ژئوپليتيك طلايي
در ميانه آشوب‌هاي ژئوپليتيكي و جنگ تعرفه‌اي ميان ايالات‌متحده و چين، بازار جهاني طلا به صحنه‌اي از نبردهاي اقتصادي بدل شده است. قيمت طلا تحت تاثير سياست‌هاي تهاجمي ترامپ، پاسخ متقابل چين، كاهش نرخ بهره و همچنين استراتژي‌هاي ذخيره‌سازي طلا توسط دولت‌ها، به‌ويژه امريكا، چين و حتي ايران به ركوردهاي تاريخي رسيده است. اين گزارش، روند صعودي طلا، دلايل پشت پرده آن و نقش ايران در اين بازي طلايي را واكاوي مي‌كند. با آغاز موج جديدي از تعرفه‌ها توسط دولت ترامپ بر واردات كالاهاي چيني، نرخ برخي تعرفه‌ها به بيش از ۱۴۵ درصد افزايش يافته است. اين اقدام، پاسخي تند از سوي پكن را به دنبال داشت كه تعرفه‌ها را تا آستانه ۱۲۵ درصد بالا برد. بازار جهاني با مشاهده اين تقابل، وارد فاز جديدي از نااطميناني شد؛ نااطميناني‌اي كه سرمايه‌گذاران را به سمت دارايي‌هاي امن همچون طلا سوق داد. سياست پولي در كنار بحران‌هاي تجاري، سياست‌هاي پولي فدرال رزرو امريكا نيز بر جذابيت طلا افزوده است. انتظار كاهش نرخ بهره تا سقف يك درصد در سال جاري، باعث شده بازدهي ابزارهاي مالي كاهش يابد و جذابيت طلا افزايش پيدا كند. اين در‌حالي است كه اوراق قرضه دولتي امريكا نيز دچار افت بازدهي شده‌اند، مساله‌اي كه فشار بر دلار را افزايش و تمايل به خريد طلا را بيشتر كرده است. در بازار آسيا، طلا به ۳۲۱۹.۴۸ دلار در هر اونس رسيد. جهشي كه از عوامل متعددي از‌جمله فرار سرمايه از بازارهاي پرريسك، افزايش خريد بانك‌هاي مركزي آسيايي و نگراني از ركود اقتصادي نشات مي‌گيرد. چين و هند به عنوان بزرگ‌ترين مصرف‌كنندگان طلا، به دنبال كاهش اثرات دلار در ذخاير ارزي خود، ذخاير طلاي خود را در دو سال گذشته به‌طور چشمگيري افزايش داده‌اند. نقش چين؛ بانك مركزي چين، تنها در شش ماه گذشته بيش از ۱۲۰ تن طلا به ذخاير خود افزوده است. براساس داده‌هاي شوراي جهاني طلا، چين از سال ۲۰۱۹ تاكنون نزديك به ۹۰۰ تن طلا خريداري كرده كه اين موضوع نشان‌دهنده جهت‌گيري آشكار پكن براي كاهش وابستگي به دلار امريكاست. چين همچنين در تلاش است با توسعه يوان ديجيتال و تقويت پشتوانه آن با طلا، جايگاه خود را در بازارهاي مالي بين‌المللي ارتقا دهد. امريكا در زمين طلا؛ ايالات‌متحده همچنان بزرگ‌ترين دارنده ذخاير طلاي جهان است. فورت ناكس، با ذخيره‌اي بالغ بر ۸۱۳۳ تن طلا، به عنوان پشتيبان دلار در مواقع بحران عمل مي‌كند. اگرچه امريكا در سال‌هاي اخير خريد گسترده‌اي نداشته، اما حفظ اين حجم از طلا، نوعي قدرت ژئوپليتيكي براي اين كشور به شمار مي‌رود،به‌ويژه در شرايطي كه تحريم‌ها، بي‌ثباتي در بازارهاي مالي و جنگ‌هاي نيابتي به نقطه جوش رسيده‌اند. در اين ميان، ايران نيز با وجود محدوديت‌هاي شديد بين‌المللي، ذخيره‌سازي طلا را در دستور كار قرار داده است. طبق آخرين آمار منتشرشده از‌سوي بانك مركزي، ايران در 10 سال گذشته بيش از ۱۲۰ تن طلا ذخيره كرده كه ارزش آن با توجه به قيمت فعلي جهاني، بيش از ۱۲ ميليارد دلار برآورد مي‌شود. اين حجم از طلا، به‌ويژه در دوران تحريم‌هاي ارزي و محدوديت‌هاي نقل‌وانتقال بين‌المللي، پشتوانه‌اي مهم براي حفظ ارزش پول ملي و تامين نقدينگي بوده است. در‌حالي كه قيمت هر اونس طلا از حدود ۱۶۰۰ دلار در سال ۲۰۱۸ به بالاي ۳۲۰۰ دلار در فروردين ۱۴۰۴ رسيده، ارزش ذخاير طلاي ايران بيش از دوبرابر شده است. تنها در يك‌سال گذشته، سود افزايشي ناشي از رشد قيمت جهاني طلا، براي ايران رقمي بالغ بر ۳.