دور دوم رايزني‌ها با حضور هيات‌هاي ايراني و امريكايي، روز شنبه ۳۰ فروردين در رم، پايتخت ايتاليا و در يكي از اماكن ديپلماتيك متعلق به مسقط در رم به مدت چهار ساعت برگزار شد و هيات عماني اين‌بار نيز وظيفه انتقال پيام ميان نمايندگان ايران و امريكا را برعهده داشتند. همانند راند اول، عباس عراقچي رياست هيات ديپلماتيك ايران را و ازسوي واشنگتن نيز استيو ويتكاف سرپرستي تيم مذاكره‌كننده امريكايي را برعهده گرفتند. گفتوگوها درحالي انجام شد كه تنها يك هفته از دور پيشين مذاكرات غيرمستقيم بين ايران و امريكا در مسقط، عمان گذشته بود. اين گفتوگوها پس از سال‌ها روابط متشنج و پرتنش ميان دو كشور شكل گرفته است؛ روابطي كه با خروج دونالد ترامپ از برجام در دوره اول رياست‌جمهوري‌اش بحراني‌تر شد. پس از پايان نشست غيرمستقيم نمايندگان ايران و امريكا در رم، عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان در تشريح دور دوم رايزني‌هاي غيرمستقيم تهران و واشنگتن، ضمن تاكيد بر سازنده و رو به جلو بودن گفتوگوها، از انجام مذاكرات كارشناسان فني از روز چهارشنبه هفته جاري در عمان خبر داد.
به گفته عراقچي، طرفين همچنين توانستند درخصوص برخي اصول و اهداف به تفاهم دست يابند. او همزمان تاكيد كرد كه امريكايي‌ها تاكنون هيچ بحث غيرمرتبطي با موضوع هسته‌اي مطرح نكرده‌اند اين درحالي است كه پيش‌تر و در دقايق پاياني مانده به آغاز رايزني‌ها در رم، يك مقام ارشد ايراني كه نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگو با رويترز اعلام كرد كه ايران هرگز حاضر به برچيدن سانتريفيوژها و پايان دادن به فرآيند غني‌سازي اورانيوم يا توقف كامل غني‌سازي يا كاهش ذخاير اورانيوم غني‌شده خود به سطحي پايين‌تر از مقادير تعيين‌شده در توافق ۲۰۱۵ نخواهد بود. تهران همچنين هرگونه مذاكره درخصوص توانمندي‌هاي دفاعي خود، ازجمله برنامه موشك‌هاي بالستيك و برد موشك‌هاي توليد داخل را رد كرده است.
همزمان وزير خارجه عمان نيز با انتشار بيانيه‌اي ضمن تاكيد بر مثبت بودن روند مذاكرات، اعلام كرد نشست رم ميان ايران و امريكا به توافقي براي گذار به مرحله بعدي گفتوگوها منجر شد. اين واكنش‌ها در شرايطي رسانه‌اي شد كه ساعاتي بعد از پايان دور اول رايزني‌ها، وب‌سايت آكسيوس نيز به نقل از يك مقام ارشد امريكايي مدعي شد: پيشرفت بسيار خوبي در مذاكرات ميان امريكا و جمهوري اسلامي ايران در رم حاصل شده است و دو طرف توافق كردند كه هفته آينده دوباره ديدار كنند. از اين رو دور سوم رايزني‌هاي تهران و واشنگتن شنبه آينده ۶ ارديبهشت در مسقط برگزار خواهد شد. در اين دور از رايزني‌ها كه در ميانه ارسال سيگنال‌هاي متناقضي از كاخ سفيد كليد خورد ايران همواره تاكيد داشته و دارد كه برنامه هسته‌اي‌اش براي اهداف صلح‌آميز است، اما ايالات‌متحده نيز مدت‌هاست تهران را به آمادگي براي عبور از آستانه گريز هسته‌اي متهم كرده و بر لزوم برچيده شدن يا محدوديت‌هاي شديد براي اين برنامه تاكيد كرده است.
