وال استريت ژورنال مدعي شد
از جولان تا دمشق؛ ميدان زورآزمايي تل‌آويو و آنكارا
آيا سوريه به ميدان رويارويي تركيه و اسراييل تبديل مي‌شود؟
با گذشت بيش از دو هفته از سقوط دولت بشار اسد گروهي از ناظران مدعي‌اند تركيه و اسراييل اصلي‌ترين بهره‌برداران استراتژيك از سقوط دولت در سوريه هستند. اكنون اين دو متحد امريكا كه روابط‌شان از زمان آغاز جنگ در غزه در سال گذشته به‌شدت آسيب ديده، ممكن است روياروي هم در شام قرار بگيرند. به باور برخي تحليلگران اكنون مديريت اين رقابت احتمالا به اولويت دولت جديد ترامپ تبديل خواهد شد و فشارهاي بيشتري به شبكه اتحادهاي امريكا در اروپا و خاورميانه وارد خواهد كرد. گونول تول، مدير برنامه تركيه در موسسه خاورميانه در گفت‌وگويي مدعي است: مقامات تركيه نگران اين موضوع هستند كه اسراييلي‌ها ممكن است همه‌چيز را خراب كنند، در ادامه گزارشي كه در وال استريت ژورنال در اين زمينه منتشر شده آمده است كه خصومت ميان اسراييل و تركيه قابل مقايسه با رويارويي ميان تل‌آويو و محور مقاومت نيست.
با اين حال مقامات اسراييلي ابراز نگراني كردهاند كه محور جديدي تحت رهبري تركيه از گروه‌هاي راديكال ممكن است به مرور زمان به خطر جدي‌تري براي اين رژيم تبديل شود، به ويژه آنكه رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه ظاهرا پيش از اين از دشمن قسم‌خورده اسراييل يعني حماس حمايت كرده بود.در حالي كه احمد الشراع يا ابومحمد الجولاني، رهبر موقت سوريه جديد مدعي است به درگيري علاقه‌اي ندارد و مي‌خواهد بر بازسازي كشور تمركز كند، اما او و بسياري از شخصيت‌هاي ديگر در دمشق قبلا نقش‌هاي كليدي در القاعده و داعش كه هر دو توسط امريكا به عنوان گروه‌هاي تروريستي شناسايي شده‌اند، داشتند. گفتني است اما با بروز تحولات جديد در سوريه، امريكا جايزه ۱۰ ميليون دلاري براي دستگيري الجولاني فرمانده تحريرالشام را لغو كرد. در ادامه يادداشت وال استريت ادعا شده است كه با سقوط بشار اسد، تركيه به‌طور قابل توجهي به عنوان قدرت غالب در دمشق ظاهر شده است. اين موضوع اردوغان را به هدفش براي دستيابي به حوزه نفوذي كه از سرزمين‌هاي سابق عثماني تا ليبي و سومالي گسترش مي‌‌يابد، نزديك‌تر از هميشه كرده است. اين در حالي است كه اين رويكرد ادعايي شامل رقابت با ايران نيز خواهد شد.يولي ادلشتين، رييس كميته امور خارجي و دفاعي پارلمان اسراييل، در يك مصاحبه گفت: «روابط با تركيه قطعا در وضعيت بدي قرار دارد، اما هميشه پتانسيل بيشتري براي وخامت وجود دارد. در حال حاضر ما يكديگر را تهديد نمي‌كنيم، اما اين مي‌تواند به درگيريهايي در مورد سوريه تبديل شود، درگيريهايي با نمايندگاني كه ازسوي تركيه الهام گرفته و تسليح شده‌اند.»
اين درحالي است كه همزمان دونالد ترامپ در اظهاراتي در مار آ لاگو در روز دوشنبه، سقوط بشار اسد را به عنوان «يك تصاحب غير دوستانه» سوريه توسط تركيه توصيف كرد. اردوغان دو روز بعد، ديدگاه خود را درباره تركيه به عنوان يك قدرت پيشرو در خاورميانه مطرح كرد. او در اين زمينه مدعي شد: «هر رويدادي در منطقه -و به ويژه سوريه- به ما يادآوري مي‌كند كه تركيه بزرگ‌تر از خود تركيه است. ملت تركيه نمي‌تواند از سرنوشت خود فرار كند.»
