معناي هم‌صدايي اردن، يونان و قبرس براي آنكارا
محمود فاضلي
نيكوزيا، پايتخت قبرس اخيرا ميزبان نشست سه‌جانبه قبرس يونان و اردن بود كه به رايزني در زمينه همكاري‌هاي سه‌جانبه و تحولات منطقه پرداختند. در اين نشست آقايان كريستودوليدس رييس‌جمهور قبرس، عبدالله دوم پادشاه اردن و ميتسوتاكيس نخست‌وزير يونان حضور داشته و سه طرف، راه‌هاي تقويت همكاري ميان سه كشور در زمينه‌هاي مختلف و تقويت روابط علاوه بر تحولات منطقه را بررسي كردند. اين چهارمين اجلاسي است كه سه كشور را گردهم ميآورد، زيرا اولين اجلاس در ژانويه ۲۰۱۸ در نيكوزيا و پس از آن در آوريل ۲۰۱۹ به ميزباني امان و سومين اجلاس در جولاي ۲۰۲۱ در آتن برگزار شد. همكاري‌هاي سه‌جانبه بين اردن، قبرس و يونان در سال ۲۰۱۸ به منظور گسترش فرصت‌هاي همكاري اقتصادي و ايجاد روابط قوي كه اين كشورها را به هم پيوند ميدهد، آغاز شد. در اين اجلاس راه‌هاي تقويت همكاري‌هاي سه كشور در زمينه‌هاي مختلف و ايجاد روابط مستحكم كه آنها را متحد مي‌كند و همچنين تحولات منطقه مورد بررسي قرار گرفت. اردن بر اهميت بهرهمندي از فرصت‌هاي همكاري منطقه‌اي بهويژه در زمينه انرژي، تجارت و گردشگري تاكيد كرد. اردن همچنين بر اهميت تمركز بر شبكه‌هاي اقتصادي بين سه كشور و تقويت همكاري در مقابله با اثرات تغييرات آب و هوايي از جمله بلاياي طبيعي، خشكسالي، بيابان‌زايي و آتش‌سوزي جنگل‌ها تاكيد كرد. اين سه رهبر شاهد «امضاي سه يادداشت تفاهم براي تحريك سرمايهگذاريهاي بخش خصوصي، افزايش پايداري منابع آبي و افزايش همكاريها در زمينه آموزش» بودند. در چارچوب اين نشست سه يادداشت تفاهم بين وزراي خارجه سه كشور به شرح ذيل به امضا رسيد:
1- همكاري در بخش آموزش براي دوره 2027-2024.
2- يادداشت تفاهم همكاري در بخش منابع آبي .
3- همكاري بين نهادهاي تشويق و پشتيباني از سرمايه‌گذاري سه كشور Enterpirse Greece يونان، Inverst Cyprus قبرس و Jordan Investment Commission اردن براي دوره 2027-2024.
طرفين در مورد آخرين تحولات خاورميانه در پي برقراري آتش‌بس در لبنان و نقش آن در تنش‌زدايي در منطقه بحث و تبادل‌نظر كردند. اردن، قبرس و يونان در بيانيه پاياني اين نشست درخصوص تحولات منطقه بر ضرورت تشديد تلاش‌ها براي دستيابي به آتش‌بس در نوار غزه، حفاظت از غيرنظاميان و تقويت پاسخ‌هاي بشردوستانه در نوار غزه تاكيد كردند. آنها نسبت به «خطر اعمال خشونتآميز توسط شهرك‌نشينان افراطي (اسراييلي) عليه فلسطينيان در كرانه باختري (اشغال شده)» هشدار دادند و بر لزوم يافتن افق سياسي براي دستيابي به صلحي عادلانه و همه‌جانبه تاكيد كردند. رژيم اسراييل با حمايت امريكا، از ۷ اكتبر ۲۰۲۳ جنگ نسلكشي را عليه غزه به راه انداخته است كه علاوه بر ويراني عظيم و قحطي منجر به شهادت و مجروح شدن حدود ۱۴۹۰۰۰ فلسطيني شده است كه بیشتر آنها را كودكان و زنان تشكيل مي‌دهند. به موازات نسلكشي غزه، ارتش رژيم اسراييل و شهرك‌نشينان حملات