با اين همه، اسماعيل بقايي، سخنگوي وزارت امور خارجه كشورمان همزمان با برگزاري مذاكرات غيرمستقيم در رم ضمن تاكيد بر اينكه پرونده هسته‌اي ايران ازجمله مباحث مورد مذاكره در راند دوم خواهد بود، گفت: مساله رفع تحريم‌هاي امريكا عليه ايران ديگر موضوعي است كه طرفين در باب آن رايزني خواهند كرد. اين درحالي است كه به ادعاي گروهي از ناظران، دريافت تضمين توسط طرف ايراني از ايالات‌متحده مبني بر عدم خروج واشنگتن از هرگونه توافق احتمالي ازجمله مباحثي است كه احتمالا در اين گفتوگوها مورد رايزني قرار گرفته يا احتمالا طي روزهاي آينده مورد مذاكره غيرمستقيم طرفين قرار خواهد گرفت. به اين بهانه، روزنامه اعتماد با هدف واكاوي و بررسي زواياي دور دوم رايزني‌هاي غيرمستقيم تهران و واشنگتن، تلاش داشته تا نگاه رسانه‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي را در اين باره بررسي كند.
وال استريت ژورنال: ايران نمي‌خواهد سناريوي خروج از برجام تكرار شود
نشريه وال استريت ژورنال با انتشار يادداشتي ضمن اشاره به مثبت و سازنده بودن رايزني‌هاي غيرمستقيم در رم به نقل از مقامات ايراني آورده است كه تهران علاوه بر دريافت تضمين از جانب امريكا، انتظار دارد در مورد راه‌هايي براي مديريت ذخاير فعلي اورانيوم غني‌شده خود در قالب يك توافق نيز گفت‌وگو كند. به ادعاي اين نشريه، ايران همچنين به دنبال روندي براي پايان دادن به تحريم‌هاي اعمالي است. به ادعاي گروهي از ناظران احتمالا پيشنهاد ايران در مورد تضمين‌ها بازتاب تجربه‌اش از توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ است كه در دولت اوباما به امضا رساند. جايي كه ايران غني‌سازي هسته‌اي خود را در ازاي لغو تحريم‌ها محدود كرد. دونالد ترامپ اما در دوره اول رياستش در سال ۲۰۱۸ از اين توافق خارج شد و آن را يكي از بدترين و يك‌جانبه‌ترين معاملات دانست كه ايالات‌متحده تاكنون وارد آن شده است. حال آنكه وقتي دولت اوباما و ساير قدرت‌هاي جهاني توافق ۲۰۱۵ را با ايران منعقد كردند، اين توافق به‌صورت طرح و نه يك معاهده تنظيم شد، چراكه كاخ سفيد پيش‌بيني مي‌كرد اين توافق ممكن است نتواند دوسوم راي سناي امريكا را كه براي تصويب آن نياز بود، كسب كند. از اين رو پافشاري ايران بر تضمين‌هايي براي عدم خروج واشنگتن از هر نوع توافق احتمالي تبديل به خواسته اصلي تهران در مذاكرات با دولت بايدن براي احياي برجام شد. گزاره‌اي كه درنهايت به يكي از موانع توافق تبديل شد، دولت بايدن تاكيد داشت كه نمي‌تواند روساي جمهوري و كنگره بعدي را در اين باره ملزم كند. ريچارد نپيو، مذاكره‌كننده سابق ايالات‌متحده با ايران در دوران دولت بايدن، در گفت‌وگو با وال استريت ژورنال با اشاره به اين گزاره مدعي شد: «همين مساله باعث شد كه توانايي ما براي بازگشت به برجام از بين برود، چراكه حتي معاهدات هم به دلايل لحاظ كردن امنيت ملي، بندهايي براي خروج دارند.» به ادعاي اين نشريه، ناظران همچنين استدلال مي‌كنند كه احتمالا واشنگتن نمي‌تواند تضميني ارايه دهد، زيرا به انعطاف‌پذيري نشأت گرفته از انعطاف طرف ايراني نياز دارد. در اين شرايط، آنها مي‌گويند بهترين سناريو شايد اين باشد كه صرفا حمايت بلندمدت ايالات‌متحده از يك توافق، همچنان وجود داشته باشد. در مقابل، تهران بايد با توافقي كه برنامه هسته‌اي‌اش را به طور دقيق محدود مي‌كند، موافقت كند. در همين رابطه محمد آمريسي، عضو هيات مشاوران مركز ويلسون در واشنگتن كه به مسائل خاورميانه مي‌پردازد، به وال استريت ژورنال گفت: «نگراني ايران تنها امضاي يك توافق نيست، بلكه امضاي توافقي است كه شرايطي داشته باشد تا به سرنوشت برجام دچار نشود.»
