نیویورک‌تایمز جزيیات دیپلماسی پنهان در دوحه را فاش کرد
محرمانه‌های شیخ و دیپلمات
در ساعات پایانی روز چهارشنبه گذشته زمانی که همه چیز برای امضای توافقی که به درگیری‌های بیش از یکساله در غزه پایان می‌داد، ناگهان مانع جدیدی ایجاد شد. البته که منشا آن در اتاقی در طبقه ششم بود که هیات اسرايیلی به نمایندگی از نتانیاهو در آن حضور داشتند. این درحالی است که مذاکره‌کنندگان حماس دفتر نخستوزیر قطر را ترک کرده و حتی از درخواست لحظه آخری که می‌توانست مانعی بر این توافق باشد، صرف‌نظر کرده بودند. همان زمان دو نماینده امریکایی نیز در حال پیوستن به شیخ محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی، نخستوزیر قطر و خبرنگاران بودند تا این خبر را اعلام کنند... نیویورک‌تایمز طی گزارشی روایتی از روزهای پایانی مذاکرات براساس گفت‌وگو با نه نفر از افرادی که در این رایزنی‌ها دخیل بودند یا از آنها مطلع شده بودند را به شرط ناشناس ماندن منتشر کرده است.
در ادامه گزارش نیویورک تایمز از محرمانه‌های روزهای نفسگیر منتهی به آتشبس آمده که آنچه درنهایت توافق را به سرانجام رساند، همکاری غیرمنتظره‌ای بود که میان نمایندگان جو بایدن ريیسجمهور فعلی و دونالد ترامپ ريیسجمهور منتخب امریکا شکل گرفت. نمایندگان واشنگتن با رویکردهای متفاوتی اسرايیل را به سمت توافق سوق دادند، درحالی که شیخ محمد (نخستوزیر قطر) روی حماس تمرکز کرده بود. از یکشنبه گذشته، هیات‌‌های اسرايیلی و فلسطینی و همچنین دو نماینده امریکایی، روزهای طولانی را در دفتر نخستوزیر قطر سپری کردند. این درحالی است که این هیات‌‌ها در اتاق‌‌های مختلفی در طبقاتی مختلف حضور داشتند و در این بین مقامات قطری و مصری نیز پیام‌‌ها را منتقل میکردند. به ادعای این نشریه و به نقل از منابع آگاه در روزهای پایانی، همه چیز به تصمیم سه نفر بستگی داشت. مک‌گورک دیپلمات باتجربه‌‌ای که مدت‌ها روی خاورمیانه متمرکز بود. ویتکف، سرمایه‌گذاری که با ترامپ گلف بازی می‌‌کند و البته در متقاعد کردن اسرايیل نقشی اساسی داشت و درنهایت شیخ محمد عبدالرحمن آل ثانی نخستوزیر قطر که حماس را به انجام مصالحه‌های کلیدی ترغیب کرد. به ادعای ناظران این توافق به‌طور چشمگیری مشابه پیشنهاداتی است که دو طرف تقریبا بین ماه‌های مه و جولاي ۲۰۲۴ به آنها نزدیک شده بودند، اما هربار به دلایلی این مذاکرات نیز شکست خورد. ویتکف بدون هیچ تجربه دیپلماتیکی به عنوان نماینده ترامپ در خاورمیانه منصوب شد. این در حالی است که همزمان اعضای دولت بایدن نیز با ویتکف تماس گرفتند تا ببینند آیا می‌‌توانند در مذاکرات آتشبس همکاری تاثیرگذاری داشته باشند یا خیر. با این حال اما به ادعای نیویورک تایمز شکاف‌‌های وسیع بین حماس و اسرايیل تنها چند هفته تا پایان ریاست جمهوری بایدن، مک‌گورک را مجبور به ترک دوحه کرد. در میانه این ناامیدی‌ها بود که شیخ محمد توانست حماس را متقاعد کند که نامهای بیش از ۳۰ اسیر را که در طول شش هفته اول آتشبس آزاد خواهند شد، تایید کند. این اتفاق به حدی برای نماینده بایدن مهم بود که مک‌گورک همزمان با حضور در جشن تولد دخترش در تاریخ ۴ ژانویه به محض اطلاع از این پیشرفت جشن را نیمه کاره گذاشت و بلافاصله به دوحه پرواز کرد. از طرفی ویتکف نماینده ترامپ در تاریخ ۱۰ ژانویه به او پیوست و این