اصغر فخريه‌كاشان، معاون ارزي اسبق بانك مركزي و قائم‌مقام وزير راه و شهرسازي در دولت روحاني در گفت‌وگوي مفصلي با يورونيوز درباره چند و چون پيوستن ايران به لوايح گروه ويژه اقدام مالي گفت‌وگو كرده است. بخش‌هايي از اين گفت‌وگو را كه اطلاعات جالب توجهي از شرايط مبادلات مالي ايران با كشورهاي دنيا دارد، بخوانيد.
بهانه را از امريكايي‌ها مي‌گيريم
مخالفان پيوستن ايران به كنوانسيون‌هاي پالرمو و سي‌اف‌تي معتقدند گروه ويژه اقدام مالي با ادغام نظام‌هاي بانكي، توان امريكا را براي اعمال تحريم‌هالي مالي بر ضد ايران افزايش مي‌دهد. اين حرف درست است ولي بايد پرسيد كه اگر ما به اين دو كنوانسيون نپيونديم، آيا امريكا نمي‌تواند اين تحريم‌هاي مالي را اعمال كند؟ امريكا تا به حال اين تحريم‌ها را اعمال كرده است. استدلال مخالفان بيشتر به ملاحظه نقل و انتقالاتي است كه جمهوري اسلامي ايران براي كمك به محور مقاومت انجام مي‌دهد. يعني مي‌گويند عضويت ايران در اين دو كنوانسيون موجب افشاي اطلاعات مربوط به اين نقل و انتقالات مي‌شود. امريكا خودش مي‌گردد و سرنخ‌ها را پيدا مي‌كند و بانك و شركت و موسسه و تراست و صراف را تحريم مي‌كند، ولي در صورت الحاق كامل ايران به «اف‌اي‌تي‌اف»، با اطلاعاتي كه در اختيار دارد، اين كارها را انجام خواهد داد. ولي پاسخ به اين انتقاد اين است كه ما بالاخره با اين جهان و واقعيت‌هايش روبه‌رو هستيم. اگر من غذا بپزم و شما بياييد غذاي من را بگيريد، اين نبايد موجب شود كه من ديگر براي بچه‌هايم غذا نپزم. واقعيت اين است كه جهان، جهانِ زور است و اگر ما به اين كنوانسيون‌ها نپيونديم، تفاوت چنداني ايجاد نمي‌شود، چون امريكا تحريم‌هاي مالي عليه ايران را تاكنون اعمال كرده است. فرض بگيريم در صورت پيوستن، با دست بازتري اين تحريم‌ها را اعمال كند. ولي اگر ما به اين دو كنوانسيون بپيونديم، حداقل فوايدش اين است كه بهانه را از دست امريكا مي‌گيريم و با يكسري از بانك‌ها و موسساتي كه از اين نظام مالي موجود در جهان راضي نيستند، مي‌توانيم كار كنيم.
بايد بپذيريم در كجا داريم بازي مي‌كنيم
پيوستن ما به «اف‌اي‌تي‌اف» به اين معني نيست كه همه مشكلات تحريمي ما حل مي‌شود. مضيقه ما در نقل و انتقال وجوه مالي، چندبعدي و چندوجهي است. يك وجه آن ناشي از نپيوستن به كنوانسيون‌هاي گروه ويژه اقدام مالي است. وجوه ديگري هم دارد كه بعضي از آنها حقوقي و بعضي سياسي و بعضي اجرايي است. ولي ما به عنوان يك كشور واقع‌بين بايد بپذيريم در كجا داريم بازي مي‌كنيم.
