چندي مي‌شود كه روزهاي سياه بورس به پايان رسيده و روزهاي طلايي بورس تهران پس از حدود چهار سال شروع به كار كرده است و بر همين اساس صيدي توانست دوره مطلوب‌تري را براي تالار شيشه‌اي بازار سهام رقم بزند. بررسي عملكرد شاخص كل در پنج ماهه نخست فعاليت روساي سازمان بورس نشان مي‌دهد كه در دوره مديريت صيدي، عملكرد مثبتي داشته است. در دوران حسن قاليباف، شاخص كل رشد ۲۲۵ درصدي را ثبت كرد اما اين رشد در شرايطي اتفاق افتاد كه قيمت سهام در بهار و تابستان ۹۹ به شدت افزايش يافته و نسبت به تمامي بازارهاي مالي ركوردشكن بود. به نوعي بورس تهران در آن سال توانست ركورد تمامي بازارهاي مالي را در هم بشكند. در مقابل، در چهار ماه نخست فعاليت صيدي، شاخص كل با رشد ۳۲ درصدي همراه بود كه نشان‌دهنده بهبود شرايط بازار است. البته كه بازدهي بازار به محدوده ۳۷ درصدي نيز رسيده بود؛ اما به واسطه تنش‌هاي سياسي اين بازدهي تا حدودي كاهش يافت. در دوران مجيد عشقي، شاخص كل در چهار ماهه نخست فعاليت وي با افت ۸.۱ درصدي همراه بود. همچنين در دوران شاپور محمدي، شاخص رشد ۵.۱ درصدي را تجربه كرد و در دوران محمد فطانت‌آبادي، شاخص كل ۱.۶ درصد از ارتفاع خود را از دست داد. بررسي آمار و شرايط نشان مي‌دهد كه صيدي عملكرد بسيار مناسبي نسبت به روساي اخير سازمان بورس در دوره خود داشته است. به نوعي بازدهي سالانه روساي سازمان بورس با بازدهي پنج ماهه صيدي برابري نمي‌كند و در اين شرايط صيدي توانسته بازار سهام را به تعادل برساند.
حجت‌الله صيدي، روز ۲۰ شهريور ۱۴۰۳ به عنوان رييس جديد سازمان بورس و اوراق بهادار پس از مجيد عشقي معرفي شد و شاخص كل بورس تهران در اين روز در محدوده ۲ ميليون و ۱۲۲ هزار واحدي قرار داشت و در پايان معاملات ۲۰ بهمن ماه به عدد ۲ ميليون و ۸۰۴ هزار واحدي رسيد و در مجموع بيش از ۳۲ درصد بازدهي مثبت را ثبت كرد. همچنين شاخص كل هم وزن از روز ۲۰ شهريور ماه عدد ۷۱۵ هزار و ۴۴۳ واحدي را به خود ديد و پس از آن در تاريخ ۲۰ بهمن ماه سال جاري به عدد ۸۷۶ هزار و ۴۴۳ واحدي رسيد و بازدهي ۲۲.۵ درصدي داشت.
همان طور كه در تصوير مشخص است شاخص كل بورس تهران از روز 20 شهريور ماه، يعني روز انتخاب صيدي به عنوان رييس سازمان روند صعودي به خود گرفته و توانسته ركوردهاي جديدي را ثبت كند.
همچنين شاخص كل هم‌وزن نيز با حضور رييس جديد در سازمان بورس تغيير مسير داده و نتوانسته صعود خوبي را تجربه كند.
خروج از تاريكي
تاريك‌ترين روزهاي بورس تهران را مي‌توان دوره رياست عشقي دانست كه بازار سهام به صورت قابل توجهي از رشد قيمت دلار جا ماند و شرايط بدي براي بازار رقم خورد. به نوعي مي‌توان گفت كه شكست دلاري بازار سرمايه با رياست مجيد عشقي آغاز شد و پس از آن، اين روند ادامه يافت و در نهايت در دولت سيزدهم شاهد افزايش جزيي ارزش دلاري بازار سرمايه بوديم.
