گروه اقتصادي
رييس كل بانك مركزي با اشاره به تعاملات بانكي در فضاي بين‌الملل، از جايگزيني سامانه‌اي به نام ACUMER به جاي سامانه «سوييفت» خبر داده است. محمدرضا فرزين اين سامانه را «ساخت جوانان ايراني» عنوان كرده و افزوده است: «به دليل تحريم بيشترين چالش را در حوزه تعاملات بانكي داريم؛ بنابراين تلاش كرديم در مديريت تحريم با هندوستان و پاكستان و ساير كشورهاي عضو اتحاديه همكاري كنيم. به جاي سوييفت اين سامانه را طراحي كرديم كه اكنون كار مي‌كند.»
او تصريح كرد: پس از برتون وودز برخي كشورهاي آسيايي براي مقابله با اين تصميم اتحاديه پاياپاي آسيايي را تشكيل دادند، اما به دلايل مختلف اين اتحاديه در سال‌هاي اخير فعاليت آنچناني نداشت. در همان زمان دبيرخانه اين اتحاديه در ايران مستقر شد و با توجه به اين مساله در سال‌هاي اخير اين اتحاديه را فعال كرديم و تعاملات خود با كشورهاي عضو اين اتحاديه از جمله هند و پاكستان ارتقا داديم. به جاي سوييفت براي اعضا سامانه بانكي جديدي با نام ACUMER را استفاده كرديم كه مبتني بر استانداردهاي سوييفت طراحي شده اما تحريم‌ناپذير است.
به نظر مي‌رسد منظور آقاي فرزين از «جايگزيني يك سامانه» استفاده از خدمات «اتحاديه پاياپاي آسيايي» (Asian Clearing Union) يا به‌طور اختصاري ACU باشد كه از سال 1353 در حال فعاليت بوده و ايران نيز از اعضاي آن است. علاوه بر ايران كه به عنوان يكي از «موسسان» اين اتحاديه مطرح است؛ كشورهايي مانند هند، نپال، پاكستان، سريلانكا و بنگلادش به سرعت به عضويت اين اتحاديه درآمدند و كشورهايي مانند بوتان اواخر دهه 90 ميلادي و كشور مولداوي نيز در سال 2009 عضو آن شده است. در زمان تاسيس اين اتحاديه، هدف از آن، ايجاد سيستمي براي تسويه پرداخت‌ها بين كشورهاي عضو به صورت چندجانبه و استفاده از ارزهاي رايج خود كشورها در تعاملات بين‌المللي بود. مطابق آماري كه اين اتحاديه در سال 2021 منتشر كرده، ميزان تراكنش‌هاي انجام شده از طريق ACU بالغ بر 29 ميليارد دلار بوده است. به نظر مي‌رسد سامانه‌اي كه رييس كل بانك مركزي از آن صحبت كرده است نيز بر پايه اتحاديه پاياپاي آسيايي شكل گرفته شده باشد. اما نكته مهم دور زدن تحريم‌ها و استفاده نكردن از دلار به عنوان ارز قدرتمند و پيشرو بازارهاست كه به نظر مي‌رسد همين موضوع برگ برنده ايران در صورت استفاده از اين سامانه باشد. رييس كل بانك مركزي سي‌ام بهمن سال گذشته گفته بود كه «فرزين گفت: ما با غرب مراودات سياسي هم نداريم، اما نيرو‌هاي مالي ما در آنجا حضور دارند. چشم‌انداز ما نشان نمي‌دهد كه در آينده تجارت خود را با غرب افزايش دهيم يا مراودات مالي خارج از تجارت داشته باشيم. كشورهاي شرقي از جمله چين و هند تجارت خود را گسترش دادند و ما مي‌توانيم با اين كشورها تجارت كنيم. ما اكنون به دليل تحريم‌ها به جاي سوييفت از ابزار‌هاي ديگري استفاده مي‌كنيم و ابزار مالي خودمان را داريم، چه اشكالي دارد كه FATF خودمان را هم داشته باشيم؟»
حالا به نظر مي‌رسد كه بانك مركزي با معرفي يك سيستم جديد براي مراودات ارزي به جاي سوييفت كه كاملا براي ايران از دست رفته؛ به برخي اهداف خود رسيده است. مراوده تجاري در يك ساختار بسته و گلخانه‌اي كه البته در شرايط تشديد تحريم‌ها، به كاهش شوك‌هاي نرخ ارز مي‌انجامد و جلوي جهش‌هاي شديد در بازار را مي‌گيرد.