افتتاح حساب، بستگي به خود بانك دارد
(در پاسخ به اين سوال كه آيا پيوستن ايران به اين دو كنوانسيون، مشكل افتتاح حساب بانكي در خارج از كشور را براي شهروندان ايراني حل مي‌كند؟) بستگي به كشور و آن بانك دارد. ساليان قبل، وقتي كه امريكا مي‌خواست در يك كشور ديگر تحريمي عليه ايران ايجاد كند، با اين بحث حقوقي روبه‌رو بود كه مقررات داخلي امريكا نمي‌تواند فرامرزي باشد. يعني اگر حكمي در داخل امريكا نافذ است، در يك حوزه قضايي ديگر نمي‌تواند اعمال شود. اين برمي‌گردد به اوايل انقلاب و آن داستاني كه سر بيانيه الجزاير و دعواي بين ايران و امريكا پيش آمد. ايران در آن موقع توانست پول‌هايي را كه در سي‌تي بانك لندن و جاهاي ديگري در لندن داشت، با همين استدلال آزاد كند. امريكا بعدا براي دور زدن اين معضل گفت من مقرراتم را در حوزه‌هاي قضايي خارج از قلمرو خودم اعمال نمي‌كنم، بلكه مي‌گويم هر كشور و نهادي كه مي‌خواهد در حوزه جغرافيايي و قضايي ايالات متحده كار كند، بايد مشخصاتي داشته باشد كه يكي از آنها عدم همكاري با كشورهايي است كه حامي دايمي تروريسم‌اند. به اين ترتيب، شركت‌ها و بانك‌ها و موسساتي كه خارج از امريكا بودند، ديدند اگر بخواهند در داخل امريكا كار كنند، بايد شرايط و ضوابط اين كشور را بپذيرند. يكي از اين ضوابط، كار نكردن با ايران و باز نكردن حساب بانكي براي ايراني‌ها بود. در نتيجه در پاسخ به سوال شما بايد بگويم تضميني وجود ندارد و همه چيز بستگي به بانك مربوطه دارد.
تجربه حضور در شركت «تيسنكروپ»
اگر بانكي باشد كه در داخل امريكا هم فعاليت داشته باشد، تحريم‌هاي امريكا را رعايت مي‌كند و اجازه افتتاح حساب به شهروندان ايران نمي‌دهد، اما اگر در داخل امريكا فعاليت نداشته باشد، چنين اجازه‌اي را صادر مي‌كند. مثلا ايران در شركت آلماني تيسنكروپ سهام داشت كه يكي از بزرگ‌ترين توليدكنندگان فولاد در جهان است. من در زمان رياست‌جمهوري آقاي خاتمي، رييس (سازمان) سرمايه‌گذاري خارجي بودم. در آن زمان تيسنكروپ به ما گفت آقاي رامسفلد، وزير دفاع امريكا، به ما نامه نوشته است كه اگر شما مي‌خواهيد در مناقصات وزارت دفاع امريكا شركت كنيد، نبايد در هيات‌مديره‌تان سهامدار موثري حضور داشته باشد كه شهروند يكي از كشورهاي حامي دايمي تروريسم است. تيسنكروپ به ما گفت چون امريكا ايران را حامي دايمي تروريسم مي‌داند و سهام ايران هم در شركت ما سهام موثر است، امريكا به ما (تيسنكروپ) گفته است كه شما نمي‌توانيد در مناقصات ما شركت كنيد. آن موقع تيسنكروپ ۲۲ ميليارد دلار در سال به وزارت دفاع امريكا فلز مي‌فروخت. اين موضوع ربطي به «اف‌اي‌تي‌اف» و پالرمو و سي‌اف‌تي نداشت. اين شرط يك مناقصه‌گذار براي حضور شركت‌ها در مناقصه‌هايش بود.
اثر تحريم‌ها بر فعاليت بانك‌ها با ايران
همه چيز بستگي دارد به اينكه طرف مقابل ما كدام بانك يا كدام شركت است. بانك‌ها و شركت‌هايي كه با امريكا كار مي‌كنند، طبيعتا تا وقتي كه تحريم‌هاي امريكا پابرجاست، با ايران كار نمي‌كنند. ولي پيوستن به كنوانسيون‌هاي گروه ويژه اقدام مالي به ملت و دولت ايران كمك مي‌كند كه از بانك‌ها و شركت‌هايي كه در امريكا فعاليتي ندارند، استفاده كنند. مي‌شود انتظار داشت كه (بعد از پيوستن ايران به اف‌اي‌تي‌اف) ايراني‌ها بتوانند در بعضي و نه همه بانك‌هاي اروپايي حساب باز كنند. بعيد است كه مثلا در دويچه‌بانك بتوانيم حساب باز كنيم، چون چنين بانك‌هايي با بانكداري امريكا عميقا به هم پيوسته‌اند.