مهم‌ترين اقدام صيدي را مي‌توان حفظ استقلال بازار سرمايه دانست. در اصل طي پنج ماه اخير، اقدام به موقع در تغيير دامنه نوسان و عدم دستكاري آن و همچنين پيگيري نرخ خوراك و دلار نيمايي را مي‌توان مهم‌ترين عوامل زمينه ساز بازار سهام دانست. با تغيير دولت و حضور صيدي در سمت سازمان بورس مساله فاصله ميان نرخ دلار نيمايي و بازار آزاد بررسي شد و حتي مدتي اين فاصله به كمترين و درست‌ترين حالت خود رسيده بود؛ اما اين روزها به واسطه تنش‌هاي سياسي منطقه شاهد افزايش فاصله ميان نرخ دلار بازار و نيمايي (يا همان دلار توافقي) هستيم. كاهش فاصله ميان دلار باعث شد برخي از صنايع در ميان مدت با سودسازي قابل توجهي رو به رو شوند.
سرفصل اقدامات سازمان بورس
طي پنج ماهه ابتدايي كاري صيدي به عنوان رياست سازمان بورس شاهد تحولات عظيمي در بازار سرمايه بوديم و پس از سال‌ها نرخ دلار نيمايي جاي خود را به دلار توافقي داد و در بلندمدت شاهد كاهش فاصله ميان دلار نيمايي (توافقي) با دلار بازار آزاد خواهيم بود.
تهيه برنامه راهبردي عملياتي 6 ماه دوم سال 1403، شامل 17 اقدام مهم، پيگيري موثر براي صيانت از حقوق بازار سرمايه در لايحه و قانون بودجه 1404، شركت در جلسات كميسيون‌‌‌هاي تخصصي مجلس (كميسيون اقتصادي و كميسيون تلفيق)، انتظام‌‌‌بخشي به انتشار اوراق دولتي، پيگيري از دولت درخصوص ارائه برنامه زمان‌بندي انتشار اوراق دولتي و پايبندي به آن، تاكيد بر لزوم استفاده از بازارگردان براي اوراق دولتي، لزوم هماهنگي كامل وزارت اقتصاد با بازار سرمايه در انتشار اوراق دولتي، نهايي‌‌‌سازي ليست عرضه‌هاي اوليه براي سه ماهه پايان سال، پيگيري منافع عمومي ناشران و تلاش براي كاهش خسارت‌‌‌هايي از قبيل قطعي انرژي و رونمايي از ابزارهاي جديد را مي‌توان از اقدامات اساسي رياست جديد سازمان بورس دانست.
بر اساس آمار منتشر شده طي مدت مذكور، ۴۸ مجوز فعاليت به صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري اعطا شده و ۵ مجوز پذيره‌نويسي ثانويه نيز داده شده است. ۳۰ مجوز نيز براي فعاليت شركت‌هاي سرمايه‌گذاري، هلدينگ مالي و گروه خدمات مالي صادر شده است. در اين مدت ۱۲ شركت سبدگردان مجوز فعاليت دريافت كرده‌اند و دو شركت هم مجوز فعاليت شركت پردازش اطلاعات مالي را دريافت كرده‌اند. چهار مجوز نيز براي فعاليت شركت‌هاي مشاور سرمايه‌گذاري اعطا شده است.