دو نفر ضمن توافقی با شیخ محمد به طور مشترک بر متقاعد کردن اسرايیل تمرکز کردند، درحالی که نخستوزیر قطر سعی در رایزنی‌های مستقیم با حماس داشت. به ادعای نیویورک تایمز اختلافات اصلی باقی مانده بر سر عمق منطقه حائل بود که اسرايیل به دنبال حفظ آن در داخل مرزهای غزه بود و همچنین تعداد زندانیانی که قرار بود در ازای اسرای مجروح و بیمار مبادله شوند. به گفته چهار مقام آشنا به این جلسه، بازدید ناگهانی ویتکف از شرق بیت‌المقدس در روز شنبه ناگهان به یک پیشرفت جدید منجر شد. ویتکف نیز در کنار نتانیاهو و مقامات ارشد اسرايیلی حضور داشت و همزمان مک گورک نیز از طریق تلفنی به آنها پیوست. به ادعای نیویورک تایمز و به گفته یک منبع آشنا به مذاکرات، دو نماینده امریکا در حال تشدید فشارهایی به نتانیاهو بودند تا او را برای رفع دو مانع بزرگ متقاعد کنند. مک گورک به نتانیاهو هشدار داد که او در معرض خطر از دست دادن بهترین فرصت خود برای نهایی کردن یک توافق است. سپس ویتکف تاکید کرد که ترامپ خواهان انجام این توافق است... به ادعای این منابع آگاه بعد از این جلسه بود که به نظر می‌رسید درنهایت نتانیاهو سریعا دستور داد تا چهار مذاکره‌کننده ارشد خود از جمله دیوید بارنئا، ريیس سیا و رونن بار، ريیس شین بت به دوحه اعزام شوند. به فاصله چهار روز بعد نخستوزیر قطر میزبان جلسات طولانی در دفتر شخصی‌‌اش برای رسیدن به توافق بود. در این جلسات تمامی طرف‌ها به صورت شبانه‌روزی با مقام قطری بحث میکردند. این درحالی است که تیم‌‌های اسرايیلی و حماس که در طبقات مختلف مستقر بودند، هرگز یکدیگر را نمی‌‌دیدند؛ به نوبت وارد دفتر نخست‌‌وزیری می‌‌شدند تا از آخرین موضع طرف مقابل خود مطلع شوند. همزمان نیز مک‌گورک نماینده بایدن و همچنین ویتکف نماینده ترامپ با روسای خود مرتبا در ارتباط بودند، اما درنهایت بزرگ‌‌ترین پیشرفت در نیمه شب یکشنبه رخ داد. شیخ محمد به دو نماینده امریکا گفت که توافق می تواند نهایی شود اما اگر اسرايیل بتواند دو سازش دیگر انجام دهد؛ آن اینکه موافقت کند تعداد زندانیان درگیر در مبادله را کمی افزایش داده و همچنین عمق منطقه حائل را کمی کاهش دهد. پس از یک بحث پر سر و صدا به زبان عبری بین نتانیاهو و تیمش، درنهایت آنها به سازش رسیدند. در عین حال که امریکایی ها نیز به سرعت به شیخ محمد بازگشتند تا او را از این پیشرفت مطلع کنند اما تا روز چهارشنبه مشکلات بیشتری بروز کرد. همه چیز برای برگزاری کنفرانس خبری عصر همان روز برنامه‌ریزی شده بود. قطر نیز سعی کرد حماس را درباره میزان مسافتی که نظامیان اسرايیل همچنان در امتداد مرز بین مصر و غزه کنترل خواهند کرد، متقاعد کند. تیم نتانیاهو نیز موانع دیگری ایجاد می‌کرد. در این میان اما در هزاران مایل دورتر، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی با جو بایدن و کامالا هریس معاون ريیسجمهور منتظر اخباری از مک‌گورک بودند. این درحالی است که حتی زمانی که شیخ محمد در شب چهارشنبه توافق را اعلام کرد، همچنان هویت آخرین زندانیان هنوز توسط دو طرف در حال روشن شدن بود. این بحث همچنان تا روز پنجشنبه نیز ادامه داشت و درنهایت مک گورک و ویتکف بعد از نهایی شدن توافق دوحه را ترک کردند و یکی از غیرمنتظره‌ترین هماهنگی‌ها در تاریخ دیپلماسی میان چند دیپلمات و شیخ ثبت شد.
