گزارش «اعتماد» از حاشيه‌هاي يك مراسم عزاداري
اهانت به سران سه قوه از تريبون عزاي‌اباعبدالله
زهير موسوي
چند روزي است ماه محرم آغاز شده و هيات‌ها و تكايا به رسم هرساله مراسم سوگواري امامحسين(ع) برپا كرده‌اند اما مانند آنچه در سال‌هاي گذشته رخ داد، امسال نيز مسوولان كشور از زبان تند برخي مداحان در امان نماندند. تا شب ششم محرم خبري از اظهارات سياسي در تريبون‌هاي عزاداري نبود يا اگر هم بود، آنچنان كم بود كه توجه كسي را به خود جلب نكرد اما ماجرا از شب هفتم محرم كه منتسب به شب حضرت علي اصغر است، عوض شد. يك مداح جوان در شميران تهران پس از خواندن روضه حضرت علي اصغر اظهاراتي داشت كه سبب اعتراض تعدادي از عزاداران شد. اين هيات كه شبانه ميزبان بيش از دو هزار نفر از عزاداران حسيني است، شب گذشته ميزبان پيكر پاك يك شهيد گمنام بود. پس از پايان روضه و ورود پيكر پاك اين شهيد گمنام به جلسه، اين مداح جوان اعلام كرد كه از شب نخست حرف سياسي نزده تا در حضور اين شهيد نظرات خود را مطرح كند. نخستين هدف اين مداح جوان حسن روحاني رييس دولت دوازدهم بود. او گفت: «من كاري به دولت ندارم كه پس از گذشت يك سال فقط دروغ‌هايش براي هوادارانش معلوم مي‌شود، براي من مهم انقلاب است. وضعيت خطرناك است و اگر حواس‌مان نباشد اتفاق خوبي نمي‌افتد. مسبب اصلي اين اتفاقات دولت است. اول بايد يقه اين دولت دروغگو را گرفت. من ترسي بابت گفتن اين جمله‌ها ندارم و مي‌توانيد همه جا پخش كنيد.» اين مداح جوان در ادامه به سراغ رييس قوه قضاييه و رييس مجلس، آيت‌الله آملي لاريجاني و علي لاريجاني رفت و گفت: «آقاي لاريجاني 12 سال است در مجلس رياست مي‌كند، چه كاري براي مردم انجام داده است؟ مجلس با دولت قبلي چه برخوردي داشت و با اين دولت چه برخوردي مي‌كند؟ ما يك سوال از قوه قضاييه داريم اما كسي پاسخ نمي‌دهد. چرا از پاسخگويي مي‌ترسيد؟» او در ادامه به انتقاد از موضوع برجام و عملكرد دولت و مجلس در اين باره پرداخت و گفت: «چقدر براي برنامه هسته‌اي خون و شهيد داديم؟ چرا خون شهيد احمدي روشن را پايمال كرديد؟ غلط كرديد قلب مركز هسته‌اي را بتن ريختيد؟ گفتيد با امريكا مذاكره مي‌كنيد براي بهبود شرايط اقتصادي، بفرماييد تحويل بگيريد اين هم شرايط اقتصادي امروز. آيا بهتر شد؟» اين مداح جوان به دلايل سكوت جريان متبوع خود در جامعه اشاره كرد و گفت: «اگر ما سكوت كرده‌ايم تنها به خاطر ولايت فقيه و مقام معظم رهبري است. از سكوت ما سوءاستفاده نكنيد. امت حزب‌الله همواره دست بالا را داشته و با سه هزار نيرو يك كشور در خاورميانه را نگه داشت و زور هيچ‌كس به آن نرسيد. يك بار سال 88 از امت حزب‌الله سيلي خورديد. اگر اين‌بار به ميدان بياييم سيلي محكم‌تري خواهيد خورد.» پس از اين اظهارات تعدادي از عزاداران با انتقاد از صحبت‌هاي سياسي اين جوان و سوءاستفاده از تريبون عزاداري امام حسين قصد ترك مراسم را داشتند كه اين مداح جوان گفت: «چرا ما مداح‌ها نبايد حرف سياسي بزنيم؟ چطور فلان بازيگر زن هر حرفي بزند ايراد ندارد به مداح‌ها كه برسد درست نيست حرف سياسي بزنند؟ نخير از اين خبرها نيست. خط ما خط جبهه انقلاب اسلامي است.»
