پرده آخر فرو افتاد

اين آخرين نفس‌هاي دنياي بسته است، پرده آخر كمونيسم در همسايگي امريكاي ليبرال فرو مي‌ريزد و به زودي جهان به دل دنياي مرموز هاوانا سفر خواهد كرد؛ جايي كه هنوز كاستروها پس از 60 سال، بر مسند قدرتند اما از ساعت 9 بامداد روز چهارشنبه به وقت نيويورك ديگر كوبا «منطقه ممنوعه» نيست. باراك اوباما و رائول كاسترو، تابوي رابطه را براي هميشه شكستند و به نيم قرن «دشمني» پايان دادند؛ يك هديه كريسمس شگفت‌انگيز به مردم همسايه‌يي كه براي پنج دهه نمي‌توانستند از حصار ديوارهاي نامريي ساحل‌ كاراييب بگذرند و به كشورهاي يكديگر سفر كنند. اگر از هفت‌خوان مجوزها هم مي‌گذشتند، سرنوشت بهتري از آلن گراس نداشتند كه به اتهام «انتقال تجهيزات اينترنت به كوبا» بازداشت و به 15 سال حبس محكوم شد. گراس در سال‌هاي دشوار زندان، سلامتي خود را از دست داد، بينايي يكي از چشمانش از دست رفت و پس از پنج سال كه تصاوير تلويزيوني او را نشان مي‌داد، آشكارا لنگ مي‌زد، اما شايد تمام اين دردسرها به تاريخي كه حالا دارد از نو نوشته مي‌شود، بي‌ارزد. گراس كه در نااميدي مطلق، گفته بود اگر آزاد نشود تا «لحظه مردن» دست به اعتصاب غذا مي‌زند، تنها يك‌سوم آن حبس 15 ساله را گذراند و به جايش نامش در تاريخ رابطه امريكا و كوبا به ثبت رسيد، كمي شبيه به بازي «پينگ‌پنگ» كه براي هميشه در رابطه امريكا و چين ماندگار شده است. اين تاريخ براي ري‌استارت شدن البته دوران بلندي را انتظار كشيده است؛ از عمليات خليج خوك‌ها تا بحران موشكي 1962 و ملغمه‌يي از تلاش‌هاي دو كشور براي ترور رهبران يكديگر و جاسوسي‌هاي پيچيده‌ و مستمر، مداوم بر لايه‌هاي «تخاصم» ميان امريكا و كوبا افزوده شده و روزگاري چنين به نظر مي‌آمد كه بر اين جنگ هرگز پاياني نيست. نخستين تلاش‌ها براي خاتمه دادن به تخاصم، با فرو افتادن پرده آهنين در شرق اروپا آغاز شد و در دهه 90 امريكا تلاش كرد با در پيش گرفتن سياست «كمك‌هاي غذايي»، مجمع‌الجزاير نافرمان درياي كاراييب را آرام كند اما فيدل كاسترو، به تنهايي صخره‌يي بود كه تمام سيگنال‌هاي دوستي را بي‌اثر مي‌گذاشت. براي «نگرش نو» پايان فرمانروايي فيدل بر كوبا لازم بود كه آن را سرانجام در فوريه 2008 سرطان مستجاب كرد. برادرش، رائول كاسترو در همان نخستين سخنراني خود پس از رسيدن به قدرت، گفته بود كه «قرار نيست هيچ دشمني‌اي تا ابد برقرار بماند» و سخنان او به واشنگتن اين پيام را فرستاد كه وقت تغيير فرا رسيده است. گزارش‌ها مي‌گويد كه تلاش براي تغيير، از زمستان 2012 آغاز شده است، شخص پاپ و كانادا ميانجي سلسله‌يي از مذاكره‌هاي پنهان ميان ديپلمات‌هاي دو كشور بوده‌اند كه سرانجام به گفت‌وگوي تاريخي باراك اوباما و رائول كاسترو در 16 دسامبر 2014 انجاميد. اوباما به اين ترتيب در كمتر از 15 ماه، دومين تابوي تاريخ امريكاي پس از پايان جنگ سرد را شكست  او در سپتامبر 2013، با حسن روحاني گفت‌وگو كرد كه نخستين گفت‌وگوي روساي جمهور ايران و امريكا پس از انقلاب 1979 به شمار مي‌رفت و روز سه‌شنبه با رييس‌جمهور دومين كشوري گفت‌وگو كرد كه پيش از او هيچ كدام از رهبران كاخ سفيد نتوانسته بودند يخ رابطه با آن را آب كنند؛ اين مي‌تواند در كارنامه پر از بحث سياست خارجي اوباما، سنگري باشد براي پنهان شدن ناكامي‌ها و اثبات بر استراتژي «مدارا» و «مذاكره» او كه روز چهارشنبه از كنار گذاشتن «سياست منسوخ» گذشته گفت و از كار افتادن ابزار فشار و تهديد را اعلام كرد.25 سال پيش رونالد ريگان در آخرين نطق خود فرياد زد؛ «آقاي گورباچف، اين ديوار را فرو بريزيد» و ضربه‌هاي چكش مردم آلمان بر ديواري ستبر و بلند كه 60 سانتيمتر ضخامت داشت، خبر بزرگي به مردم دنيا داد؛ «جنگ سرد پايان يافت» اما كوبا كه زاييده آن نبرد پرهزينه بود، سه دهه پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، هنوز به كمونيسم تخيلي شانس ابقا مي‌داد؛ شبيه به سربازي كه ناقوس پايان جنگ را نشنيده و همچنان به جنگيدن با دشمن فرضي ادامه مي‌دهد. 17 دسامبر 2014، وقتي بود كه اين كهنه‌سرباز تنهاي جهان معاصر از خواب چندده‌ساله خود برخيزد و چشمانش را به روي جهان جديد بگشايد و چقدر كنايه‌آميز است كه بيدارباش آخرين بازمانده جنگ سرد كلاسيك جهان، درست هنگامي رخ مي‌دهد كه جهان ناقوس آماده‌باش جنگ سرد ديگري را از شرق مي‌شنود.