در جلسه علني روزگذشته، نمايندگان مجلس شوراي اسلامي با دو فوريت لايحه‌اي موافقت كردند كه هدف آن كنترل قيمت دارو، شيرخشك و نهاده‌هاي دامي از مسير كاهش ماليات بر ارزش افزوده است. لايحه‌اي كه به اعتقاد موافقان، ضرورتي فوري براي مهار قيمت‌هاي افسارگسيخته در بازار كالاهاي اساسي به شمار مي‌آيد و از نگاه مخالفان، خطر كاهش منابع مالي دولت را به دنبال دارد. اين تصميم مي‌تواند سرنوشت بازار دارو و خوراك دام را در ماه‌هاي پيش‌رو تغيير دهد، اما مشروط به آنكه ابعاد فني و اقتصادي آن به دقت مديريت شود.
فوريت لايحه از چه جهت بود؟
در ماه‌هاي اخير، رشد فزاينده قيمت دارو، شيرخشك و نهاده‌هاي دامي، نگراني‌هاي گسترده‌اي را در ميان مردم و فعالان اقتصادي برانگيخته بود. گزارش‌هاي رسمي وزارت بهداشت و وزارت جهاد كشاورزي نشان مي‌دهد كه نرخ تورم در اقلام دارويي و غذايي به ويژه در گروه‌هاي حساس، از ميانگين تورم عمومي كشور فراتر رفته است. در چنين شرايطي، دولت با هدف كنترل قيمت اين اقلام، لايحه‌اي را با قيد دوفوريت تقديم مجلس كرد تا با كاهش ماليات بر ارزش افزوده در زنجيره توليد و توزيع، فشار هزينه‌اي بر توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان كاهش يابد.
زمان
در جلسه علني روز يكشنبه ۷ ارديبهشت ۱۴۰۴، لايحه «كاهش ماليات بر ارزش افزوده داروها، شيرخشك و نهاده‌هاي دامي» در دستوركار نمايندگان قرار گرفت.
موافقان دو فوريت چه گفتند؟
محسن عليزاده، نماينده مردم سپيدان، در موافقت با دو فوريت اين لايحه گفت: «مردم زير بار گراني دارو و شيرخشك له شده‌اند. كودكان بيمار و خانواده‌هاي كم‌بضاعت امروز نياز به تصميمات فوري دارند. تعلل در تصويب اين لايحه به ضرر سلامت عمومي كشور است.» غلامرضا نوري قزلجه، رييس فراكسيون مستقلين مجلس نيز در دفاع از دوفوريت بيان كرد: «زنجيره توليد گوشت و لبنيات به شدت تحت فشار است. اگر امروز اقدام نكنيم، فردا بايد براي تنظيم بازار صف‌هاي طولاني و مشكلات معيشتي پاسخگو باشيم.»
مخالفان چه گفتند؟
در مقابل، الياس نادران، نماينده تهران، به عنوان مخالف دو فوريت اظهار داشت: «هرگونه كاهش درآمد مالياتي بايد با ملاحظه منابع جايگزين صورت گيرد. نمي‌توان صرفا به نيت كاهش قيمت، پايه مالياتي را تضعيف كرد.» سيد شمس‌الدين حسيني، رييس كميسيون تلفيق بودجه نيز هشدار داد: «براساس قانون برنامه ششم توسعه، هرگونه كاهش نرخ ماليات بايد با ارايه منابع جبراني همراه باشد، در غير اين صورت تعادل مالي بودجه به‌هم مي‌ريزد.» با اين حال، در پايان بررسي اظهارات موافقان و مخالفان، دوفوريت اين لايحه با ۱۵۲ راي موافق از مجموع ۲۳۵ نماينده حاضر به تصويب رسيد.
مفاد اصلي لايحه
نرخ ماليات بر ارزش افزوده براي داروها و شيرخشك‌هاي اطفال از ۹درصد به ۴درصد كاهش مي‌يابد. نهاده‌هاي دامي مشمول نرخ يك درصد ماليات مي‌شوند. اين كاهش براي واردات، توليد و توزيع اين اقلام در تمام زنجيره اعمال مي‌شود. مدت اجراي اين قانون يك سال شمسي از تاريخ تصويب تعيين شده است.