هشداري كه جدي گرفته نشد
پيش از آغاز ماه محرم و ايام عزاداري، مسوولان و فعالان سياسي دلسوز كشور نسبت به سياسي شدن تريبون عزاداري اباعبدالله الحسين(ع) هشدار دادند اما با توجه به نطق‌هاي مطرح شده در مراسم‌هاي مختلف، به نظر مي‌رسد گوش شنوايي براي شنيدن اين نصيحت‌ها و دلسوزي‌ها در يك جريان خاص كه تلاش براي مصادره مراسم سوگواري امام حسين (ع) دارد، وجود ندارد. يكي از چهره‌هايي كه نسبت به اين اتفاق هشدار داد، مجيد انصاري بود. عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام پيش از آغاز محرم به «اعتماد» گفت: «متاسفانه در سال‌هاي اخير برخي از مداحان كه مورد حمايت رسانه‌هاي خاص قرار داشته و ترويج و تبليغ نيز مي‌شوند با هتاكي و بي‌ادبي نسبت به شخصيت‌هاي بزرگ و مسوولان كشور، مجالس مقدس ديني را به ميتينگ‌هاي سياسي، جلسات باندي، گروهي و حزبي تبديل كرده‌اند. اين اقدام قطعا در ميان‌مدت و دراز مدت به‌شدت بر اصل جايگاه و فلسفه تاسيس اين مجالس تاثير خواهد گذاشت كه يكي از نمود‌هاي عيني آن خلوت شدن مجالس و مراسم‌ها خواهد بود. براي جلوگيري از اين اتفاق در گام نخست، جامعه مداحان بايد به اين موضوع ورود كرده و مراقبت‌هاي لازم را انجام دهند. مداحان بايد بدانند براي عزاداري و مرثيه‌خواني دعوت مي‌شوند نه تحليل مسائل سياسي. اين موضوعات در حوزه صلاحيت اين افراد نيست. متاسفانه بعضا شاهد هستيم كه ورود مداحان موضوعات سياسي توام با اهانت و تحقير است. توهين به مسوولان كشور طبق قانون جرم است و بايد توجه داشت كه همه افراد در برابر قانون برابر هستند و فرقي ميان يك فرد عادي و مداح وجود ندارد.»
مداحان يك ساعات، روحانيت يك ربع
عدم توجه به اين توصيه‌ها سبب شد تا سيد هادي خامنه‌اي در مراسم عزاداري دهه اول محرم در حسينيه دارالزهراي تهران بار ديگر به آن اشاره كند. سيد هادي خامنه‌اي گفت: نقش مداحان در آن زمان در مقايسه با سخنراني يك‌ساعته روحانيت، روضه‌خواني يك ربعه بود، چيزي كه الان درست برعكس شده است و مداحان يك ساعت از مراسم را به عهده دارند و سخنران اگر بتواند چند دقيقه‌اي مردم را سرگرم مي‌كند يا حتي در برخي موارد، سخنانش مقدمه‌اي براي مداحي مداحان مي‌شود. سيدهادي خامنه‌اي با طرح اين پرسش كه چرا بعد از انقلاب ديگر شاهد آن شكل از عزاداري‌هاي بامحتوا نيستيم، اظهار كرد: ما را چه شده كه از آن همه مفاهيم عاشورا براي‌مان تنها پوسته‌اي باقي مانده است؟ مجالس و محافلي كه اكثرا خالي از هرگونه محتوا هستند و فقط به شكل و ظاهر عزاداري مي‌پردازند اين بخت را دارند كه صداوسيما و ساير رسانه‌ها آنها را مطرح كنند و پخش شود اما مجالسي كه بيشتر بر انديشه و تفكر درباره عاشورا و محرم تاكيد دارد مجالي براي طرح و پخش در رسانه‌ها نمي‌يابند. دبيركل مجمع نيروهاي خط امام با تاكيد بر اينكه امروز در برخي مجالس اين گونه ترويج مي‌شود كه بايد عزاداري محرم را به روضه و گريه محدود كرد، گفت: البته ما نمي‌گوييم همه كساني كه اين گونه رفتار مي‌كنند و عاشورا و محرم را به پوسته و ظاهري محدود مي‌كنند قصد تحريف عاشورا را دارند اما مي‌توان اين را گفت كه نتيجه كارشان به همين تحريف كردن منجر مي‌شود.