رفتار بانك‌ها بعد از پذيرفتن اف‌اي‌تي‌اف عوض مي‌شود
ايراني‌ها بيشتر در كشورهاي اروپاي شرقي يا حتي در اتريش كه بانك‌هاي كوچك‌تري دارد يا در خود آلمان در بانك‌هاي محلي شانس بيشتري براي افتتاح حساب بانكي دارند. همين الان هم اشپاركاسه كه يك بانك محلي در آلمان است براي خيلي از ايراني‌ها حساب باز مي‌كند. زراعت بانك هم كه يك بانك تركي در آلمان است، براي ايراني‌ها حساب باز مي‌كند. واقعيت قضيه اين است كه در همه اين سال‌هاي تحريم، ايران بالاخره ۵۰ تا ۶۰ ميليارد دلار كالا خريد و فروش كرده؛ اين بدان معني است كه كار كردن با ايران براي فروشندگان و بانك‌هاي خارجي مطلوبيت بوده است. ولي آنها در عين حال سعي مي‌كنند روابط‌شان را با دنيا جوري مديريت كنند كه مشكلي براي‌شان پيش نيايد. در غير اين صورت، اين همه كالايي كه اروپايي‌ها به ما مي‌فروشند، پولش را بايد به نحوي دريافت كنند. چشم‌شان را مي‌بندند و از طريق تراستي‌ها اين پول را مي‌گيرند. اگر ايران به «اف‌اي‌تي‌اف» ملحق شود، اين چشم‌پوشي راحت‌تر خواهد بود.
اين تصور كه همه مشكلات‌مان حل مي‌شود، نادرست است
مثلا دوبي ممكن است امكان بيشتري به ما بدهد، چون مي‌تواند كنترل بيشتري داشته باشد. در تركيه شايد وضع براي ايراني‌ها بهتر شود. در كل اينكه با پيوستن ايران به «اف‌اي‌تي‌اف» همه مسائل بانكي ما حل خواهد شد، تصور درستي نيست.
جغرافياي خاورميانه تغيير كرده و اين فرصت است
يكي از دلايل مخالفت با پيوستن ايران به اين كنوانسيون اين بود كه حكومت ايران نمي‌خواست كمكش به اين سازمان‌هاي نظامي آشكار شود. الان كه ديگر امكان كمك به اين گروه‌ها وجود ندارد و سياست اين گروه‌ها و اصولا جغرافياي خاورميانه تغيير كرده، شانسي خدادادي براي ايران پديد آمده و ايران مي‌تواند از اين فرصت استفاده كند و به «اف‌اي‌تي‌اف» بپيوندد، جهان هم استقبال خواهد كرد.
تفاهم پزشكيان و رهبري؟
واقعيت قضيه اين است كه آقاي پزشكيان بالاخره قول‌هايي به مردم ايران داده و با سبك و سياق خودش دارد تحقق اين قول‌ها را دنبال مي‌كند و خيلي هم تشنج در جامعه ايجاد نمي‌كند. من هم احساسم اين است كه آقاي پزشكيان با رهبري جمهوري اسلامي به تفاهم رسيده است.
چيني‌ها براي ايراني‌ها حساب بانكي باز نكردند
چيني‌ها در روابط بانكي با ايران خيلي سخت‌گيرتر از اروپايي‌ها بوده‌اند. چيني‌ها براي ايراني‌ها حساب بانكي باز نكرده‌اند و حساب‌هاي قبلا باز شده را هم بسته‌اند. استدلال‌شان هم اين بوده كه شما به اين كنوانسيون‌ها نپيوستيد و به خاطر شما، بانك‌هاي ما زير ذره‌بين رفته است؛ ولي اگر شما به «اف‌اي‌تي‌اف» مي‌پيوستيد، ما دچار چنين مشكلي نمي‌شديم. به نظر من چيني‌ها اگر معامله بزرگ‌تري روي ايران نكنند و ايران را نفروشند، در صورت پيوستن ايران به لوايح گروه ويژه اقدام مالي، در زمينه روابط مالي با ايران همكاري خواهند كرد. پيوستن ايران به اين دو كنوانسيون، بر روابط مالي ايران و چين حتما اثر مثبت دارد.
روسيه علاقه‌اي به پيوستن ما به اف‌اي‌تي‌اف ندارد
روسيه مي‌خواهد از شبكه بانكي ايران استفاده كند. اگر ما به «اف‌اي‌تي‌اف» بپيونديم، نقل و انتقالات روس‌ها با بانك‌هاي ما آشكار مي‌شود. بنابراين چون روسيه خودش در تحريم است، علاقه‌اي به پيوستن ما به «اف‌اي‌تي‌اف» ندارد.