سه روحاني سني منتقد عربستان در آستانه اعدام قرار دارند
گردن‌زني منتقدان يا تروريست‌ها؟
شهاب شهسواري
عربستان سعودي قصد دارد سه تن از روحانيان مشهور سني را اعدام كند. اين سه روحاني پرطرفدار سني، درست يك سال پيش بدون اتهام مشخصي بازداشت شدند و به تازگي دادستان كيفري ويژه عربستان سعودي در دادگاه‌هايي غيرعلني خواستار اعدام آنها شده است. يكي از اصلي‌ترين اتهام‌هاي اين افراد عضويت يا سازماندهي گروه‌هاي تروريستي عنوان شده است، اما بستگان و نزديكان اين امامان جماعت و مبلغ سني، سلمان العوده، عوض القرني و علي العمري، دليل اصلي محاكمه آنها را انتقاد از سياست‌هاي خاندان حاكم توصيف مي‌كنند. در شرايطي كه انتقاد از بازداشت‌هاي گسترده فعالان حقوق بشر و روحانيان منتقد در عربستان بيشتر شده است، احتمال اعدام اين روحانيان سني نگراني در مورد گسترش احكام اعدام سياسي و عقيدتي در عربستان را دامن زده است. براساس گزارش‌هاي فعالان حقوق بشر و وكلاي خانواده اين افراد، طي هفته گذشته دادگاه‌هاي غيرعلني مخفي براي هر سه نفر برگزار شده است و اتهام‌هاي مختلفي از جمله تشكيل گروه‌هاي تروريستي به آنها وارد شده است. شيخ سلمان العوده، مشهورترين روحاني دستگير شده است كه از حدود يك سال پيش در سلول انفرادي به سر مي‌برد، اتهام اصلي اين روحاني پرطرفدار سعودي اين است كه در «اتحاديه جهاني علماي مسلمان» عضو بود. عربستان سعودي دو ماه بعد از بازداشت العوده اين اتحاديه را «سازمان تروريستي» معرفي كرد. اختلاف‌هاي سياسي عربستان سعودي با قطر و اخوان‌المسلمين از جمله اصلي‌ترين دلايل اعلام اين اتحاديه تحت رياست يوسف القرضاوي، به عنوان سازمان تروريستي است. يك مقام سعودي در گفت‌وگو با روزنامه وال‌استريت ژورنال ارتباط محاكمه اين افراد با مشكلات سياسي با قطر را تكذيب كرده است.
«زنداني عقيدتي نداريم»
روزنامه وال‌استريت ژورنال براي بررسي سرنوشت سه روحاني بلندپايه سعودي كه توسط دستگاه قضايي اين پادشاهي زنداني شده‌اند با يك مقام ارشد سعودي گفت‌وگو كرده است. اين مقام ارشد سعودي كه نامش توسط روزنامه وال‌استريت ژورنال افشا نشده است، مي‌گويد: «اين روحانيان سني به اتهام تهديد جامعه با عضويت در گروه‌هاي تروريستي تحت تحقيقات هستند.» خانواده سه روحاني مشهور سعودي كه يك سال پيش بازداشت شده‌اند مي‌گويند كه اين افراد در آستانه اعدام قرار دارند و به اتهام‌هايي مانند خيانت، تباني عليه پادشاهي و حمايت از تروريسم متهم شده‌اند. مقام ارشد سعودي در گفت‌وگو با وال استريت ژورنال ادعا كرده است: «هيچ فردي در عربستان سعودي به دليل ديدگاه‌هاي سياسي بازداشت يا بازپرسي نمي‌شود.» به نوشته وال‌استريت ژورنال مقام بلندپايه سعودي تاكيد كرده است كه بازداشت اين افراد در راستاي «مبارزه با تروريسم بين‌المللي» انجام شده است. وي گفته است: «بازداشت اين سه روحاني و ديگر افراد در راستاي تمايل پادشاهي سعودي در همكاري با جامعه بين‌المللي براي مبارزه با افراطي‌گري اتفاق افتاده است.» اين مقام سعودي همچنين نقش محمد بن سلمان وليعهد عربستان سعودي را در اين بازداشت‌ها تكذيب كرده و گفته است: «دادستان‌ها و قضات سعودي كاملا مستقل هستند و وليعهد اين كشور هيچ نقشي در راي دادگاه يا مجازات اين افراد ندارد.» بازداشت سه روحاني سني عربستان، شهريورماه سال گذشته و با آغاز موج بازداشت‌هاي گسترده سياسي و اقتصادي در عربستان انجام شد.
