دشمن ساختگي
عامل بقاي عربستان
فريدون مجلسي
تحليلگر مسائل بين‌الملل
در روابط عربستان و قطر شاهد سابقه جنگ در حد درگيري مرزي و كشته شدن چند سرباز قطري نيز بوده‌ايم. ميان عربستان و قطر اختلافات ارضي از قديم وجود داشته است. به طور كلي كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس همگي اختلافاتي با يكديگر دارند كه عربستان همواره سعي كرده است با بزرگنمايي دشمني با ايران به عنوان دشمن جايگزين اسراييل اين كشورها را دور هم جمع كند. ولي نگراني اكثر كشورها اين است كه رفتار عربستان به شكل يك برادر بزرگ‌تر است كه انتظار دارد ديگران از آن تبعيت كنند. در شرايط فعلي قطر از عربستان به طور نسبي ثروتمندتر است، از نظر جامعه نيز اين كشور بسيار منسجم‌تر از عربستان است و از منظر توسعه فرهنگي نيز نسبت به سعودي‌ها پيشتاز است. عربستاني‌ها راه بسيار زيادي در پيش دارند تا بتوانند اين كشور صحرايي گسترده را با قبايل مختلف و اختلافات شديد و روحيه بنيادگراي حاكم بر قبايل سعودي انسجام كشوري مثل قطر را پيدا كنند.
دليل اصلي اين اقدامات عربستان احساس رقابتي است كه با قطر براي او به وجود آمده است. از طرفي كشوري مثل مصر در حالي با قطر قطع رابطه مي‌كند كه به‌شدت نيازمند كمك‌هاي مالي عربستان سعودي و ديگري حمايت قطر از اخوان‌المسلمين است كه اين كشور را مجبور به تبعيت از عربستان در اين مسير مي‌كند. بحرين نيز در حال حاضر عملا تحت اشغال نظامي عربستان است و بدون حمايت نظامي اين كشور حكومت آن به‌شدت متزلزل خواهد بود و ناچار است از عربستان تبعيت كند. امارات نيز علاقه‌مند نيست با توجه به اختلافات مرزي كه با عربستان سعودي دارد در اين موقعيت تنشي با اين كشور ايجاد كند چرا كه امارات متحده نيز در مسائل داخلي اختلافاتي دارد و آنها ترجيح دادند در شرايط كنوني با عربستان در يك جبهه قرار بگيرند. از طرفي عربستان سعودي اعلام كرده است كه قطر تحت محاصره دريايي قرار دارد كه اين موضوع بسيار مسخره خواهد بود. آنها براي قطر تنها يك راه باقي گذاشته‌اند كه آن هم اين خواهد بود كه نزديكي بيشتري با ايران ايجاد كنند. زيرا بيشترين مرز دريايي قطر با ايران است به خصوص اينكه بزرگ‌ترين منبع ثروت قطر در حوزه ميادين گازي است كه با ايران مشترك است.
از همين رو قطر بايد با ايران سازگاري و همكاري داشته باشد و در طرف مقابل عربستان انتظار دارد كه قطر روابط خود را با ايران به شكل خصومت آميز و حتي جنگ طلبانه در پيش بگيرد. قطر اگر بخواهد از برخي ماجراجويي‌هاي افراط گرايي نيز حمايت كند، به عنوان يكي از ثروتمندترين كشورهاي منطقه به نفع آنها نيست كه بخواهند وارد ماجراجويي‌هاي بزرگ بشوند و احتمالا تمايل قطر به حفظ نظم و اعتدال و آرامش در منطقه موجب رنجش عربستان شده است و احتمالا آنها هستند كه به دليل متزلزل بودن نظام سلطنتي خانوادگي در جامعه متفرق عربستان خواهان آن هستند كه با خصومت ورزي عليه ايران با ايجاد يك دشمن وحدتي به نفع بقاي حكومت خود داشته باشند. اما قطر در حال حاضر نياز به چنين چيزي ندارد. برتري‌هاي فرهنگي و انسجام بيشتر قومي قطر با وجود اينكه كشور كوچكي است اما به آن يك نفوذ جدي در سطح بين‌المللي بخشيده است كه موجب مي‌شود به اين سادگي نتوانند مسائل خود را با جنگ با قطر حل و فصل كنند. از سوي ديگر ماجراجويي كشورهاي عربي عليه ايران قطر را در معرض خطر قرار مي‌دهد. ايران سرمايه‌گذاري عظيمي در عسلويه و ميدان گازي پارس جنوبي كرده است و اگر اينها بخواهد به خطر بيفتند در كشورهاي مقابل اثري از شهرهاو برج‌هاي مهم نخواهد ماند. بنابراين چنين موضوعي به نفع هيچ يك از كشورهاي منطقه نيست. اين وضعيتي است كه عربستان بايد درك كند و به اين ماجراجويي‌ها خاتمه دهد تا با اين ثروت عظيم در منطقه همه مردم بتوانند در رفاه و آرامش زندگي كنند و به اين وضعيت جنگي خاتمه دهند. صاحب منصبان سعودي كه روزي اسراييل را دشمن خود مي‌دانستند اكنون تبديل به خدمتگزاران آنها شده‌اند زيرا اين ويراني‌ها، جنگ‌ها، ستيزها و نزاع‌ها تنها به نفع آنها تمام خواهد شد. در حال حاضر در ميان صاحب منصبان سعودي يك توهم قدرتمند بودن به وجود آمده است. به خصوص محمد بن سلمان، نايب‌وليعهد عربستان از يك نوع جاه طلبي‌هايي برخوردار است كه وزيرخارجه سعودي عادل الجبير آن را همراهي مي‌كند. آنها برنامه‌هاي ماجراجويانه‌اي را دنبال مي‌كنند كه علت اصلي آن متزلزل بودن نظام خانوادگي سعودي‌ها است كه توسط افراط‌گرايان وهابي كه روش زندگي خاندان سعودي با آن تطبيقي ندارد آنها را به‌شدت متزلزل كرده و به سمت افراط‌گري و قهقرا كشانده است. نتيجه اين افراط‌گرايي‌ها ايجاد دشمن‌هاي ساختگي است كه به وسيله آن بتوانند وضعيت خود را تثبيت كنند.