محمد تقي فاضل ميبدي ديگر فعال سياسي اصلاح‌طلب نيز در گفت‌وگويي با ايسنا ضمن تاييد سياسي بودن نهضت امام حسين (ع) گفت: شكي نيست كه نهضت امامحسين(ع) سياسي بوده است؛ سياسي به اين معنا كه اگر بدعتي يا ظلمي ايجاد شد، امام وقت در برابر آن بدعت يا ظلم بايستد. سياسي به معناي امر به معروف و نهي از منكر است. امام حسين (ع) هم فرمود كه براي اصلاح دين جدش قيام كرده است تا مظلومان را از ظلم برهاند. نهضت امام حسين نماد عدالت علوي در برابر ظلم اموي است. سياسي بودن نهضت امام حسين (ع) به معناي جناحي بودن آن نيست. امام حسين (ع) براي جناح خاصي نيست. قيام امام براي ايجاد اختلاف نبود، بلكه براي اتحاد و اتفاق بود، اما متاسفانه پاره‌اي از منبري‌ها و به ويژه مداحان از نهضت امام حسين(ع) براي اختلاف‌افكني سوءاستفاده مي‌كنند. اين عضو مجمع محققين و مدرسين حوزه علميه قم تاكيد كرد: بيشتر مداحي‌ها و عزاداري‌ها از مسير اصلي خود خارج شده است. يزيد يك نفر است اما جريان ظلم يزيدي وجود دارد. امام حسين (ع) هم يك نفر است، ولي عاشورا يك جريان است و اين دو جريان هميشه در تقابل هم هستند و جرياني هم مي‌خواهد با تحريف عاشورا از آن منفعت كسب كند. اين نوع عزاداري درست نيست و از مسير خود خارج شده است. علما بايد همگي با هم بيانيه داده و نسبت به اين نوع عزاداري‌ها واكنش نشان دهند؛ حتي اگر يك سال هم عزاداري‌ها تعطيل شده و نوع عزاداري اصلاح شود، بهتر از اين است كه اين مراسم به اين شكل ادامه يابد.
آغاز فعاليت سياسي مداحان
ورود مصداقي مداحان به عرصه سياست از دوران دولت نهم يعني محمود احمدي‌نژاد باب شد؛ دولتي كه بسيار به مذاق برخي از مداحان خوش آمده بود باعث شد تا پاي مداحان علاوه بر مجالس و هيئات به سفر‌هاي استاني هم باز شود. اما اين موضوع تا امروز ادامه دارد و برخي از مداحان به فراخور حال و دوران، احساس تكليف كرده و له يا عليه افراد سياسي در خلال مداحي و روضه‌خواني‌شان سخن مي‌گويند. يكي از موضوعاتي كه پيش از محرم مطرح شد، آن بود كه مداحان نبايد وارد بحث‌هاي سياسي شده و تنها به ذكر مصيبت و مرثيه‌خواني بسنده كنند؛ موضوعي كه زياد به مذاق مداحان خوش نيامده و يك به يك نسبت به اين موضوعات واكنش نشان مي‌دهند. در اين ميان جالب‌ترين واكنش متعلق به سعيد حداديان مداح سرشناسي است كه روزي از حاميان سرسخت احمدي‌نژاد بود و سپس به دليل اختلاف با اسفنديار رحيم مشايي راه خود را جدا كرد.
انتقاد‌هاي تند از دولت و سران قوا كه گاهي با چاشني هتاكي همراه مي‌شود، واكنش پروانه مافي نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي را نيز به همراه داشت. مافي در گفت‌وگو با ايسنا با اشاره به اينكه سخنرانان در اين ايام بايد به چه نكاتي توجه داشته باشند، بيان كرد: ايام شهادت سالار شهيدان امام حسين (ع) و ياران ايشان را تسليت عرض مي‌كنم و اميدوارم كه امسال نيز مانند هر سال بتوانيم عزاداري با شكوهي را برگزار كنيم و پيام‌رسان بهتري براي ارسال پيام شهادت امام حسين (ع) و واقعه كربلا باشيم.