از نااميدي تا اميدواري
حسنا هادي، كارشناس بازار سرمايه در گفت‌وگو با «اعتماد» اظهار كرد: بازار سهام در سال‌هاي اخير با چالش‌ها و تحولات متعددي مواجه بوده است. ازجمله اين تحولات مي‌توان به تغييرات اقتصادي، سياست‌هاي دولتي، و تصميمات كليدي در حوزه بازار سرمايه اشاره كرد. در اين ميان، نقش سازمان بورس و تصميمات اتخاذ شده توسط رييس آن تأثير زيادي بر روند رشد و افت شاخص‌ها و اعتماد عمومي به بازار داشته است. در طول دوران رياست مجيد عشقي بر سازمان بورس از مهرماه ۱۴۰۰، شاخص كل بورس تهران در دو سال با رشد ۵۰ درصدي مواجه شد. اين رشد تنها روي شاخص كل تاثير داشت و تغييرات قيمت سهام به‌صورت جزیي و بدون تغيير چشمگير قيمت پاياني نمادها اتفاق مي‌افتاد. اين موضوع موجب شد كه علي‌رغم رشد ۵۰ درصدي شاخص، هنوز بسياري از سهام‌ها نتوانند زيان‌هاي ناشي از ريزش‌هاي سال ۹۹ را جبران كنند. روندي كه به طور محسوس از اوايل سال ۱۴۰۱ تا ارديبهشت ۱۴۰۲ ادامه يافت، به نوعي كاهش زيان بود، نه رشد قابل توجه قيمت‌ها. وي ادامه داد: اما در ارديبهشت ۱۴۰۲، دولت با افزايش نرخ خوراك گاز پتروشيمي و سوخت صنايع، فشار جديدي بر بازار وارد كرد. اين تغييرات منجر به كاهش سودآوري صنايع پتروشيمي و فولادي شد كه حدود ۵۰ درصد ارزش بازار بورس تهران را تشكيل مي‌دهند. در نتيجه سهام‌هاي بزرگ پتروشيمي مانند فارس، نوري، شپديس و زاگرس و سهام‌هاي فولادي مانند فولاد، فخوز و كاوه شاهد افت قيمت‌هاي شديدي شدند.
اين كارشناس بازار سهام اظهار كرد: در چنين شرايطي، رييس سازمان بورس به عنوان عضو اصلي شوراي عالي بورس مي‌توانست اقدامات موثري براي كاهش اثرات اين تصميمات اقتصادي انجام بدهد. با ارائه مدل‌هاي مالي و شبيه‌سازي اثرات افزايش نرخ خوراك، مي‌توانست دولت را قانع كند كه اين افزايش به صورت تدريجي اعمال شود يا از دولت خواسته مي‌شد كه تخفيفات يا سهميه‌هاي ويژه‌اي براي صنايع پتروشيمي در نظر بگيرد. متاسفانه با توجه به ضعف جايگاه رييس سازمان بورس در آن زمان، هيچ يك از اين پيشنهادها مورد توجه قرار نگرفت و اين كوتاهي به ضرر بازار سرمايه و سهامداران خرد تمام شد.
وي توضيح داد: از سوي ديگر در همان ارديبهشت ۱۴۰۲، دولت بيش از ۶۰ هزار ميليارد تومان اوراق دولتي منتشر كرد. اين اوراق كه بازدهي بالاتري نسبت به بازار بورس داشتند، گزينه‌هاي جذاب‌تري براي سرمايه‌گذاران به شمار مي‌رفتند. بانك‌ها، صندوق‌هاي درآمد ثابت و نهادهاي حقوقي عمده اين اوراق را خريداري كردند و اين خروج نقدينگي از بازار سهام موجب تسريع ريزش شاخص كل و افزايش نگراني سرمايه‌گذاران خرد شد.
هادي گفت: در اين زمان، رييس سازمان بورس مي‌توانست با ارائه آمارهايي چون بازدهي ۱۲ درصدي بورس به دولت هشدار بدهد كه انتشار اوراق با بازدهي بيش از ۲۴ درصد، باعث خروج نقدينگي از بازار خواهد شد. همچنين با ارائه مشوق‌هاي مالياتي يا تخفيفات كارمزد معاملاتي، مي‌توانست مجددا بازار را به سمت سرمايه‌گذاري تشويق كند. اما اين اقدامات نيز به طور عملي صورت نگرفت.