نيويورك تايمز: توافق درباره خط قرمز‌ها نقطه عطفي در رايزني‌هاي غيرمستقيم است
همزمان، نشريه نيويورك تايمز با انتشار گزارشي در باب ديگر موضوع مهم مورد رايزني ميان تهران و واشنگتن يعني رفع ابهامات پرونده هسته‌اي آورده است كه استيو ويتكاف، نماينده ويژه ترامپ، پس از ديدار هفته گذشته با عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان پيشنهاد كرد كه ايران ممكن است بتواند غني‌سازي اورانيوم در سطوح پايين را تحت يك سيستم راستي‌آزمايي انجام دهد. اما فقط ظرف يك روز بعد، آقاي ويتكاف موضع خود را تغيير داد و مدعي شد كه ايران بايد برنامه غني‌سازي و هسته‌اي خود را متوقف كرده و به كلي آن را برچيند تا بتوان به توافقي دست پيدا كرد! در همين راستا، كارشناسان بر اين باورند كه تغيير موضع ويتكاف نشان‌دهنده عدم اطمينان در دولت ترامپ و احتمالا شخص رييس‌جمهور درخصوص اين است كه آيا آنها مي‌توانند به توافقي معقول دست يابند يا خير. الي گران‌مايه، كارشناس ارشد سياست‌هاي خاورميانه در شوراي روابط خارجي اروپا، در گفت‌وگويي با نيويورك تايمز مدعي شد: كه دولت ترامپ ممكن است آماده باشد غني‌سازي در سطوح پايين را بپذيرد، مشروط به آنكه ايران امتيازي بي‌سابقه به طرف امريكايي دهد، مانند باز كردن سايت‌هاي هسته‌اي‌اش براي بازرسان امريكايي يا استقبال از سرمايه‌گذاران امريكايي.
به ادعاي گران‌مايه، احتمالا ايراني‌ها و امريكايي‌ها هنوز در مرحله تعيين خطوط قرمز يكديگر هستند. از طرفي براي امريكايي‌ها بسيار حياتي خواهد بود كه به زودي موضع نهايي خود را اعلام كنند. او همچنين گفت با اين همه، ايران هيچ‌گاه با برچيدن برنامه هسته‌اي‌اش يا غني‌سازي صفر موافقت نخواهد كرد. در اين شرايط، اما اگر امريكايي‌ها بخواهند به اين سمت بروند، رويارويي ادعايي محتمل خواهد بود. اين ممكن است همان چيزي باشد كه اسراييل و متحدانش در كنگره به دنبال آن هستند. مايكل ماكفسكي، مشاور ارشد سياست‌گذاري پنتاگون در دوران رياست‌جمهوري جورج بوش، در گفت‌وگويي با نيويورك تايمز مدعي شد: تهران احتمالا تلاش خواهد كرد كه مذاكرات را از مهلت دو ماهه آقاي ترامپ فراتر ببرد، چراكه بخشي از اين تلاش براي يافتن نقطه مشترك براي مذاكرات فني كامل است، اما ممكن است همزمان براي رويارويي ادعايي نيز توافق نظامي‌اش را در حالت آماده‌باش قرار دهد. در چنين شرايطي، اسراييل احتمالا مدعي خواهد شد كه: «زمان در حال پايان يافتن است.»