خود را در كرانه باختري اشغالي از جمله قدس شرقي تشديد كردند كه براساس اطلاعات رسمي تشكيلات خودگردان فلسطين، در اين حملات ۷۹۷ فلسطيني شهيد و حدود ۶۶۰۰ نفر زخمي شده‌اند. در اين زمينه، پادشاه اردن با تاكيد بر «ضرورت تداوم تلاش‌ها براي تضمين موفقيت آتش‌بس در لبنان»، «حمايت اردن از لبنان، امنيت، ثبات، حاكميت و امنيت شهروندان اين كشور» را اعلام كرد. طرفين در اجلاسهاي گذشته درباره تشويق بخش خصوصي در اردن، قبرس و يونان براي ايجاد طرح‌هاي مشترك براساس فرصت‌هاي تجاري توافق كرده بودند، اين توافق شامل بخش‌هاي انرژي، گردشگري، بهداشت، آموزش، تجارت، سرمايه‌گذاري و فناوري اطلاعات است. در اجلاسهاي اين سه كشور بر روابط دوستانه مستحكم ميان طرفين و ساز و كار توسعه همكاري در تمام زمينه‌ها و نيز بررسي تحولات منطقه و جهان متمركز است. در اين نشست‌ها بر اهميت مناسبات مستحكم و شراكت ميان سه كشور و گسترش چشم‌اندازهاي همكاري در همه زمينه‌ها در راستاي تحقق صلح و تقويت امنيت و ثبات در منطقه تاكيد شد. همكاري‌هاي چندجانبه يونان با كشورهاي فرا منطقه، به عنوان عاملي تعادلبخش در برابر رفتار سياسي تركيه عمل مي‌كند. در اين نشست‌ها به غير از مسائل سياسي منطقه‌اي، همكاري در بخش‌هاي گردشگري، تجارت، حمل و نقل و علمي و پژوهشي مورد بحث قرارميگيرد. سه كشور بر تقويت مشاركت فعال در قالب سازوكار سه‌جانبه و حمايت از همكاري در زمينه‌هاي سياسي، اقتصادي و امنيتي و همچنين لزوم توقف اقدامات يك‌جانبه درخصوص مساله قبرس كه همسو با قطعنامه‌هاي بين‌المللي نيست، تاكيد كردند. تركيه بارها به برگزاري نشست‌هاي چندجانبه يونان با كشورها و رژيم‌هاي منطقه‌اي ازجمله مصر، ليبي، قبرس و اسراييل و توافقنامه ساخت خط لوله گازي واكنش نشان داده است. آنكارا بارها تكرار كرده پروژه‌هايي كه تركيه و ترك‌هاي قبرس را ناديده مي‌گيرند با شكست مواجه خواهند شد و هدفي جز منزوي كردن تركيه ندارند. تركيه اعتقاد دارد داراي طولاني‌ترين خط ساحلي در شرق درياي مديترانه است و ترك‌هاي قبرس نيز در منابع طبيعي اين جزيره از حقوق برابري برخوردارند. به باور تركيه، برخي كشورها به جاي همكاري به دنبال محاسبات اشتباه هستند و اين‌گونه اقدامات ناكام خواهند ماند. از نگاه تركيه چنين نشست‌ها و توافقات حاصل از آن «اقدامي بيهوده» با هدف منزوي كردن تركيه و ترك‌هاي قبرس است. تنش‌هاي درياي مديترانه درحالي ادامه دارد كه كشف منابع گازي در شرق اين دريا و دخالت تركيه در ليبي باعث شد تا يونان به عنوان خط اول مقابله با ترك‌ها، اهداف سياسي، اقتصادي و نظامي ويژه‌اي را دنبال كند. يونان كه ازجمله بازيگران منطقه مديترانه به‌رغم عضويت در پيمان ناتو بزرگ‌ترين تهديد خود را عضو ديگر اين پيمان يعني تركيه مي‌داند و بر اين اساس با تشكيل بلوك‌هاي منطقه‌اي و امضاي موافقتنامه‌هاي متعدد چندجانبه در ايجاد تنش در منطقه مديترانه سهم جداگانه‌اي ايفا مي‌كند.
پژوهشگر مسائل بين‌الملل