اولین روز آتشبس چگونه گذشت؟
توافق آتشبس بین اسرايیل و حماس در نوار غزه پس از تاخیری سه ساعته نهایتا در بعد از ظهر روز یکشنبه به اجرا درآمد. آتش بس از ساعت 15: 11 صبح به وقت محلی در روز یکشنبه پس از آنکه حماس فهرستی از سه زن اسیر را به اسرايیل ارائه کرد تا به عنوان بخشی از این توافق آزاد شوند، به اجرا درآمد. این توافق شامل توقف در درگیریها و آزادی سه اسیر اسرايیلی و حدود ۹۵ زندانی فلسطینی در روز اول است. همزمان با این تبادلات دفتر بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرايیل اعلام کرد که آزادی سه اسیر پس از ساعت ۴: ۰۰ بعدازظهر در روز یکشنبه انجام خواهد شد. همچنین گفته شد که چهار زن اسیر زنده دیگر نیز در یک بازه زمانی هفت روزه آزاد خواهند شد. ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر در بیانیه‌‌ای گفت: «ما تایید می‌‌کنیم که نامهای سه اسیری که امروز آزاد خواهند شد به طرف اسرايیلی تحویل داده شده است.» این بیانيه بعد از آن منتشر شد که پیش از این نیز اسرايیل، حماس را به خاطر تاخیر در ارائه فهرستی از نامهای سه اسیر اولی که قرار بود تحت این توافق آزاد شوند، مقصر دانست. حماس اسیرانی را که قرار بود روز یکشنبه آزاد کند، به نامهای رومی گونن، دورون اشتاینبرخر و امیلی داماری معرفی کرد. به گزارش الجزیره از خان یونس در جنوب غزه، هزاران فلسطینی اکنون قادر خواهند بود به مناطقی که قبلا اجازه ورود به آنها را نداشتند، از جمله جبالیه و رفح در شمال و جنوب غزه، بازگردند. مردم از صبح یکشنبه منتظر بودند تا آتشبس به اجرا درآید و به سمت رفح حرکت کنند. این در حالی است که این افراد همچنین می‌دانند که بیشتر خانه‌‌های‌شان حتی دیگر وجود ندارند. با این حال، اکثر فلسطینی‌‌ها می‌‌گویند که قصد دارند چادرهای خود را روی آوارها برپا کنند. همزمان با غالب شدن این جو شادمانی در نوار غزه، دفتر رسانه‌‌ای دولت در غزه اعلام کرد که هزاران افسر پلیس فلسطینی به عنوان بخشی از یک برنامه دولتی برای حفظ امنیت و نظم در استان‌های مختلف در این سرزمین مستقر شده‌اند و همچنین شهرداری‌‌ها شروع به بازگشایی و بازسازی خیابان‌‌ها کرده‌اند. به گزارش الجزیره و به نقل از سازمان دفاع مدنی در غزه ساعاتی پیش از آغاز آتشبس ارتش اسرايیل همچنان به کشتار خود در غزه ادامه داد و حداقل ۱۹ فلسطینی را به شهادت رسانده است، این درحالی است که در ۱۵ ماه گذشته از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، اسرايیل حداقل ۴۶,۸۹۹ فلسطینی را به شهادت رسانده و ۱۱۰,۷۲۵ نفر را زخمی کرده است که این درگیری مرگبارترین در قرن بیست و یکم محسوب می‌‌شود. همچنین حداقل ۱,۱۳۹ اسرايیلی در آغاز درگیریها در 7 اکتبر 2023 کشته شدند و بیش از ۲۰۰ نفر توسط حماس به اسارت گرفته شدند.