به ادعاي وال استريت ژورنال به جز قطر كه با تركيه روابط نزديكي دارد، ساير شركاي امريكايي در منطقه، مانند عربستان‌سعودي، امارات متحده عربي، بحرين و اردن، نگراني‌هاي خود را درباره نفوذ جديد تركيه ابراز كردهاند. مقامات اين كشورها نگران هستند كه قدرت گروه‌هاي راديكال فراتر از دمشق، امنيت كشورهاي‌شان را تضعيف كند. تركيه كه در سال 1949 به عنوان اولين كشور مسلمان اسراييل را به رسميت شناخت، هنوز هم يك سفارتخانه در تل‌آويو دارد. اين درحالي است كه آنكارا همزمان بنيامين نتانياهو را پس از شهادت ده‌ها هزار فلسطيني توسط نيروهاي اسراييلي در غزه به عنوان «قصاب غزه» مورد انتقاد قرار داد و تحريم‌هاي اقتصادي عليه اسراييل وضع كرد! ايال زيسر، رييس تاريخ معاصر خاورميانه در دانشگاه تل‌آويو در اين رابطه مدعي است: «هنوز هم كانال‌‌هاي ارتباطي ميان آنكارا و تل‌آويو وجود دارد و آنكارا نيز همزمان متحد ايالات‌متحده است، بنابراين مسائل بين آنها مي‌تواند حل و فصل شود.» او در ادامه اين را هم گفت هيچ شكي نيست كه سوريه تحت سلطه تركيه براي اسراييل به مراتب بهتر از سوريه تحت نفوذ ايران است.
اين درحالي است كه اومر اونهون، تحليلگر سياسي كه به عنوان سفير تركيه در دمشق خدمت كرده و تا بسته شدن سفارت در سال 2012 در اين سمت بود، مدعي است يك رويارويي قريب‌‌الوقوع تركيه و اسراييل در سوريه بيش از حد هشداردهنده است. او گفت: « اگر سياست‌هاي نتانياهو كه آنكارا با آنها مخالف است تغيير كنند، اين روابط مي‌تواند مجددا به حالت عادي بازگردد، همان‌طور كه در طول تاريخ و تا پيش از اين بوده است.» سياست‌هاي خارجي و دفاعي تركيه به مدت طولاني باعث نگراني متحدان امريكا شده است، به ويژه همكاري نظامي و هسته‌اي اردوغان با روسيه و آنچه كه مقامات امريكايي در آن زمان به عنوان كمك‌هاي پنهاني تركيه به گروه تروريستي داعش در عراق و سوريه توصيف كردند. جاناتان شانزر، مدير اجرايي بنياد دفاع از دموكراسي‌ها گفت: «تركيه به مدت طولاني به نوعي يك دولت سركش در درون اتحاد غربي بوده است.»در ادامه گزارش وال استريت ژورنال آمده است كه حمايت واشنگتن از گروه‌هاي مسلح كرد سوريه مدت‌هاست كه يكي از شكايت‌هاي اصلي تركيه از اين كشور بوده است. محمد شاهين، نماينده حزب حاكم AKP تركيه در اين رابطه گفت: «آنچه در حال حاضر در حال وقوع است اين است كه يك كشور ناتو از يك سازمان تروريستي كه عليه يك كشور ديگر ناتو فعاليت مي‌كند، حمايت مي‌كند.» او افزود كه اميدوار است ترامپ اين حمايت را متوقف كند.بردان اوزت يك نماينده ديگر تركيه از حزب دموكراتيك خلق‌ها (DEM) كه حامي كردها است، گفت كه واشنگتن به كردهاي سوريه به خاطر خون‌هايي كه در طول دهه گذشته در مبارزه مشترك عليه گروه تروريستي داعش ريخته شده، تعهد دارد. او در ادامه افزود: «تركيه اكنون به هر حق انساني اساسي تجاوز مي‌كند. اگر واشنگتن به مردم كرد خيانت كند هيچ كس با ايالات‌متحده متحد نخواهد شد.»در ادامه يادداشتي كه در راستاي رقابت اسراييل و تركيه در سوريه منتشر شده آمده كه گيدئون ساعر، وزير امور خارجه اسراييل، اين هفته اعلام كرد كه اسراييل نيز بايد كردها را به عنوان «متحدان طبيعي» خود در نظر بگيرد و بايد روابط خود را با آنها و ديگر اقليت‌هاي خاورميانه تقويت كند؛ اظهاراتي كه آنكارا را خشمگين كرد. با اين حال اما آيدين سلجن، ديپلمات سابق تركيه گفت كه بعيد است اسراييل به‌طور مادي از مبارزان كرد سوريه در برابر تركيه و نمايندگان آن حمايت كند. او در ادامه گفت‌وگوي خود با وال‌استريت ژورنال مدعي شد: «آنكارا و اسراييل هردو برنده تحولات اخير سوريه هستند. من هيچ‌‌گونه احتمالي براي يك درگيري علني بين تل‌آويو و آنكارا نمي‌‌بينم.»
