مذاكره ايران و امريكا در عمان چه تفاوتي با ادوار گذشته دارد
ايران در مذاكراتي كه امروز در عمان آغاز مي‌شود «بسيار جدي» است. اين تاكيد از اين جهت مطرح مي‌شود كه ايران به‌رغم بدعهدي و نامهرباني‌ها و بدقولي و زيرپا گذاشتن تقريبي تمامي تعهدات در ادوار قبل باز اراده جدي براي رسيدن به توافق دارد.
همان‌طور كه سابقه مذاكرات مورد مرور قرار گرفت، امريكا تقريبا در تمامي موارد توافقي با ايران پس از انقلاب بدعهدي داشته است و تاريخچه برخورد با دولت مردمي دكتر محمد مصدق نيز در حافظه تاريخي ايرانيان باقي است. با اين وجود اصل اراده براي مذاكره و دوري از تنش كماكان در دستور كار ايران است. مشخصا ايران اراده جدي دارد تا يك‌بار ديگر نيز راهبرد مذاكره را در بوته آزمايش قرار بدهد اما اين اراده جدي اين‌بار با مطالبه جدي «تعهدي قابل قبول و اطمينان‌بخش براي رفع تحريم» همراه است.
مشخصا دو طرف اين مذاكرات يعني ايران و امريكا دستوركارهاي خود را در دست كار دارند كه براساس شناخت مطالبات طرفين كه در روزهاي اخير در ادبيات چهره‌هاي رسمي دو كشور نيز نمود پيدا كرده است مي‌توان آنها را در يك دسته‌بندي كلي قرار داد.
ايران مشخصا همچون هميشه تغيير ادبيات امريكا از لحن تهديدگونه را در اولويت قرار داده است. ايران همچون گذشته و اين‌بار بيش از گذشته با هيچ ادبيات تهديدآميزي در مذاكره كنار نمي‌آيد. اين مساله علاوه بر اينكه برخاسته از فرهنگ و روحيات ايرانيان است به نوعي ديپلماسي رسمي ايران نيز تلقي مي‌شود. اين اصل بايد به عنوان يك رويكرد بديهي تعريف شده از جانب امريكا در مذاكرات چه به صورت مستقيم و چه به شكل غيرمستقيم رعايت شود.
با اين پيش‌فرض الزامي، دستوركار ايران «رفع تحريم»ها است. مشخصا ايران باتوجه به سابقه تاريخي و روحيات امريكا در قبال بسياري از كشورها از‌جمله ايران در توافق‌هاي قبلي، خواهان تعهدي اطمينان‌بخش براي طي شدن حقيقي مسير تحريم است. از اين جهت عنوان كلي دستوركار ايران كه قابل برداشت يا تساهل نيست مساله رفع تحريم‌ها است.
در مقابل امريكايي‌ها مدعي هستند كه ساخت بمب يا هر‌گونه سلاح اتمي نبايد از جانب ايران صورت پذيرد و اين نگراني كلي آنها است كه در قالب دستوركارشان در اين مذاكرات انجام مي‌شود. مشخصا همين مساله نيز در نامه رييس‌جمهور امريكا به ايران مورد تاكيد قرار گرفته است، بنابراين دستوركار واشنگتن در مذاكرات عمان نيز حول محور بمب اتم و سلاح هسته‌اي متمركز است.
اين دستوركار از ديد ايران حتي نياز به مذاكره نيز ندارد، چراكه ايران پيش از اين علاوه بر فتواي شرعي آيت‌الله خامنه‌اي مبني بر ممنوعيت اين موضوع همكاري‌هاي شفافي با نهاد بين‌المللي نظارتي در اين حوزه را داشته است. دستوركار امريكا براي ايران به اندازه‌اي بي‌نياز از مذاكره است كه حتي اگر امريكا درخواست ساخت بمب اتم يا سلاح هسته‌اي و ميكروبي از ايران را داشته باشد يا حتي به عنوان يك امتياز بخواهد آن را در اختيار ايران قرار بدهد، مورد توافق ايران و پذيرش نخواهد بود.
در اين مختصات افق مذاكره ايران و امريكا در عمان حول محور مذاكره بر سر رفع تحريم‌ها ذيل تغيير ادبيات رسمي امريكا در قبال ايران خواهد بود. امريكا بايد متعهد باشد در فضايي به دور از تهديد، تعهد قابل قبولي براي رفع تحريم به ايران بدهد.
ترديدي نيست كه در اين فضا تنش‌هاي رسانه‌اي از جانب دو طرف مذاكره نيز بايد كنترل و مديريت شود. باتوجه به اين موضوع، دستور كار امريكا در مذاكره -كه مشخصا مطالبه امريكايي‌ها از جانب خود ايران خطوط قرمز تلقي مي‌شود- بي‌نياز از بحث است و هسته مذاكره روي رفع تحريم به عنوان مطالبه ايران، متمركز خواهد بود و بار مسووليت به ثمر رسيدن يا نرسيدن مذاكرات بر دوش امريكا خواهد بود.
با عبور از اين مرحله مساله فرصت همكاري‌هاي اقتصادي مي‌تواند فصل مشترك و انگيزه دو طرف براي مذاكره‌اي منصفانه و منطقي باشد. ايران بالغ بر 2 هزار ميليارد دلار پروژه در دست دارد و به تمام دنيا نيز اعلام كرده كه آمادگي استفاده از تمامي شركت‌هاي بين‌المللي براي سهيم شدن در سود اين پروژه‌ها از جانب ايران مهيا است.
مطابق آنچه مسعود پزشكيان، رييس دولت چهاردهم نيز اعلام كرده حضور شركت‌هاي امريكايي در ايران بلامانع است و اين مساله مورد تاييد بالاترين سطوح تصميم‌گيري در حاكميت ايران نيز رسيده است. از اين جهت فرصت همكاري كه مي‌تواند در جهت منافع اقتصادي امريكا باشد نيز در چشم‌انداز اين مذاكرات قرار دارد و قابل صحبت است، به شرط آنكه تعهد رفع تحريم ذيل ادبيات به دور از تهديد درقبال ايران از جانب طرف امريكايي رعايت شود. تعهدي قابل قبول كه متفاوت از قبل بوده و تاريخچه بدعهدي امريكا را زير سايه خود كمرنگ كند.