اعتبار و شناسنامه آواز ايران

 از استاد غلامحسين بنان، مي‌توان به عنوان اعتبار و شناسنامه آواز ايران ياد كرد. صدايش در عين لطافت، استوار و محكم است. بخش عمده فعاليت و درخشش آثار بنان به برنامه گلها بر‌مي‌گردد، آثاري كه با همراهي مرتضي محجوبي، رهي معيري، روح‌الله خالقي و جواد معروفي اجرا شدند. بنان مطرح‌ترين شاگرد استاد ابوالحسن صبا در رشته آواز بود. خودش يك بار گفته بود كه تمام تلاش و سعي‌اش پياده كردن دقيق نواخته‌ها و تحريرهاي ويلن صباست؛ به همين خاطر هم گوشه ديلمان كه ارمغان مسافرت و رياست صبا در هنرستان موسيقي رشت بود را هيچ كس مانند بنان نتوانسته كه بخواند. دقيقا همان جمله‌ها، همان كشش‌ها و همان تحريرها كه صبا در دوره اول رديف ويلن ثبت و ضبط كرده است. آثار «مي ناب»، «آمدي جانم به قربانت»، «كاروان» كه هركدام از شاخص‌ترين آثار ارزشمند استاد بنان به شمار مي‌آيد كه اجرا كرده است. سال ۱۳۴۵ آخرين حضور بنان در راديو است. دليل اين قطع ارتباط اصطكاك ميان بنان و پيرنيا بود؛ بنان به علت دلخوري از قاطعيت داود پيرنيا در مديريت، از راديو قهر كرد حتي اثر «چنگ افسونگر»، اثري با آهنگ جواد‌معروفي و كلام بهادر يگانه هم متاسفانه با صداي ايشان ضبط نشد و بعدها ناهيد دايي‌جواد آن را خواند. بنان در يك مقطع زماني نظارت بر آواز و همچنين بخش تكميل نوارها را به عهده داشت كه در برنامه موسيقي ايراني تا آنجا كه امكان‌پذير بود اجازه ضبط آوازهاي سطحي و سست را به هيچ عنوان نمي‌داد. تعداد زيادي از اجراهاي بنان با اركستر شماره يك راديو ايران با مهدي مفتاح، نصرالله زرين‌پنجه، حسينعلي ملاح و محمود تاجبخش و... بود كه البته از لحاظ كيفيت اجرايي و اركستر و ساخته‌هاي آهنگسازان قابل قياس با اركستر گلها نيست و از لحاظ آهنگسازي هم دقتش بالاتر است. به‌طور كل، گذشته از تبحر آهنگسازان و ترانه‌سرايان صداي لطيف، بم و خاص بنان، به خودي خود موسيقي به تمام معنا بود. صداي بنان خودش در قامت يك سوليست ظاهر مي‌شد؛ همچون تكنوازي كه صداي ساز را با آواز روايت مي‌كرد. استاد پرويز ياحقي مي‌گفت «به اشاره مرحوم پيرنيا آهنگ «اميد دل من كجايي را» كه در فراغ اولين عشق زندگي‌ام، ساخته بودم و به معشوق نرسيده بودم را تصميم گرفتم به برنامه «گلها» بدهم تا بنان بخواند. از نواب صفا كه با دايي‌جان دوستي نزديك داشت و رفت و آمد بسيار، خواستم تا كلام را بر اساس عشق از دست رفته‌ام بسازد، وقتي كلام تمام شد با مرحوم بنان كه آن زمان در خيابان اميرآباد سكونت داشت رفتم و قرار تمرين گذاشتيم. طبقه بالا پاشا سميعي معاون آقاي معينيان در همسايگي بنان بود. بنان تلفني گفت فردا ناهار منتظرت هستم و حاصل همين ديدارها و ملاقات‌ها تبدل شد به ضبط گلهاي شماره 172، آخرين اثري كه استاد صبا هم در آن حضور داشت و درست آذر ماه ۱۳۳۶ و يك هفته بعد اين برنامه خبر درگذشت صبا آمد.» در واقع آخرين اثر صبا در برنامه گلها خواننده‌اش بنان و آهنگسازش پرويز ياحقي بود. ياحقي نقل مي‌كرد كه آخرين ديدارش هم با بنان مربوط مي‌شده به پيش از درگذشت او در بيمارستان، در اين ديدار پرويز ياحقي به اتفاق بيژن فرازي شوهر خواهرش كه از دوستان بسيار نزديك بنان بود و با همراهي بهرام فرمان‌آرا (برادر بهمن) به ديدن بنان رفته بوده است. آخرين مصاحبه استاد غلامحسين بنان قبل از انقلاب، سال ۱۳۵۵ با اطلاعات هفتگي ثبت شده است كه نظرش را در مورد سه خواننده زن آن دوران هايده، حميرا و مهستي پرسيده‌اند و ايشان در جواب بين اين سه خواننده گفته صداي هايده را به علت قدرت و وسعت بي‌نظيرش در موسيقي كلاسيك ايراني بهترين مي‌دانم و ترجيح مي‌دهم. هايده در سال‌هاي آخر عمر بنان، نزد اين خواننده بزرگ شروع به يادگيري رديف‌هاي آواز ايراني كرده بود. البته او قبل از آغاز فعاليت حرفه‌اي خود نزد استاد احمد عبادي نواختن سه‌تار و نزد بنان اصول صحيح رديف آواز ايراني را آموخته بود و همچنين از محضر استاد تجويدي نيز بهره گرفته بود و ضبط اولين آهنگش اثر شاهكار «آزاده‌ام» شد. هايده، سلفژ را هم نزد فريدون ناصري آموخته بود. با همه اينها بايد گفت دليل ژوست و تميز خواندن و قوي بودن در اجراهاي زنده اين خواننده مي‌توان از آموزه‌هايي دانست كه نزد اين بزرگان از ‌جمله استاد غلامحسين بنان فرا گرفته بود. بنان اواخر عمرش بيمار و مضطرب بود. اضطراب و ترس او در زمان موشك‌باران هم شدت يافته بود و كليه‌هايش هم از كار افتاده بود. بنان دو بار در بيمارستان بستري شد، اول بيمارستان مهراد و بعد، بيمارستان ايرانمهر. در نهايت او هشتم اسفند‌ماه 1364 در بيمارستان ايرانمهر تهران درگذشت. روحش شاد