پرچم؛ قديمي‌ترين رسانه
داوود صفايي
«پرچم»ها اصولا يكي از قديمي‌ترين و كهن‌ترين ابزارهاي اطلاع‌رساني و رسانه‌اي بشر محسوب مي‌شوند كه در گذشته‌هاي دور هم رسانه بودند و هم ابزاري سياسي محسوب مي‌شدند؛ ضمن آنكه پرچم‌ها از اصلي‌ترين رسانه‌ها در جنگ‌ها بودند و مفاهيم مختلفي را منتقل مي‌كردند. به عنوان مثال پرچم‌هاي برافراشته يا نيمه برافراشته يا افتاده يا جهت حركت آنها به سمت دشمن يا لشكر خودي، هر يك پيام‌هاي جداگانه‌اي را براي حاضران در صحنه جنگ داشتند. اين نماد آنقدر تاثيرگذار بود كه با وجود اختراع انواع رسانه‌هاي نوين، همچنان به شكلي اثرگذار در عرصه‌هاي بين‌المللي و ملي جايگاه خود را حفظ كرد. شايد تنها تفاوت كاركرد پرچم‌ها در آن دوران با دوران جديد كنوني كه مي‌توان از آن به عنوان عصر ملت‌سازي ياد كرد، در اين باشد كه پرچم‌ها از يك ابزار رسانه‌اي جنگي به ابزاري محلي و بعدها ملي بدل شدند. در توصيف اهميت پرچم‌ها همين بس كه اگر در گذشته مذاهب و مناطق و اقوام مختلف، پرچم‌هاي مختص به خود را داشتند، امروز حتي شركت‌هاي تجاري نيز هر يك پرچمي مختص به خود دارند. به بياني، امروزه پرچم‌ها محدوده جغرافيايي و سياسي وسيع‌تري را تحت پوشش قرار مي‌دهند و علاوه بر مفاهيم سياسي، در بردارنده مفاهيم فرهنگي و اجتماعي نيز هستند. به تفسيري ديگر پرچم‌ها از ميادين جنگي به زمين‌ها و مسابقات ورزشي و بخش‌ها و كارزارهاي تجاري و اقتصادي تغيير كاربري داده‌اند. آن هم با طرح‌ها و رنگ‌هايي كه هر يك نشاني خاص از شجاعت، توانمندي، قدرت و عظمت را در بردارد و در قالب يك ابزار قدرتمند رسانه‌اي و بين‌المللي و يك نشانه فرهنگي هستند. در اين ميان پرچم‌هاي ملي بي‌شك جايگاهي بس خاص‌تر دارند، چرا كه تقويت‌كننده حس يكدلي و وطن‌پرستي‌اند.
شايد براي همين باشد كه در دنياي امروز برافراشتن پرچم‌هاي بزرگ و خاص در نقاط مختلف و تاثيرگذار تردد مردم، يكي از تدابير دولتمردان و مديران شهري براي تقويت احساس يكدلي و همدلي بين شهروندان است. در تهران نيز سال‌هاست كه شاهد برافراشته شدن پرچم‌هاي بزرگي در مناطق مختلف پايتخت هستيم و حتي ديروز خبري شنيدم مبني بر برافراشته شدن بزرگ‌ترين پرچم كشور به مناسبت چهلمين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي ايران. براساس يكي از قوانين رسانه‌اي «بزرگي» خودش مي‌تواند خبرساز باشد و درست به همين دليل است كه كشورها تلاش مي‌كنند تا پل‌ها و بزرگراه‌ها و سازه‌هاي بزرگي بسازند تا از اين طريق خبرساز شوند. پرچم هم از اين قاعده مستثني نيست و مي‌تواند تداعي‌گر عظمت و شكوه و اقتدار يك ملت و دولت باشد. ضمن آنكه بر اين باورم؛ حتي در دنياي امروز كه با موج گسترده‌اي از رسانه‌هاي تاثيرگذار مواجهيم و حتي يك موبايل كوچك مي‌تواند نقشي بسيار تاثيرگذار در اطلاع‌رساني ايفا كند، پرچم‌ها جزو معدود رسانه‌هايي هستند كه همچنان نقش و تاثيرگذاري خود را حفظ كرده‌اند. از سويي نكته ظريفي وجود دارد كه نبايد از آن غافل شد؛ اينكه اگر سازمان و نهاد و قوه‌اي از ديد جامعه عملكرد قوي و قابل دفاعي نداشته باشد، به تدريج نماد و پرچم آن هم به نمادي منفي در ذهن مردم تبديل مي‌شود. پس بايد دقت شود كه اين نمادهاي پرقدرت به تدريج به نمادي منفي در روند معرفي يك نهاد يا حتي يك كشور تبديل نشود و همچنان به عنوان يك سرمايه ملي و در كمال اعتدال از آن استفاده شود. نمادي كه مي‌تواند نشانگر شكوه و عظمت و تاريخچه و افكار يك ملت باشد.