اين كارشناس بازار سهام تاكيد كرد: با عدم مديريت صحيح، شاخص كل در كمتر از ۵ ماه ديگر ۳۰ درصد كاهش يافت. از شهريور ۱۴۰۲ تا ارديبهشت ۱۴۰۳، روند فرسايشي ادامه يافت و هيچ كدام از سياست‌هاي حمايتي شوراي عالي بورس نتوانستند از كاهش ارزش پورتفوي سهامداران جلوگيري كنند. در نهايت، در ۳۰ ارديبهشت ۱۴۰۳، با تغييرات جدي در كابينه دولت و تصميمات جديد اقتصادي، بازار به وضعيت انتظار و بي‌ثباتي وارد شد و بسياري از حقوقي‌ها به دليل عدم اطمينان به آينده اقتصادي از بازار خارج شدند. هادي توضيح داد: با روي كار آمدن دولت جديد و تغيير رياست سازمان بورس، حجت‌الله صيدي توانست با سياست‌هاي عملي و هماهنگي با وزارت اقتصاد، جو مثبتي را به بازار سرمايه بازگرداند. از شهريور ۱۴۰۳، پس از انتصاب صيدي، بورس دوباره وارد دوران سبز و رشد شد. يكي از نكات مثبت مديريت جديد، هماهنگي ويژه با وزارت اقتصاد براي اجراي سياست‌هاي پولي حمايتي و اقدامات موثر در جهت كاهش نوسانات نرخ ارز بود. راه‌اندازي بازار ارز توافقي براي تعيين نرخ ارز بر اساس عرضه و تقاضا، باعث افزايش شفافيت و پيش‌بيني‌پذيري نرخ ارز و در نتيجه تقويت اعتماد سرمايه‌گذاران به بازار سرمايه شد.
وي اظهار كرد: همچنين، در فرآيند واگذاري سهام دولت در شركت‌هاي بزرگ مانند ايران‌خودرو و سايپا، صيدي نقش كليدي ايفا كرد. او با نظارت دقيق بر فرآيند واگذاري و تهيه مقررات مناسب، سعي كرد تا اين واگذاري‌ها به صورت شفاف و منصفانه انجام شوند. اين اقدامات به جذب بيشتر سرمايه‌گذاران و تقويت جايگاه بورس كمك كرد.
اين كارشناس بازار سهام تاكيد كرد: در كنار اين تغييرات، صيدي همچنين با هماهنگي با وزارت اقتصاد براي تقويت توان مالي بانك‌هاي دولتي مانند بانك ملت و بانك صادرات، برنامه‌هايي براي افزايش سرمايه اين بانك‌ها ايجاد كرد. اين اقدامات براي بهبود سلامت مالي بانك‌ها و افزايش توان تسهيلات‌دهي آنها، گام موثري در حمايت از بازار سرمايه بود. وي ادامه داد: در زمينه سياست‌هاي مالياتي، صيدي در لايحه بودجه ۱۴۰۴ نقش مهمي داشت و تلاش كرد تا به‌ويژه در حوزه تشويق سرمايه‌گذاري در بورس، قوانين و مشوق‌هاي مناسبي در نظر گرفته شود. در نهايت، اين اقدامات با كاهش اثرات منفي سياست‌هاي گذشته، به تقويت بازار سرمايه و رشد آن در نيمه دوم سال ۱۴۰۳ منجر شد. اين كارشناس بازار سهام با اشاره به ابزارهاي نوين مالي گفت: يكي از ديگر دستاوردهاي مهم رياست صيدي، توسعه ابزارهاي مالي نوين مانند صندوق‌هاي طلا و نقره بود. اين ابزارها به سرمايه‌گذاران اين امكان را دادند كه بدون نياز به خريد فيزيكي طلا و نقره، از نوسانات اين فلزات بهره‌مند شوند. اين اقدام باعث جذب سرمايه‌هاي بيشتري به بازار بورس و تنوع سرمايه‌گذاري در آن شد. هادي در نهايت تاكيد كرد: تمام اين اقدامات منجر به رشد چشمگير شاخص كل بورس در كمتر از ۶ ماه و عبور آن از سقف‌هاي تاريخي خود شد. بازار سرمايه ايران پس از ۲۴ ماه ركود و انتظار، توانست به روند صعودي خود ادامه بدهد و مجددا به عنوان يك گزينه جذاب سرمايه‌گذاري براي مردم و نهادهاي حقوقي مطرح شود.