سكوت جايز نيست
محسن آزموده
سكوت در قبال فاجعه‌اي كه اين روزها در غزه و در كرانه باختري رود اردن رخ مي‌دهد، به لحاظ اخلاقي جايز نيست و قطعا آيندگان ما را در اين باره استنطاق خواهند كرد. از جمله در اين باره كه بامداد روز شنبه، اسراييل به يك اردوگاه آوارگان در غزه حمله كرد كه در آن هفت عضو دو خانواده جان خود را از دست دادند و تنها يك كودك 5 ماهه زنده ماند كه امدادگران او را در كنار جسد بي‌جان مادرش يافتند. در ميان كشته‌شدگان، يك زن و 4 كودك ديده مي‌شود كه هنگام حمله در خانه خود در اردوگاه مخيم شاطي در غرب شهر غزه بودند.
احتمالا جاي اخباري از اين دست و واكنش و اظهارنظر درباره آنها، در صفحه انديشه نيست. گئورگ ويلهلم فردريش هگل دويست سال پيش در جملات مشهوري از سرآغاز كتابش «عناصر فلسفه حق» گفته بود كه فلسفه‌ورزي در ميانه هياهو امكان‌پذير نيست و جغد مينروا (نماد خردورزي) با آغاز شباهنگاهان، يعني زماني كه سر و صداها فرو نشسته، به پرواز در مي‌آيد. اشارت فيلسوف آلماني در كل درست است. فلسفه‌ورزي و تامل تام و تمام و ژرف‌انديشانه، نيازمند آرامش و طمانينه است. در ميانه كارزار و جدال، نه فقط امكان تعمق نيست، بلكه گرد و غبار سم اسبان و هياهوي چكاچك شمشيرها، مانع از ديدن و شنيدن جنبه‌ها و سويه‌هاي بيشتري از آنچه هست، فراهم مي‌آيد، گو اينكه وسط دعوا، معمولا احساسات و عواطف تند به غليان مي‌آيد و مانع از رعايت اصل بي‌طرفي مي‌شود. تنها پس از نزاع خونين است كه مي‌توان با فاصله گرفتن از آوردگاه و كند و كاو در خاستگاه‌هاي نزاع، به داوري منصفانه‌اي دست يافت، آن هم در شرايطي كه هيچ اجبار و فشاري براي پنهان داشتن بخش‌هايي از واقعيت وجود نداشته باشد.
اما وضعيت كنوني، مجالي براي انديشيدن در آرامش فراهم نمي‌آورد. سخن گفتن از طمانينه هنگامي كه خانواده‌اي فقير همه فرزندانش را از دست مي‌دهد، مهمل و بي‌معناست. تا جايي كه به اهل قلم و انديشه و نويسندگان و روزنامه‌نگاران مربوط مي‌شود، اينجا وظيفه روشنفكري است كه حرف اول را مي‌زند. البته انتظار عمومي از اهل فرهنگ آن است كه الزامات اوليه كار فكري را پاس بدارند و مثل سياستمداران سوگيرانه و بر اساس منافع خاص سوگيري نكنند، ضمن آنكه مثل عموم مردم احساساتي نشوند و تا سر حد امكان بكوشند از تعابير و مفاهيمي درست و سنجيده براي بيان نظر و اعتراض خود بهره بگيرند، به ويژه كه هر قدر بيان مستدل‌تر باشد، اگرچه در ظاهر خشك‌تر و سردتر به نظر مي‌رسد، اما به باطن موثرتر است و ذهن مخاطب را درگير مي‌كند.
امروز اسراييل يك رژيم آپارتايد است. اين تعبير ممكن است به مذاق طرفداران اسراييل خوشايند نباشد بلكه آن را بسيار ناراحت‌كننده تلقي كنند. اما اين ادعا نه از سوي مخالفان و دشمنان اسراييل كه از سوي بسياري از گروه‌هاي حقوق بشري عنوان شده است. براي نمونه وب سايت خبري يورونيوز، در تاريخ 13/01/2021 به نقل از گروه بت شلم عنوان كرد: «فلسطيني‌هايي كه در نواحي مختلف اشغالي از كرانه باختري رود اردن و نوار غزه گرفته تا بيت‌المقدس شرقي و همچنين در داخل خاك اسراييل، به سر مي‌برند، نسبت به يهوديان ساكن مناطق، بسيار كمتر از حقوق انساني خود بهره‌مند مي‌شوند». طرفداران اسراييل، مدام از برتري و كيفيت بالاي دموكراسي در كشور خودشان سخن مي‌گويند، در حالي كه هگي ايلعاد مدير گروه مذكور گفت: «يكي از نكات كليدي تحليل ما اين است كه اينجا يك ناحيه ژئوپليتيكي مجزاست كه يك دولت آن را اداره مي‌كند. اين دموكراسي همراه با اشغال نيست، بلكه آپارتايد ميان رود (اردن) و دريا (مديترانه) است.»
بسياري از شهروندان يهودي اسراييل، آشكارا از مفاهيمي چون «پاكسازي قومي» و «ضرورت اخراج اعراب و مسلمان ها» دفاع مي‌كنند و سردبير بخش فارسي راديو اسراييل، به وضوح از تعبير «عدم آمادگي ذهني اعراب براي زندگي مسالمت‌آميز» سخن مي‌گويد. گروهي اسراييلي يهودي افراطي در ويديويي كه دست به دست مي‌شود، در بيت‌المقدس در حال رقص و پايكوبي هستند، در حالي كه آن سوي ديوار، در آتش خشونت‌ها در حال سوختن است، آنها رسما سرود سر مي‌دهند كه «باشد كه نام آنها پاك شود». چندي پيش هم در ويديوي مشهوري از ابي مارتين، روزنامه‌نگاري امريكايي از خيابان‌هاي اورشليم، شاهد اظهارنظرهاي تند و افراطي شهروندان اسراييلي عليه اعراب و مسلمانان بوديم، آنها مشخصا از اخراج مسلمانان، حذف آنها و تعابير نژادپرستانه ديگر استفاده مي‌كردند.
جالب است كه طرفداران سياست‌هاي نتانياهو و افراطيون اسراييل، در برابر انتقادهاي مخالفان به همان حربه مضحك قديمي اتهام‌زني متوسل مي‌شوند و هر گونه انتقادي از اقدامات نژادپرستانه خود را «يهودستيزي» قلمداد مي‌كنند، مستمسكي نخ‌نما و بي‌وجه براي توجيه رفتارهاي غيراخلاقي‌شان.
اين در حالي است كه امروز اسراييلي‌ها در برابر فلسطيني‌ها، همان روش‌هاي نژادپرستانه نازي‌ها را به كار مي‌بندند و چنانكه اشاره شد، از گفتاري مشابه گفتارهاي فاشيستي استفاده مي‌كنند. سكوت در برابر رژيم آپارتايد اسراييل، اخلاقا جايز نيست و امروز هر وجدان انديشمندي در سراسر جهان موظف است نسبت به آنچه در غزه رخ مي‌دهد، واكنش نشان بدهد.