۵ ميليارد دلار بوده است. با توجه به نبود دسترسي گسترده به بازارهاي مالي بين‌المللي، طلا به عنوان دارايي استراتژيك، توانسته تا حدي جاي خالي دلارهاي نفتي را پر كند. بازار داخلي اما برخلاف بازار جهاني، بازار داخلي طلا در ايران چهره‌اي متناقض دارد. نادر بذرافشان، رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران، اخيرا اعلام كرد كه با وجود افزايش حدود ۲۰۰ دلاري قيمت جهاني، قيمت طلا در ايران كاهشي بوده است. اين تناقض ناشي از كاهش نرخ ارز، افت تقاضا در بازار داخلي و همچنين ركود اقتصادي است. كاهش تقاضا باعث شده حتي سكه تمام بهار آزادي نيز تا ۲.۸ ميليون تومان كاهش قيمت داشته باشد. حباب خطرناك با وجود افت قيمت‌ها، بازار داخلي همچنان با پديده حباب سكه مواجه است. حبابي كه به گفته بذرافشان، در برخي موارد به بالاي ۱۵ ميليون تومان مي‌رسد. اين حباب نتيجه شكاف ميان قيمت جهاني و داخلي، نوسانات نرخ ارز و البته عدم شفافيت در عرضه و تقاضاست. پديده‌اي كه باعث سردرگمي سرمايه‌گذاران خرد و بي‌اعتمادي به بازار شده است. صندوق‌هاي طلا يكي از نقاط روشن بازار داخلي در ماه‌هاي گذشته، رشد سرمايه‌گذاري در صندوق‌هاي طلا بوده است. اين صندوق‌ها كه به صورت غيرمستقيم سرمايه‌گذاران را در معرض نوسانات طلا قرار مي‌دهند، در دوران بي‌ثباتي ارزي و سياسي، گزينه‌اي جذاب براي پوشش ريسك محسوب مي‌شوند. در شش ماه گذشته، حجم سرمايه‌گذاري در صندوق‌هاي طلا در بورس ايران رشد ۶۵درصدي داشته است. آينده طلا؛ بررسي روند بازار نشان مي‌دهد كه طلا در آينده نزديك همچنان مسير صعودي خود را ادامه خواهد داد. سياست‌هاي پولي تسهيلي، تورم جهاني، نااطميناني سياسي و رقابت فزاينده ميان قدرت‌هاي بزرگ، زمينه‌ساز تداوم جذابيت طلا خواهد بود. پيش‌بيني مي‌شود در صورت تشديد جنگ تعرفه‌اي يا بحران‌هاي جديد ژئوپليتيكي، قيمت طلا حتي از سقف‌هاي فعلي نيز عبور كند. پيشنهاد راهبردي براي ايران، ادامه ذخيره‌سازي طلا و تنوع‌بخشي به ذخاير ارزي اهميت راهبردي دارد. در شرايطي كه دلار و يورو تحت تاثير سياست‌هاي غرب در معرض نوسان هستند، طلا مي‌تواند سپري امن براي بانك مركزي باشد. همچنين ايجاد صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري گسترده‌تر، آموزش عمومي درباره نقش طلا در مديريت دارايي و توسعه ابزارهاي مشتقه در بورس كالا، از‌جمله اقداماتي است كه مي‌تواند اقتصاد ايران را در برابر شوك‌هاي خارجي مقاوم‌تر سازد. در جهاني كه هر روز بر پيچيدگي آن افزوده مي‌شود، طلا از يك فلز زرد به ابزاري براي قدرت‌نمايي اقتصادي تبديل شده است. بازيگران بزرگ مثل چين و امريكا با تكيه بر ذخاير طلاي خود، در حال بازتعريف قواعد بازي‌اند. ايران نيز با سياست‌هاي هوشمندانه در ذخيره‌سازي طلا، توانسته در اين ميدان بايستد.