وي در ادامه بيان كرد: در اين ايام سخنرانان در مراسم‌هاي مذهبي به سخنراني مي‌پردازند و آنچه مهم است توجه به موضوع عزاداري و واقعه كربلا است و خداي ناكرده نبايد براي گرم كردن مجالس مطالبي را مطرح كنند كه از واقعيت به دور باشد. سخنرانان بايد توجه داشته باشند كه مباحثي كه مطرح مي‌كنند منجر به تفرقه افكني و ايجاد شكاف بين مردم و دولت نشود. در عين بيان واقعيت‌ها بايد نقد منصفانه انجام شود، اما بايد از ايجاد تفرقه پرهيز كنند.
سوءاستفاده سياسي برخي مداحان از مراسم سوگواري اباعبدالله الحسين، پيش از اين نيز مورد انتقاد تعدادي از مراجع تقليد قرار گرفته بود. آيت‌الله ناصر مكارم‌شيرازي با اشاره به آنكه غلتيدن در جناح‌ها به صلاح مجالس عزاداري نيست، گفت: نبايد خطيبان و واعظان اهل‌بيت(ع) در مراسم‌هاي عزاداري خود به نفع فلان كانديدا تبليغات كنند كه اين مساله باعث ضايع شدن مجلس و فروپاشي ارزش‌هاي عزاداري خواهد شد. در كنار ايشان، آيت‌الله ابراهيم اميني نيز با اشاره به آنكه شعارهاي تند زيبنده مجالس اباعبدالله نيست، افزود: تقاضاي من از همين عزيزان{مداحان و منبري‌ها} اين است كه مردم را به وحدت و كنار گذاشتن اختلافات دعوت كنند. مردم را خوش‌بين به يكديگر كنند. كاري نكنند كه به اختلافات دامن زده شود و زيادتر شود و نشود ديگر جلوي آن را گرفت. تلاش كنند هرچه مي‌توانند بين مردم الفت و محبت ايجاد كنند. جناح‌هاي سياسي و هيات‌ها سعي كنند كه در مراسم اباعبدالله اين مراسم مقدس را به حركاتي كه زيبنده نيست، آلوده نكنند. از شعارهاي تند و تفرقه‌انگيز جدا اجتناب كنند و اينها غير از تفرقه چيز ديگري نيست. نكشيد مجالس مقدس اباعبدلله را به شعارها و مجالس اينجوري كه زيبنده مجالس اباعبدالله نيست. قطعا خود اباعبدالله هم راضي نيست. حداكثر استفاده را از اين مجالس ببريم. مجالس‌مان آلوده به مسائل سياسي نباشد. مجالس‌مان خاص گريه براي اباعبدالله باشد.
نخستين هدف اين مداح جوان حسن روحاني رييس دولت دوازدهم بود. او گفت: «من كاري به دولت ندارم كه پس از گذشت يك سال فقط دروغ‌هايش براي هوادارانش معلوم مي‌شود، براي من مهم انقلاب است. وضعيت خطرناك است و اگر حواس‌مان نباشد اتفاق خوبي نمي‌افتد. مسبب اصلي اين اتفاقات دولت است. اول بايد يقه اين دولت دروغگو را گرفت. من ترسي بابت گفتن اين جمله‌ها ندارم و مي‌توانيد همه جا پخش كنيد.» اين مداح جوان در ادامه به سراغ رييس قوه قضاييه و رييس مجلس، آيت‌الله آملي لاريجاني و علي لاريجاني رفت و گفت: «آقاي لاريجاني 12 سال است در مجلس رياست مي‌كند، چه كاري براي مردم انجام داده است؟ مجلس با دولت قبلي چه برخوردي داشت و با اين دولت چه برخوردي مي‌كند؟ ما يك سوال از قوه قضاييه داريم اما كسي پاسخ نمي‌دهد. چرا از پاسخگويي مي‌ترسيد؟»