تحليل كارشناسان: آثار مثبت و چالش‌ها
۱- تحليل اقتصادي: دكتر وحيد شقاقي شهري، اقتصاددان، در گفت‌وگو با «اعتماد» تاكيد كرد: «كاهش ماليات بر ارزش افزوده به‌طور مستقيم باعث كاهش قيمت تمام شده دارو و شيرخشك مي‌شود، اما اگر سازوكار نظارت بر قيمت‌گذاري به درستي اعمال نشود، ممكن است سود اين كاهش به جيب واسطه‌ها برود.» وي افزود كه نظارت دقيق بر زنجيره توزيع ضروري است.
۲- تحليل اجتماعي: دكتر معصومه احساني، كارشناس حوزه سلامت عمومي گفت: «اين اقدام به ويژه براي بيماران خاص و خانواده‌هاي داراي نوزاد اهميت حياتي دارد. هزينه‌هاي درمان و تغذيه نوزادان مي‌تواند تا ۱۵درصد كاهش يابد كه رقم قابل‌توجهي براي خانوارهاي آسيب‌پذير است.»
۳- تحليل سياسي: برخي تحليلگران سياسي اين اقدام را تلاشي از‌سوي دولت براي مديريت انتظارات تورمي مردم ارزيابي مي‌كنند. به باور آنان، دولت به دنبال اين است كه در شرايط فشار اقتصادي، نشانه‌هايي از كنترل تورم را به جامعه منتقل كند و از اين طريق سرمايه اجتماعي خود را بازسازي نمايد.
ابعاد مالي لايحه
برآورد وزارت امور اقتصادي و دارايي حاكي از آن است كه اجراي اين لايحه، حدود ۸ هزار ميليارد تومان از درآمد مالياتي دولت در سال جاري خواهد كاست. دولت اعلام كرده اين رقم از محل صرفه‌جويي در هزينه‌هاي جاري و افزايش درآمدهاي نفتي جبران خواهد شد. با اين حال، برخي نمايندگان نسبت به عدم ارايه برنامه دقيق جبراني ابراز نگراني كردند.
ابعاد اجتماعي لايحه
كاهش قيمت دارو و نهاده‌هاي دامي مي‌تواند فشار بر معيشت اقشار كم‌درآمد را كاهش دهد. تورم اقلام خوراكي و دارويي يكي از اصلي‌ترين دلايل نارضايتي اجتماعي در ماه‌هاي اخير بوده است. بنابراين، اجراي درست اين لايحه مي‌تواند به بهبود شاخص‌هاي رضايت اجتماعي كمك كند.
واكنش وزارتخانه‌هاي ذي‌ربط
وزارت بهداشت طي بيانيه‌اي، تصويب دوفوريت لايحه را گامي موثر در جهت حمايت از بيماران و ارتقاي سلامت عمومي كشور دانست. وزارت جهاد كشاورزي نيز اعلام كرده است: «كاهش نرخ ماليات بر ارزش افزوده مي‌تواند هزينه توليد دام و طيور را كاهش داده و منجر به تعديل قيمت محصولات پروتئيني شود.»
چشم‌انداز: چه خواهد شد؟
با تصويب دوفوريت، رسيدگي به جزييات لايحه در كميسيون اقتصادي مجلس آغاز شده و انتظار مي‌رود ظرف دو هفته آينده، نسخه نهايي آن پس از اعمال اصلاحات جزيي، در صحن علني مطرح شود. كارشناسان تاكيد مي‌كنند موفقيت اين طرح، در گرو نظارت موثر بر اجراي آن و جلوگيري از سوءاستفاده‌هاي احتمالي در زنجيره توزيع است.
فوريت كاهش ماليات دارو
تصويب دو فوريت لايحه كاهش ماليات بر ارزش افزوده نهاده‌هاي دامي و دارويي، گامي مهم در جهت حمايت از معيشت مردم و كنترل تورم است. با اين حال، موفقيت اين سياست در گرو اجراي صحيح، نظارت موثر و جبران دقيق كاهش منابع مالياتي دولت خواهد بود. در غير اين صورت، ممكن است منافع اين اقدام به دست دلالان و واسطه‌ها برسد و اهداف اصلي لايحه محقق نشود.