تركيه و يونان؛ يك سفر بي‌حاصل
محمود فاضلي
در سفر آقاي نيكوس دندياس وزير خارجه يونان به تركيه طبق روال سفرهاي ديپلماتيك با اعلام تاكيد وزراي خارجه دوكشور بر «ادامه گفتوگوها براي حل مشكلات» به پايان رسيد. در اين ديدار غير از موضوعات دوجانبه، تحولات بين‌المللي، اختلافات سياسي پيرامون قبرس، اژه و شرق مديترانه، بحران مهاجرت، روابط تركيه با اتحاديه اروپا و تحولات منطقه‌اي به‌ويژه ليبي و سوريه مورد بحث و تبادل‌نظر قرار گرفت. اما به نظر مي‌رسد مديترانه شرقي، مسائل مرزي و نيز توافقنامه دريايي بين تركيه و ليبي از جمله مهم‌ترين اختلافات دو طرف باقي خواهد ماند.
دندياس قبل از ديدار دوجانبه با همتاي ترك خود از سوي اردوغان رييس‌جمهوري تركيه به حضور پذيرفته شد. رييس‌جمهور تركيه يك روز قبل، قبرس را به تجاوز جديد تهديد و از آغاز قريب‌الوقوع فعاليت اكتشافي و حفاري در منطقه واقع در توافقنامه تركيه و ليبي سخن گفته بود. اردوغان اخيرا تاسف خود را از برگزاري رزمايش مشترك ارتش يونان و عربستان مورد تاكيد قرار داده بود. ترك‌ها اخيرا بارها نسبت به برنامه نظامي يونان معترض بوده و مدعي شدند يونان شناورها و قايق‌هاي جنگي را به جزاير غيرنظامي در شرق درياي اژه و جزيره «ميس» در چند كيلومتري تركيه اعزام كرده است. يونان در يك‌سال اخير برنامه بزرگ نوين‌سازي نظامي شامل به‌روزرساني ناوگان قديمي جنگنده‌هاي «اف-16» و خريد هواپيماهاي نسل جديد «رافال» ساخت فرانسه است را آغاز كرد.
پيش از انجام اين سفر، پانايوتوپولوس وزير دفاع يونان طي سخناني در نشست مجازي موسسه سلطنتي روابط بين‌المللي چتم هاوس اظهارات تندي عليه تركيه داشت و تاكيد كرده بود منشا اصلي بي‌ثباتي روزافزون در منطقه ناشي از جاه‌طلبي‌هاي نوعثماني و تجاوزگري‌هاي تركيه است كه مي‌خواهد حضور خود در شرق مديترانه را تقويت كند. تركيه طي سال‌هاي اخير دكترين «ميهن آبي» را اتخاذ كرده و تلاش دارد با ناديده گرفتن حقوق جزاير يوناني و حقوق حاكميت كشورمان، كنترل آب‌هاي شرق اژه و شرق مديترانه را به دست گيرد. تركيه به پرواز جنگنده‌هاي خود بر فراز جزاير يوناني اژه، فعاليت اكتشافي در منطقه انحصاري اقتصادي و حريم دريايي قبرس ادامه داده و در شرق مديترانه تنش ايجاد كرده است. مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه در كنفرانس مطبوعاتي تاكيد كرد با وزير خارجه يونان مشكلات را صادقانه بررسي كردم و گفت‌وگوهاي‌مان مثبت بود. مي‌خواهيم گفتوگوها بدون شرط ادامه داشته باشد. كشورش اين قدرت را دارد كه از حقوق خود در شرق درياي مديترانه محافظت كند و نقض حقوق قبرس و مردم آن را تحمل نمي‌كند. بايد از اظهارات تحريك‌آميز خودداري شود. مي‌توان مسائل موجود را از طريق برقراري ديالوگ حل و فصل كرد. تركيه هرگز از مساله پناهجويان براي امتياز گرفتن از اتحاديه اروپا و يونان استفاده نكرده است. دو طرف درباره خطر سازمان‌هاي تروريستي كه امنيت و ثبات منطقه را تهديد مي‌كنند و همچنين مهاجرت غيرقانوني بحث و تبادل‌نظر كردند. بر تداوم روابط با يونان و اهميت مذاكره تاكيد مي‌كنيم، يونان كشور همسايه ماست و با هم منافع مشترك متعدد داريم، لذا براي حل و فصل مشكلات موجود تلاش مي‌كنيم. چاووش اوغلو با اشاره به طرح موضوع مبارزه با تروريسم اعلام داشت: «اميدواريم همكاري موثري در زمينه مبارزه با سازمان‌هاي تروريستي به ويژه فتو، پ‌ك‌ك، DHKP-C داشته باشيم. اگر ترك‌هاي تراكياي غربي (مناطق مسلمان‌نشين و ترك‌تبار در يونان) خود را ترك معرفي مي‌كنند، ترك هستند. شما مجبوريد اين را بدين شكل بپذيريد. آرامش اقليت‌ها در هر دو كشور بازتاب مثبتي در روابط في‌مابين خواهد داشت.»