همزمان يعقوب اميدر ژنرال بازنشسته و مشاور امنيت ملي سابق نتانياهو ادعا كرد: «ما روابط طولاني با كردها داريم. اما اسراييل قصد ندارد نقش امريكايي‌ها را در حمايت از كردها بر‌عهده بگيرد.»به ادعاي ديگر نشرياتي كه تحولات پسااسد در سوريه را رصد مي‌كنند طي روزهاي اخير، تركيه بارها از اسراييل خواسته است كه نيروهاي خود را از منطقه اشغالي اطراف بلندي‌هاي جولان سوريه خارج كند و همچنين اسراييل را متهم كرده كه در تلاش است تا انتقال قدرت پس از سقوط بشار اسد را به چالش بكشاند. علاوه بر تصرف زمين در جنوب سوريه، اسراييل در دو هفته گذشته به‌طور مداوم زيرساخت‌هاي نظامي باقي مانده از دولت سابق را بمباران كرده است تا بنابر ادعايش اطمينان حاصل كند كه اين تسليحات به دست حاكمان جديد سوريه نيفتد. تل‌آويو اما در پاسخ به درخواست آنكارا براي خروج نيروهايش اعلام كرد كه تركيه بايد آخرين كشوري باشد كه در مورد تحولات اخير در سوريه صحبت مي‌كند، چراكه نيروهاي تركيه از سال 2016 در اين كشور فعال بوده و از گروه‌هاي تروريستي حمايت كرده است.شالوم ليپنر، پژوهشگر ارشد در شوراي آتلانتيك گفت: «حضور تحريرالشام در دمشق، تحت حمايت تركيه، احتمالا تل‌آويو را نگران خواهد كرد كه با گروه‌هاي راديكالي در مرز شمال‌شرقي (سرزمين‌هاي اشغالي) مواجه شود.» ايدلشتاين كه پيش از اين عضو كابينه نتانياهو بوده است در گفت‌وگو با وال استريت ژورنال مدعي شد در ميان‌‌مدت، گروه‌هاي تروريستي در جنوب سوريه مي‌توانند جوامع اسراييلي را به خطر بيندازند، درحالي كه در بلندمدت، ارتش سوريه كه با سلاح‌ها و كمك‌هاي تركيه بازسازي شده، مي‌تواند دوباره خطر تسليحات متعارفي را كه ارتش اسد در دهه‌هاي پاياني قرن بيستم دراختيار داشت را احيا كند.ايدلشتاين اين را هم گفت كه: ما همه نه فقط اسراييل بايد بسيار مراقب باشيم كه سعي نكنيم وانمود كنيم كه همه‌چيز در سوريه عادي است. ما نيروهاي نيابتي سوريه نيستيم، بلكه در حال حفاظت از مرزهاي خود هستيم. اما اين واقعيت وجود دارد كه بسياري از جوامع نزديك به مرزهاي ما، جوامع اقليت در سوريه هستند و ما بايد اطمينان حاصل كنيم كه اين جوامع توسط گروه‌هاي راديكال تحت‌تاثير قرار نگيرند و اين مكان‌‌ها به پايگاه نظامي براي حمله آينده به اسراييل تبديل نشوند.