نيوزويك: ايران و امريكا به دنبال توافقي فراتر از برجام هستند
نشريه نيوزويك با انتشار يادداشتي ضمن اشاره به مواضع رسمي ايران، امريكا و عمان بعد از پايان نشست رم مدعي شد، نشست روز شنبه براي دومين هفته متوالي هيات‌هاي نمايندگي ايران و امريكا را روبه‌روي هم قرار داد حدود چهار ساعت به طول انجاميد يعني دو برابر بيشتر از نشست قبلي. به ادعاي اين خبرگزاري همين مقوله نشان مي‌دهد كه ديپلماسي ميان تهران و واشنگتن شتاب گرفته و طرفين از تمامي اهرم‌هاي خود استفاده مي‌كنند تا به عصر تنش پايان داده و روزنه ديپلماسي را بيش از اين بگشايند. از همين رو عباس عراقچي پس از پايان نشست رم صراحتا اعلام كرد «ما موفق شديم در برخي اصول و اهداف به درك بهتري برسيم.» او افزود: مذاكرات در حال «پيشرفت» است. عراقچي همچنين در پستي جداگانه نوشت كه گفت‌وگوهاي سطح كارشناسي با هدف «پرداختن به جزييات» ادامه خواهد يافت. سخنگوي وزارت خارجه امريكا نيز به نيوزويك گفت كه اين مذاكرات، كه خواه مستقيم توصيف كنيم يا غيرمستقيم، بستر را براي دور بعدي رايزني‌ها هموار كرد. نيوزويك در ادامه به پست علي واعظ، مدير پروژه ايران در گروه بين‌المللي بحران نيز در شبكه اجتماعي ايكس اشاره كرد و در اين باره نوشت: به باور واعظ «هم ايران و هم امريكا مي‌خواهند از برجام عبور كنند. اين موضوع مثبتي است.» همزمان گريگوري برو، تحليلگر ارشد گروه اوراسيا در حوزه ايران و انرژي نيز مدعي شد: «طبيعي است كه دو طرف مذاكرات را در قالب تلاشي براي چيزي فراتر از برجام معرفي كنند. جمهوري اسلامي ايران تلاش خواهد كرد تا دست برتر را داشته باشد و از همين رو بر حفظ برنامه هسته‌اي و چرخه سوخت خود تاكيد دارد.»
به ادعاي اين نشريه فعلا قرار است گفتوگوها در سطح كارشناسي چهارشنبه ۲۳ آوريل (3 ارديبهشت) در عمان برگزار شود و اين كشور بار ديگر نقش ميانجي را ايفا خواهد كرد؛ از منظر گروهي از تحليلگران اين نشست از اين منظر با اهميت است كه هيات‌هاي ايراني و امريكايي براي ورود به جزييات آماده خواهند شد و به خوبي مي‌توانند درك بيشتري از اختلاف‌نظرهايشان داشته باشند تا راهي بيابند براي خروج از بن‌بست.