فرزين گفته است كه از ۱۰ مهر ماه سال جاري سامانه جديد را به صورت جدي عملياتي كرده‌ايم؛ او اظهار اميدواري كرده كه اين سيستم توسعه پيدا كند و با استفاده از آن روابط و تعاملات خود را با كشورهاي عضو اتحاديه پاياپاي آسيايي گسترش دهيم. رييس كل بانك مركزي همچنين اظهار كرد: بريكس را هم تقويت كرديم. بريكس سهم بزرگي در تجارت جهاني دارد كه در ابتداي راهش است. الان استراتژي بريكس تا سال ۲۰۲۵ در ۴ محور بنا شده كه فرصت را براي ما فراهم مي‌كند تا استفاده كنيم. اولين محور افزايش سهم ارزهاي محلي است
وي با بيان اينكه چين و روس‌ها به اين سمت حركت كرده‌اند، گفت: بايد بتوانيم تسويه را با ارزهاي بريكس انجام دهيم. دومين مورد سامانه‌اي در نظام‌هاي پرداخت است. يك پلتفرم تسويه براي پرداخت‌هاي برون مرزي راه‌اندازي شده كه فعلا در مرحله مقدماتي است. اين فرصت خوبي است كه بتوانيم تعاملات‌مان به ويژه در حوزه تسويه را از اين طريق انجام دهيم.
او ادامه داد: اتصال شبكه پرداخت به روسيه يكي ديگر از برنامه‌هاي‌مان بود كه اخيرا شتاب به مير روسيه و تعدادي از بانك‌ها وصل شده‌اند. سامانه در حال كار كردن است ولي چون شروع كار است، كند است ولي با مرور زمان بيشتر روي اين سامانه كار مي‌كنيم. فاز دوم امكان استفاده گردشگران روسي در فروشگاه‌هاي ايران است، اميدواريم در زمستان اين را افتتاح كنيم. فاز سوم بهره مندي گردشگران ايراني از پوز روسيه است كه اميدواريم ابتداي سال آينده اين مدل را عملياتي كنيم.
فرزين با بيان اينكه اميدواريم اين مدل را با ساير كشورها هم عملياتي كنيم، افزود: با روس‌ها پيمان روسي بستيم؛ كاملا دلار را حذف و ريال و روبل را جايگزين كرديم.
شروع آزمايشي ريال ديجيتال در كيش
رييس كل بانك مركزي به توسعه ريال ديجيتال و استقرار نظام هوشمند اشاره كرد و افزود: بانك مركزي به موقع در اين حوزه ورود كرده است؛ خيلي از كشورها از ريال ديجيتال استفاده مي‌كنند كه مي‌تواند كارايي نظام مالي كشور را افزايش دهد. برخي كشورها در مرحله تحقيقات هستند و وارد مرحله آزمايشي شده‌اند و ما هم در اين مرحله هستيم و وارد آزمايشي شديم و الان در كيش اين كار را انجام مي‌دهيم.
به گفته فرزين؛ ريال ديجيتال در بانك‌هاي ملت؛ تجارت و ملي در حال استفاده است و در آينده ۵ بانك ديگر به آن استفاده خواهد شد.
