ترامپيسم و احزاب راست افراطي در اروپا
محمود فاضلي
در دو دهه اخير، جنبش‌هاي راست افراطي در سراسر اروپا به‌طور چشمگيري رشد كرده‌اند و توانسته‌اند بر سياستگذاري‌هاي دولت‌ها در اروپا تاثير بگذارند. اين جنبش‌ها با بهره‌گيري از نگراني‌هاي اجتماعي و اقتصادي توانسته‌اند پشتيباني عمومي گسترده‌اي به دست آورند و در برخي موارد حتي موفق به كسب كرسي‌هاي پارلمان يا شركت در ائتلاف‌هاي حكومتي شده‌اند. اين وضعيت موجب افزايش نگراني‌ها در سطح ملي و بين‌المللي درباره تاثير اين جنبش‌ها بر دموكراسي و همبستگي اروپايي شده است. شخص ترامپ در به قدرت رسيدن راست‌گرايان افراطي در اروپا چندان بي‌تاثير نبوده است. اظهارات ترامپ در رابطه با مهاجرت، تجارت، نظامي‌گري و سياست خارجي به وضوح تاثير قابل توجهي روي راست افراطي و ملي‌گرا‌ها در اروپا گذاشته است. او بسياري از اصول راست‌گرايانه را در سياست‌هاي خود بازتاب داده و اين فرصت را براي احزاب راست افراطي در اروپا و حتي كشور‌هايي از امريكاي جنوبي به وجود آورده است تا با استفاده از ايده‌هاي مشابه در كشورهاي خود سياست‌هاي حاكم براي دهه‌هاي متمادي را به چالش بكشند. قدرت‌گيري راست افراطي اروپا نشانه‌اي از تحولات عميق‌تر در سياست جهان است. اين روند نشان‌دهنده بحران‌هايي در مدرنيته ليبرال، هويت ملي و نظم اقتصادي جهاني است. در انتخابات پيشين پارلماني اتحاديه اروپا جناح راست افراطي در بسياري از كشورهاي اروپايي پيروز شد. امروزه نفوذ روزافزون احزاب راست افراطي در اروپا و تبديل شدن آنها به رقيبي قدرتمند براي احزاب سنتي محافظه‌كار در اتحاديه اروپا انكارناپذير است. طبق آخرين نتيجه انتخابات سراسري آلمان، حزب محافظه‌كار «اتحاديه دموكرات مسيحي» به رهبري «فريدريش مرتس» با كسب حدود ۲۸.۷ درصد آرا در صدر قرار گرفت و ۲۰۸ كرسي از ۶۳۰ كرسي پارلمان آلمان را به دست آورد. با پايان شمارش آراي انتخابات پارلماني آلمان و پيروزي ائتلاف راست‌گرايان، راه براي صدراعظمي مرتس، رهبر ۶۹ساله حزب محافظه‌كار دموكرات مسيحي هموار شد. حزب راست افراطي «آلترناتيو براي آلمان» نيز با ۱۹.۸درصد آرا، جايگاه دوم را از آن خود كرد و ركورد جديدي در تاريخ فعاليتش به ثبت رساند. با اعلام اين نتايج، فضاي سياسي آلمان وارد مرحله‌اي تازه شد. با توجه به صحبت‌هاي مرتس پيش‌بيني ائتلاف بين سوسيال دموكرات و سبزها منطقي به نظر مي‌رسد. اين ائتلاف با رويكردي تهاجمي و انتقادي، بهويژه در موضوعات حساسي مانند مهاجرت و سياست‌هاي انرژي نقش جديدي در اروپا ايفا كرد. ترامپيسم در تلاش است تا شبكه بين‌المللي از همفكران راست‌گراي افراطي در سراسر جهان تشكيل دهد. اين جنبش در اروپا ازجمله كشور يونان در حال گسترش است و احزاب و سياستمداران راست افراطي و تندرو از آن الهام ميگيرند. در يونان احزاب راست افراطي چون «صداي منطق»، «راه‌حل يوناني» و «نيكي» درصدد بهره‌برداري از موقعيت جديد هستند تا خود را نماينده اين جنبش در يونان معرفي كنند. يكي از مهمترين رخدادهاي اخير در راستاي گسترش