موسسه مطالعاتي استيمسون: نخبگان امريكايي بايد در حوزه ديپلماسي از ادبيات به دور از فشار استفاده كنند
موسسه مطالعاتي استيمسون با انتشار يادداشتي ضمن اشاره به برخي موضع‌گيري‌هاي راديكال چهره‌ها و شاهين‌هاي ضد ايراني در كابينه ترامپ و كنگره كه بر برچيده شدن كامل برنامه هسته‌اي ايران تاكيد دارند، مدعي است: دولت ترامپ با چنين دست فرماني به نتيجه مطلوب دست نخواهد يافت و رايزني‌هايش با تهران بي‌نتيجه مي‌ماند. به ادعاي اين موسسه مطالعاتي، تهران تاكنون تاكيد داشته و دارد كه تحت فشار تن به ديپلماسي نمي‌دهد و ترجيح خواهد تا در برابر فشارهاي احتمالي مقاومت كند. از همين رو عباس عراقچي، وزير خارجه ايران، در آستانه مذاكرات عمان تاكيد كرد: «مذاكره مستقيم با طرفي كه مدام تهديد به زور مي‌كند و مواضع متناقض دارد، بي‌معناست.» استيمسون در ادامه يادداشت ادعايي‌اش آورد: برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) در سال ۲۰۱۵ اين الگو را براي مدتي مختل كرد. براي نخستين‌بار، زبان ديپلماسي بر لفاظي و ماجراجويي غلبه يافت. اين توافق دستاوردي بزرگ بود: ايران با محدودسازي برنامه هسته‌اي و پذيرش بازرسي‌ها موافقت كرد و در مقابل، تحريم‌هاي مرتبط با برنامه هسته‌اي رفع شد. اما خروج يك‌جانبه دولت ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ و راهبرد «فشار حداكثري» بار ديگر بي‌اعتمادي را شعله‌ور ساخت. وعده‌ها بار ديگر نقض شدند. روايت داخلي ايران از اميد محتاطانه به تاييد بدبيني‌ها تغيير يافت. به ادعاي اين موسسه مطالعاتي، در حال حاضر، دولت ترامپ راهبردي مرحله‌اي اتخاذ كرده و به ايران دو ماه مهلت براي مذاكره بر سر توافقي جديد داده است. درون دولت، درباره رويكرد مطلوب اجماع روشني وجود ندارد: برخي مشاوران مانند ماركو روبيو وزير امور خارجه و مايك والتز، مشاور امنيت ملي خواستار حفظ «تمام گزينه‌ها روي ميز» هستند، درحالي كه معاون رييس‌جمهور جي. دي. ونس مخالف مداخله ادعايي مستقيم براي جلوگيري از عبور ايران از آستانه گريز هسته‌اي است. اين اختلاف‌نظرها به ماهيت توافق پيشنهادي نيز گسترش يافته است: والتز خواستار «برچيدن (ادعايي)» برنامه هسته‌اي ايران شده، درحالي كه استيو ويتكاف، فرستاده ويژه خاورميانه، پيشنهاد يك «برنامه راستي‌آزمايي» را براي رفع نگراني‌ها مطرح كرده است. به ادعاي اين موسسه مطالعاتي اين اقدامات حاكي از تلاش براي طراحي مذاكرات هسته‌اي در چارچوبي مبتني بر فشار ادعايي و لفاظي منعطف است؛ درحالي كه ضرورت تغيير بنيادين روايت ديپلماتيك ناديده گرفته شده است. با اين حال، گفتوگوها در عمان همچنان در حال تحول‌اند: طبق گزارش منبعي سياسي نزديك به مذاكرات، ويتكاف در پيش‌نويس جديد پيشنهادي، هيچ اشاره‌اي به «برچيدن» برنامه هسته‌اي ايران نكرده است. اگر اين رويكرد حفظ شود، ممكن است پيشرفت در مذاكرات تسهيل شود. استيمسون در ادامه يادداشت ادعايي‌اش آورد، اگر ايالات‌متحده به‌دنبال مذاكره سازنده با ايران-به‌ويژه در قالب گفت‌وگوي مستقيم- است، نخبگان سياسي امريكا بايد در زبان ديپلماتيك خود بازنگري كنند. اين بازنگري، مستلزم به‌رسميت شناختن سابقه تاريخي، ازجمله خيانت‌هاي گذشته و فرصت‌هاي ازدست‌رفته است و پذيرش اينكه گفت‌وگو، امتيازي نيست كه واشنگتن اعطا كند، بلكه مسووليتي متقابل است. مذاكرات اوليه در عمان نشان داد كه تغيير در روايت مي‌تواند بستري سازنده براي آغاز مذاكرات هسته‌اي فراهم كند. چالش واقعي، حفظ اين روايت براي ساختن بنياني محكم جهت توافقي پايدار است.