بين من و آزاد آتامرادوف رييس راه‌آهن تركمنستان انجام شد.» به گفته معاون وزير راه و شهرسازي در تفاهمنامه پنجم آبان ماه، توسعه صادرات و ترانزيت، افزايش دو برابري مبادله و پذيرش واگن از مرز ريلي سرخس، شروع مجدد فعاليت مرز آرتيق - لطف‌آباد، برگزاري جلسات مشترك بين نمايندگان راه‌آهن دو كشور در قالب سند همكاري فيمابين ايران و تركمنستان مورد توافق قرار گرفته بود.