به مناسبت اكران مستند صادق خلخالي (ضد قهرمان) به كارگرداني عارف افشار در جشنواره فيلم فجر
اين جهان كوه است و فعل ما ندا
فرزانه متين
مستند «ضد قهرمان» اثري از عارف افشار پس از يك‌سال توقيف در دولت قبلي، سرانجام با روي كار آمدن دولت چهاردهم، اجازه شركت و اكران در بخش مسابقه هجدهمين جشنواره سينما حقيقت را دريافت كرد و به نمايش در آمد و كانديد بهترين فيلم شد.اين مستند جنجالي سازمان هنري و رسانه‌اي اوج به روايت صريح از صادق خلخالي، تصميمات جنجالي وي در دوران تصدي‌اش به عنوان حاكم شرع دادگاه انقلاب و سرپرست ستاد مبارزه با مواد مخدر پرداخته است.كاظم دانشي به عنوان مشاور در اين پروژه با افشار همكاري داشته است.
اين كارگردان دهه هفتادي با بهره‌گيري از گفتوگو با چهره‌هايي نظير صادق خلخالي همچون علي‌اكبر ناطق‌نوري، مصطفي پورمحمدي، محسن رفيق‌دوست، سيد حميد روحاني، فياضي‌زاهد، محمد عطريانفر، محمدحسين صدوقي و… همراه با تصاوير و آرشيو به بررسي فضاي سياسي و اجتماعي سال‌هاي اوليه پس از انقلاب و حضور اصلي خلخالي در صدور اعدام‌هاي نخستين انقلاب پرداخته است.افشار در اين مستند بيشتر به گفتوگو با مخالفان امروز خلخالي پرداخته، اين در حالي است كه جاي خالي نظر موافقان و خانواده خلخالي به شدت در مستند ديده مي‌شود.البته افشار بارها اعلام كرده كه حتي مخالفان وي هم حاضر به گفتوگو نبودند چه برسد به موافقان خلخالي. به گفته اين مستندساز نوپا، راضي كردن افراد و جلب اعتمادشان كار سخت و پيچيده‌اي بوده است حتي خيلي از افراد راضي به همكاري و دادن اطلاعات بودند، اما حاضر نبودند جلوي دوربين باشند. همچنين اعضاي خانواده وي به هيچ عنوان غير از برادرزاده او حاضر به مصاحبه نبوده است.برادرزاده خلخالي در خلخال تنها موافق وي بوده كه حتي از كارگردان خواسته چهره‌اش را شطرنجي كند.
سازنده در ضد قهرمان تمام تلاشش را كرده كه چهره واقعي خلخالي را به عنوان آدمي غيرمقبول و مورد اعتماد نشان دهد و اين چيزي است كه تاريخ در مورد او داوري كرده است. اين را بدانيم تاريخ ،هنري است كه پازل‌هاي آن را بايد به خوبي در كنار هم چيد.
زماني كه ناطق‌نوري در صحن مجلس در مقام وزير به او مي‌گويد نه دين داري و نه شعور، خود گوياي همه چيز است.يكي ديگر از مسائل مربوط به اين سوژه ملتهب زاويه خلخالي با سيد محمد بهشتي، نخستين دبيركل رهبر حزب جمهوري اسلامي است، زماني كه در انتخابات جمهوري اسلامي كه ۱۲۴ كانديد تاييد صلاحيت مي‌شوند، صادق خلخالي به نفع بني‌صدر كنار مي‌رود تا حسن حبيبي كانديد مورد نظر دكتر بهشتي راي نياورد.
اين زاويه ديد و مخالفت با دكتر بهشتي به زماني باز مي‌گردد كه رهبر حزب جمهوري اسلامي خواستار بركناري وي و جلوگيري از اعدام‌هايي بدون كيفرخواست بوده است حتي در مستند از زبان رفيق‌دوست به نقل از سيد محمد بهشتي مي‌شنويم: «آن دادگاهي تماشايي است كه خلخالي را محاكمه كنيم.» و حتي حجت‌الاسلام علي‌اكبر ناطق‌نوري در ضد قهرمان تاكيد دارد كه شهيد قدوسي محكم پاي محاكمه آقاي خلخالي ايستاده بود .اين مصداق همان‌جمله‌اي است كه محمد عطريانفر از تعبير دشنه و حرير ياد مي‌كند.
او در اسفند ماه ۱۳۵۸ از قضاوت بركنار شد و سيد محمد بهشتي قسم خورده بود تا زماني كه زنده است اجازه قضاوت به وي را نمي‌دهد و حالا بني‌صدر به دليل خوش رقصي، خلخالي را سرپرست كميته مبارزه با مواد مخدر مي‌كند، اما خلخالي خود را رييس مبارزه با مواد مخدر مي‌داند و دوباره بعد از گذشت تقريبا دوماه در ارديبهشت ۱۳۵۹ شروع به اعدام‌هاي بي‌رويه مي‌كند كه بيشتر به جاي قاچاقچي‌هاي مواد مخدر، افراد معتاد را به سوي مرگ مي‌كشاند. او پس از بررسي‌هايي كه كارمندان قوه قضاييه انجام مي‌دهند در دي ماه همان سال عزل مي‌شود. حالا نماينده در صورت عدم صلاحيتش مي‌خواهد نماينده مجلس شود، چراكه گفته بود اگر او را به عنوان نماينده مجلس قبول نكنند خود را آتش مي‌زند.
با همه اين احوال اين كارگردان جوان، جسارت بسزايي داشته كه دست روي يك شخصيت انقلابي اما با حاشيه‌هاي فراوان گذاشته است.
افشار كه بيش از ۲۰ ساعت راش گرفته، مستند خود را در ۸۳ دقيقه در جشنواره به نمايش گذاشت و نشان داد هنوز هم افراد علاقه‌مند و وفادار به حقيقت وجود دارند كه بي‌طرفانه سراغ يك شخصيت سياسي در يكي از مهم‌ترين برهه‌هاي تاريخ معاصر بروند هر چند كه زندگي غيرسياسي صادق خلخالي هم بخشي از ماجراي اين شخص بوده كه افشار مي‌توانسته از دوستان و خانواده قربانيان اطلاعاتي را كسب كند.اما اين‌طور كه به نظر مي‌رسد سنگ‌هاي بزرگي جلوي پايش انداخته بودند.
افشار در انتها سراغ كتاب خاطرات خلخالي مي‌رود و جملاتي از وي را در انتهاي فيلمش تاكيد بر اينكه هيچ‌گاه پشيمان نبوده را نقل مي‌كند: «اكنون در مقابل اعدام‌هايي كه كردم نه پشيمانم، نه‌گله‌مند و نه دچار عذاب وجدانم و تازه معتقدم كم كشته‌ام.»