وزير خارجه يونان پاسخ داد: گفتوگوهاي امروز ما با تركيه سازنده و شفاف بود. مي‌توانيم فضاي متشنج را به فضاي مثبت تبديل كنيم و فضاي مثبت، بر مبادلات تجاري و بسياري از زمينه‌هاي ديگر تاثيرگذار است. بايد از اظهارات و اقدامات تنش‌زا پرهيز كنيم. از پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا حمايت مي‌كنيم و معتقديم اين دستاورد بزرگي براي اتحاديه اروپا خواهد بود. قوانين بين‌المللي بايد اساس گفتوگوهاي يونان و تركيه در زمينه اختلافات در شرق درياي مديترانه باشد. يونان آمادگي دارد صفحه جديدي را در روابط با تركيه باز كند. دو كشور بايد از اشتباهات گذشته درس بگيرند. مي‌خواهيم بدون عقب‌نشيني از مواضع خود، روابط مثبتي با تركيه داشته باشيم. به زودي نشستي پنج جانبه درباره قبرس برگزار خواهد شد. براي حل و فصل اين بحران به صورتي كه همه طرف‌ها را راضي كند، تلاش مي‌كنيم. از تلاش‌هاي تركيه براي پيوستن به اتحاديه اروپا و فراهم كردن زمينه براي تردد شهروندان تركيه در كشور‌هاي عضو اتحاديه اروپا پشتيباني مي‌كنيم.»
نشست مطبوعاتي 35 دقيقه‌اي نه چندان دوستانه وزراي خارجه يونان و تركيه درباره تمامي موضوعات سياسي، سرزميني و مذهبي به فرصتي جدال لفظي پرتنش ميان اين دو در مقابل دوربين رسانه‌ها و خبرنگاران همراه بود. طرف يوناني در اين نشست خبري مدعي شد تركيه حاكميت يونان و معاهده لوزان را نقض كرده است. اگر تركيه خواهان پيوستن به اتحاديه اروپاست بايد همه توافقنامه‌هايي را كه با اين اتحاديه امضا كرده است، به‌رسميت بشناسد. به حقوق تركيه احترام مي‌گذاريم، اما زبان جنگ، همسايگي و صداقت ما را تهديد مي‌كند.
وزير خارجه تركيه هم در پاسخ به انتقادات همتاي يوناني خود پاسخ داد: «من تلاش كردم اوضاع را مثبت جلوه بدهم، ولي شما انتقاد از تركيه را در مقابل رسانه‌ها ترجيح داديد. نمي‌توانيم در قبال نقض قوانين عليه ملت قبرس و انتقاد از تركيه در مقابل رسانه‌ها سكوت كنيم.» اظهارات گزنده وزراي خارجه در مقابل دوربين‌هاي رسانه‌هاي بين‌المللي تا آنجا ادامه يافت كه چاووش اوغلو به همتاي يوناني خود متذكر شد درصورت ادامه دادن به اين جدال لفظي، فرصت حضور در مراسم افطاري مشترك را از دست خواهد داد.