يوزها غذا ندارند
ليلا خلعتبري
با وجود همه تلاش‌هاي ملي و بين‌المللي براي حفاظت از يوزپلنگ آسيايي، متاسفانه اين زيرگونه همچنان در آستانه انقراض است. آخرين برآوردها نشان داده كه احتمالا تنها كمتر از 50 قلاده از اين گربه‌سان باشكوه در بيابان‌هاي ايران باقي مانده باشد.
تهديدات اصلي بقاي يوز مشخص است: كاهش شديد طعمه‌هاي اصلي يوز (آهو و جبير) به سبب نبود امنيت، تخريب و تكه‌تكه شدن زيستگاه‌ها؛ وجود دام در زيستگاه‌هاي يوز به‌خصوص در مناطق حفاظت شده و جاده‌هاي ناامن. راهكارهاي اصلي براي مقابله با اين تهديدات هم مشخص شده است: برقراري امنيت واقعي در زيستگاه‌ها براي حفاظت از يوزهاي باقي مانده و افزايش جمعيت طعمه‌هاي آن؛ خروج دام از زيستگاه‌هاي اصلي يوز و كاهش تعارضات بين يوز و جوامع محلي در ساير زيستگاه‌ها؛ احيا كردن زيستگاه‌هاي تخريب شده و كريدورهاي بين‌زيستگاهي و ايمن كردن جاده‌هايي كه از مناطق حفاظت شده عبور مي‌كنند.
با وجود اينكه كارشناسان بارها در مورد اين راهكارها بحث كرده‌اند، مقالات عملي و گزارشات متعددي در اين رابطه نوشته شده‌اند و اقدامات حفاظتي لازم به مسوولان گزارش شده‌اند، اما هنوز هم در بسياري از اين موارد (به جز خروج دام از پارك ملي توران) تغيير محسوسي صورت نگرفته است. در بيشتر موارد تامين نشدن بودجه، هماهنگ نبودن دستگاه‌هاي مختلف، نبود نيروي اجرايي كافي و دلايلي از اين دست سبب تاخير يا اجرايي نشدن اقدامات حفاظتي بوده است. بنابراين به نظر مي‌رسد كه بزرگ‌ترين چالش براي بقاي يوز در ايران نبودن اراده و همت واقعي براي حفاظت از آن و درك نكردن اهميت وجود آن توسط دستگاه‌هاي اجرايي است!
سال گذشته در جلساتي كه با كارشناسان مختلف داخلي و خارجي برگزار شد اقدامات فوري، ميان‌مدت و بلندمدت براي حفظ يوز مشخص شد و اجراي اقدامات فوري در دستور كار قرار گرفت اما متاسفانه با اتفاقاتي كه افتاد، پيگيري بسياري از اين اقدامات مسكوت ماند.
اگر مي‌خواهيم نسلي نباشيم كه منقرض شدن سومين گربه‌سان بزرگ در كشورمان را به چشم ببينيم بايد همين امروز شروع كنيم. در قدم اول، حفاظت‌گران محيط‌زيست بايد بتوانند فارغ از مسائل سياسي به حفاظت از حيات‌وحش و زيستگاه‌ها بپردازند. در قدم بعد لزوم حفاظت از محيط‌زيست، اهميت و اولويت آن بايد نه تنها توسط مردم، بلكه توسط دستگاه‌هاي اجرايي هم درك شود. پس از آن است كه مي‌توانيم با كمك جامعه دانشگاهي، سمن‌هاي محيط‌زيستي داخلي و خارجي، دستگاه‌هاي اجرايي و مردم اقدامات عملي و فوري براي نجات يوزپلنگ آسيايي از پرتگاه انقراض را به درستي پيش ببريم.
كارشناس حيات‌وحش