بيش از 2000 زنداني عقيدتي در عربستان
به نوشته ميدل ايست مانيتور، طي 12 ماه گذشته 2613 نفر به اتهام‌هاي عقيدتي و سياسي در عربستان سعودي بازداشت شده‌اند. به نوشته اين پايگاه خبري بخش عمده بازداشت‌شدگان وكلا، قضات، پژوهشگران دانشگاهي، روحاني‌ها و اصحاب رسانه هستند. موج بازداشت‌ها در عربستان سعودي از شهريورماه سال گذشته آغاز شد. اين آمار بدون در نظر گرفتن موج شديد بازداشت‌هاي شيعيان در مناطق شيعه‌نشين شرق عربستان و همچنين بازداشت‌هاي اقتصادي شاهزادگان و مديران دولتي است كه با هدف مصادره اموال آنها انجام مي‌شود. بسياري ديگر از مخالفان سياسي نيز كه طي سال‌هاي گذشته در عربستان بازداشت شده‌اند، مدت‌هاست كه بدون محاكمه در زندان به سر مي‌برند و سرنوشت آنها مشخص نيست. به نوشته سازمان اروپايي حقوق بشر سعودي در حال حاضر 51 زنداني در زندان‌هاي عربستان سعودي در صف اعدام قرار دارند كه بسياري از آنها از جوانان شيعه مذهب مناطق شرقي اين كشور هستند. در ميان اين 51 نفر به نوشته سازمان اروپايي حقوق بشر سعودي 8 كودك قرار دارند و 13 نفر به اتهام «جاسوسي براي ايران» محاكمه شده‌اند.خردادماه سال جاري، مقام‌هاي امنيتي عربستان سعودي در ادامه سركوب گسترده فعالان حقوق بشر، چندين فعال حقوق زنان و نزديكان چندين زنداني سياسي و عقيدتي ديگر را نيز بازداشت كردند. بازداشت وكيل و خواهر يك وبلاگ‌نويس منتقد عربستاني كه همسرش تابعيت كانادا دارد با اعتراض وزارت خارجه كانادا مواجه شد، اما عربستان سعودي در واكنش به اين اعتراض تصميم گرفت تمامي روابط سياسي، اقتصادي و تجاري‌اش را با اتاوا قطع كند.
اتهام‌هاي پوششي
آدام كوگل، پژوهشگر خاورميانه در ديد‌بان حقوق بشر به وال استريت ژورنال مي‌گويد: «تمام ادعاهاي پادشاهي عربستان سعودي در مورد مبارزه با تروريسم و افراطي‌گري در واقع پوششي است براي استفاده از اين اتهام در بازداشت و سركوب افراد به دليل اعتقادات سياسي.» سه روحاني سني كه يك سال پيش بازداشت شدند، هر سه از روحانياني محسوب مي‌شدند كه در اظهارنظرهاي سياسي خود نظرات متفاوتي مطرح مي‌كردند. سلمان العوده، يك بار در دهه 1990 به دليل مخالفت با استفاده از خاك عربستان سعودي توسط ايالات متحده امريكا براي حمله به خاك عراق بازداشت شده‌بود. العوده، العمري و القرني، هر سه از جمله روحانيان سني در عربستان بودند كه در بين نسل جوان و كاربران شبكه‌هاي اجتماعي نفوذ زيادي داشتند و به شعارهاي متفاوت، صراحت لهجه و موضع‌گيري‌هاي سياسي انتقادي مشهور بودند. بخشي از موضع‌گيري‌هاي اين روحانيان سني بسيار ميانه‌روانه‌تر از ديگر همتايان وهابي‌شان در عربستان سعودي محسوب مي‌شد. در شرايطي كه اين افراد مستقيما از جمله ايده‌پردازان خشونت و ترور محسوب نمي‌شدند، اما از جمله روحانياني بودند كه برخي ديدگاه‌هاي‌شان از جمله حمايت از خيزش‌هاي بهار عربي، مخالفت با اشغال فلسطين و حمايت از اخوان‌المسلمين، تهديدي مستقيم براي قدرت پادشاهي سعودي محسوب مي‌شد.
پايان بن سلمان
اخيرا مايكل بيرلي، مورخ بريتانيايي، طي يادداشتي در روزنامه تايمز، دوران تظاهر وليعهد جوان را رو به پايان دانست. بيرلي با اشاره به تلاش شركت‌هاي تبليغاتي و لابي‌گران براي ارايه يك تصوير مثبت از بن سلمان در غرب، تصريح كرد شش ماه پس از سفر پرهياهوي او به غرب، اقبال بن سلمان رو به افول گذاشته است. به گزارش فرارو روزنامه القدس‌العربي نيز در تحليلي با اشاره به يادداشت اين مورخ بريتانيايي نوشته است: «اما آنچه عربستاني‌ها و جهانيان از عملكرد محمد بن سلمان ديدند، انباشته‌شدن ناكامي‌هاي بن سلمان بود. مداخله نظامي در يمن، به فاجعه بزرگ يمني‌ها تبديل شد و پيروزي‌هاي موردنظر را محقق نكرد. كما اينكه اين جنگ هزينه‌هاي سرسام‌آوري به خزانه عربستان تحميل كرده است. طرح خصوصي‌سازي سهام آرامكو متوقف شده و با اين توقف، مبالغ بزرگ موردنظر هم منتفي شد و بنا به دلايل زياد، طرح شكوفا كردن شهر نئوم هم با مانعي برخورد كرده است.» به نوشته اين روزنامه عرب زبان «محقق‌نشدن وعده‌هاي تامين آزادي براي عربستاني‌ها، بن سلمان را رسوا كرد. زيرا اجازه رانندگي به زنان، با سركوب فعالان زن كه براي رانندگي زنان تلاش كرده بودند، همراه شد. اين سركوب، دامن بسياري از فعالان و دانشگاهيان را گرفته است. كوچك‌ترين انتقاد يا اعتراض در شبكه‌هاي اجتماعي، مي‌تواند دليلي براي بازداشت شود. با بازداشت شاهزادگان بلندپايه و تجار و اخاذي از آنها، وعده‌هاي زيباي رونق اقتصادي و جلب سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي هم بر باد رفت.»