او درباره رمزپول‌ها و سياستگري بانك مركزي در اين حوزه گفت: امروزه رمزپول‌ها در جهان توسعه سريع و شتاباني دارند كه استفاده متفاوتي از آنها مي‌شود. قاعده‌گذاري در اين حوزه كار بسيار سختي است. تمام كشورها در اين حوزه در ابتدا با مشكل مواجه شدند. ابتدا تجارت شكل مي‌گيرد و بعد مقررات تدوين مي‌شوند. اين اتفاق در كشور ما هم افتاده است. الان با بازار بزرگي روبه‌رو هستيم ولي مقررات منسجمي در اين حوزه نداريم.
تراكنش ۳۵ همتي صرافي‌هاي رمزارز
رييس كل بانك مركزي در همين ارتباط تصريح كرد: چون تحريم هستيم باعث مي‌شود خيلي از اين ابزار در تجارت بين‌المللي استفاده بيشتري كنيم. در مواد ۴.۲۴؛ ۵۹ و ۶۴ قانون جديد بانك مركزي به تدوين مقررات رمزپول‌ها توسط بانك مركزي اشاره شده و ما هم در اين راستا در تلاش هستيم.
وي نهادهاي امين را بحث مهمي در اين حوزه دانست و ادامه داد: مقررات نهاد امين حتما بايد تدوين شود؛ نظارت بر كارگزاران رمزپول چطور بايد باشد؟ الان ۲۱۸ كارگزار داريم. ۱۰ ميليون تراكنش ماهانه شكل مي‌گيرد كه رقمي حدود ۳۵ همت حجم معاملات‌شان است.
قوانين رمزپول به زودي در هيات عالي تصويب مي‌شود
فرزين با بيان اينكه مقررات رمزپول بايد تدوين شود و اگر ورود نكنيم در مديريت پول در بانك مركزي به مشكل مي‌خوريم، افزود: جلسات خوبي در اين زمينه طي ۶ ماه گذشته داشتيم. دستگاه‌هاي مختلف بايد در حوزه‌هاي مختلف ورود كنند. قوانين ماينينگ در وزارت صمت تدوين مي‌شود. مقررات رمزپول تهيه شده و به زودي در هيات عالي مطرح و تصويب مي‌شود و خيال ما به عنوان سياستگذار و مقام ناظر در اين حوزه راحت مي‌شود. رييس كل بانك مركزي در ادامه با بيان اينكه مشكل تاريخي در بانك مركزي در حوزه نظارت داريم، گفت: در قانون جديد اشخاص تحت نظارت بانك مركزي توسعه يافته است. بانك مركزي بايد مدل مشخص براي نظارت بر اينها داشته باشد. نظارت بانك مركزي يا افسايد بوده يا آنسايد. او يكي از مشكلات را استانداردهاي ناهمگون بين بانك‌ها دانست و گفت: خواهش مي‌كنم روي اين موضوع متمركز شويد و شركت‌هايي كه مي‌توانند به نظارت هوشمند ما كمك كنند؛ وارد شوند. بايد اين مشكل حل شود.
افزايش حملات سايبري به نظام بانكي در ۲ سال اخير
فرزين ارتقاي سطح امنيت را مهم دانست و ادامه داد: در دو سال اخير حملات سايبري به شبكه بانكي افزايش يافته است و مجبوريم پايداري شبكه را افزايش دهيم. اقداماتي انجام شده ولي كافي نيست.
او از دريافت مجوز امضاي الكترونيك در ۳۰ آبان ماه خبر داد و گفت: اين موضوع به كاهش مراجعات حضوري هم كمك خواهد كرد.
رييس كل بانك مركزي درباره هوش مصنوعي هم گفت: مركزي در اين حوزه در بانك مركزي راه‌اندازي شده است؛ براي تمام پيشرفت‌هايي كه دنبالش هستيم بايد از هوش مصنوعي استفاده كنيم. نظارت ما بر موضوعات پولشويي با هوش مصنوعي تقويت مي‌شود.