ترامپيسم در يونان و ديگر كشورهاي اروپايي، بازگشت به اصول و شعارهاي ملي‌گرايانه و پوپوليستي است. در اين راستا خانم «آفروديتي لاتينونوپولو»، رييس حزب «صداي منطق» يونان كه در سال 2024 به پارلمان اروپا راه يافت، در كنفرانس راست‌گرايان حامي ترامپ در مادريد اظهار داشت: «وقت آن رسيده كه ميهنهاي خود را پس بگيريم و عظمت را دوباره به اروپا بازگردانيم!» شعاري كه ار شعار انتخاباتي «عظمت را به امريكا بازگردانيم» الهام گرفته است. پيروزي ترامپ در انتخابات امريكا، موجب افزايش اعتماد به نفس بسياري از احزابي كه راستتر از حزب حاكم «نئودموكراسي» يونان هستند، شد. موردي كه در ساير كشورهاي عضو اتحاديه اروپا نيز ديده ميشود. در يونان، احزاب راست‌گراي تندرو مانند حزب «راه‌حل يوناني» به رهبري آقاي ولوپولوس و حزب «نيكي» به سرعت از ايدئولوژي ترامپي بهره‌برداري كردند. در يونان رقابتي بين احزاب راست افراطي آغاز شده تا خود را به عنوان نماينده اصلي ترويج ايده‌هاي دولت جديد امريكا در يونان مطرح كنند. اين احزاب تلاش دارند با استفاده از موضوعات مختلف همچون تقويت هويت ملي، مخالفت با مهاجرت و انتقاد از سياست‌هاي سبز، پايگاه اجتماعي خود را گسترش دهند. آقاي جرج ساماراس، استاد
King’s College معتقد است: «سياست خارجي تهاجمي ترامپ موجب افزايش تقليدگران ترامپ در يونان شده است. البته ايشان به دنبال ترويج راست افراطي در اروپاست و قصد دارد راست ميانهرو را نيز به سمت مواضع افراطي سوق دهد تا آن را به جريان سياسي اصلي اروپا تبديل كند.» يكي از نكات جالب در گسترش ترامپيسم در اروپا ازجمله يونان، استفاده از شعار عظمت را دوباره به اروپا بازگردانيم، است كه با تقليد از شعار مشهور ترامپ
(MAGA (Make شكل گرفته است. به گفته خانم «گئورگيادو»، استاد دانشگاه «پانتئون» در ميان احزاب راست افراطي هم پوپوليستتر، هم ستيزه‌جو‌تر و هم مذهبيتر داريم. هيچ كدام از آنها نميتوانند به نيروي برتر تبديل شده و كل جناح راست افراطي را در برگيرند. اگرچه اين دو شعار به ظاهر تفاوتهايي دارد، اما در اصل هر دو به بازگشت به ارزشهاي ملي‌گرايانه، تقويت هويت فرهنگي و مقابله با مهاجرت اشاره دارند. يكي از ويژگي‌هاي مهم راست افراطي در يونان، تنوع و پراكندگي ايده‌هاي آنهاست. برخي احزاب اين جريان، ازجمله حزب «راه‌حل يوناني» و «نيكي» در مسائل مختلف مانند اقتصاد، سياست خارجي و حتي مسائلي همچون حقوق بشر و مهاجرت ديدگاههاي تندي دارند. يكي از محورهاي اصلي در گفتمان راست‌گرايان، مساله مهاجرت و نگراني‌هاي مربوط به تغيير جمعيت است. بسياري از احزاب اين جريان معتقدند كه مساله مهاجرت يك تهديد موجوديتي براي هويت و فرهنگ ملي است. برخي احزاب چون «راه‌حل يوناني» و «صداي منطق»، صريحا از طرح‌هايي چون اخراج فوري مهاجران و جلوگيري از ورود آنها به كشور حمايت مي‌كنند. رييس «صداي منطق» مدعي است: «طرح جايگزيني جمعيتي» در يونان در جريان است و خواستار بازگشت به «سنت‌هاي مسيحي ارتدوكس» به عنوان راهحلي براي مقابله با آن شده است.