تازههاي عاشورا شناسي
هدف اين كتاب، گردآوري و تدوين دادههايي تاريخي از روند پيدايش، تكوين، تطور و توسعه آيينهاي عزاداري شيعي بوده است؛ دادههايي كه در فهم منطق پيدايش و تغيير در مناسك شيعي به كار آيند. كتاب دو بخش اصلي دارد. در بخش نخست، گزارشها و توصيفات سفرنامهنويسان خارجي از تجربه حضور در مراسم عزاداري و نيز اسناد تصويري مرتبط با اين مراسم (اعم از عكس و نقاشي) گردآوري شده است. اين دادهها، در ۸ فصل تدوين شده؛ مقاطعي كه عزاداري در هركدام آنها كيفيت و تعريف مستقلي داشته است. در بخش دوم كتاب، آثار نظري و تحليلي ۴۰ نفر از مستشرقان و ايرانشناسان در موضوع آيينها و مراسم عزاداري بررسي شده است. البته احصاي منابع تحليلي در اين موضوع، بهجهت فقر ترجمه منابع شيعهپژوهي در مقايسه با گزارشهاي تاريخي كه در بخش يكم بررسي و تدوين شدهاند، ناقصتر است. اما درمجموع، ميتواند منظري كلي از مهمترين نمونههاي ادبياتي كه با موضوع تحليل عزاداري توسط پژوهشگران غيرمسلمان توليد شده است را پيش روي مخاطبان قرار دهد.
پرسش بنيادين كتاب اين است كه آيا صوفيه (اعم از قلندريه و اهل فتوت) در برپايي آيينهاي عزاداري نقش داشتهاند؟ در صورت مثبتبودن پاسخ، ميزان تاثيرگذاري آنها بر آيينهاي عزاداري محرم به چه اندازه بوده است؟ و از ميان آيينها و عناصر عزاداري محرم، كدام يك به طور مشخص، اصلي صوفيانه دارد؟ فرضيه مطرح شده اين است كه صوفيه در بسياري از آيينهاي عزاداري به طور اساسي و تعيينكننده تاثير گذاشتهاند. در اين كتاب ابتدا ضمن معرفي موضوع و دستهبندي و مرور منابع، سابقه عزاداري در سنت اسلامي و ايراني مطرح شده است. سپس درباره اهل فتوت، اعم از فتوت صوفيانه و عياري، و نيز نسبت آنان با تصوف بحث شده و در فصولي مجزا، آيينهاي عزاداري محرم كه گروههاي صوفي در آن نقش ايفا كردهاند، بررسي شده است. همچنين در چند فصل به نقش صوفيه در هنرهاي آييني مربوط به واقعه عاشورا، همچون قصهخواني و نقالي، روضهخواني و تعزيه پرداخته شده است.