افتتاحيه‌اي صد درصد زنانه

مراسم افتتاحيه جشنواره كن ۲۰۲۴، سه‌شنبه شب بعد از بالا رفتن ستارگان و فيلمسازان از فرش قرمز جشنواره در سالن لويي لومير كاخ جشنواره شروع شد. مدير جشنواره كن «ايريس كنوبلاخ» و «تيري فرمو» مدير اجرايي كن بر بالاي پله‌هاي فرش قرمز كن از ستارگان سينماي جهان استقبال كردند. 
جشنواره امسال در حالي شروع به كار كرد كه خبري نگران‌كننده سينماي فرانسه و جشنواره كن را تحت‌الشعاع خود قرار داده بود. چند روز پيش مطلبي در يكي از مجلات معتبر فرانسه «كنر آنشنه» چاپ شد كه دنياي سينماي فرانسه را به لرزه در آورد. بر اساس اين شايعه روزنامه «مدياپارت» كه روزنامه تحقيقاتي شماره يك اين روزهاي فرانسه است، به مدت چندين ماه روي پرونده‌هاي متعددي درباره ده نفر از بزرگ‌ترين چهره‌هاي مرد سينماي فرانسه كه مرتكب مزاحمت جسمي يا تجاوز شده‌اند، كار كرده است. باز هم بر اساس اين شايعه، «مدياپارت» كه پرونده‌هاي تحقيقاتي‌اش تا به امروز راز‌هاي زيادي از جمله پرونده اختلاس در كمپين رياست‌جمهوري نيكلاس ساركوزي، رييس‌جمهور سابق فرانسه را بر ملا كرده است، تصميم گرفته بود تا اين پرونده را همزمان با افتتاح جشنواره كن امسال برملا كند. از چند روز قبل از شروع جشنواره، اين شايعه مثل بمبي در سينماي فرانسه تركيد، چون از قرار معلوم اسم ده نفر از بزرگ‌ترين كارگردانان، بازيگران و تهيه‌كنندگان سينماي امروز فرانسه كه چندين نفرشان در جشنواره امسال هم فيلم دارند، در اين ليست جاي داشت. به همين دليل، جشنواره كن گروه تخصصي در زمينه بحران را استخدام كرد تا بتوانند در صورت انتشار اين خبر جلوي فاجعه را در جشنواره بگيرند. مديران جشنواره هم از قبل اعلام كردند كه در صورت انتشار اين ليست، اگر كسي از اين ده نفر فيلمي در جشنواره كن داشته باشد، اين فيلم‌ها را بدون معطلي از جشنواره بيرون خواهند كشيد. 
خبري كه به حقيقت نپيوست. روزنامه «مدياپارت» كه تا ساعتي قبل از شروع جشنواره سكوت اختيار كرده بود، در آخرين دقايق اعلام كرد كه اين خبر شايعه بوده و ليستي در اختيار ندارد. اين خبر باعث شد تا سينماي فرانسه و مخصوصا جشنواره كن كه اعتبار جهاني كشور فرانسه در زمينه هنر و سينماست نفس راحتي بكشند. 
اين شايعه در حالي جشنواره كن و دنياي سينماي فرانسه را به لرزه در آورد كه مسوولان جشنواره امسال بالاخره تصميم گرفتند تا به موج جهاني فمينيسم بپيوندند و زنان را در جايگاه همترازي با مردان قرار دهند. در گذشته و چند سال اخير، منتقدان و مخصوصا زنان جهان از جشنواره كن خرده گرفته بودند، چراكه اين جشنواره را جشنواره‌اي جنسيتي مي‌دانستند كه زنان را در درجه دوم اهميت قرار مي‌داد. براي مواجهه با اين انتقادات، پارسال بعد از اعلام بازنشستگي مدير سابق كن، «ايريس كنوبلوك» به مديريت اين جشنواره انتخاب شد تا اولين زني باشد كه اين مقام را، البته در كنار «تيري فرمو» معروف، مدير اجرايي جشنواره كه در اصل شخص اول و آقاي همه كاره جشنواره است، اشغال مي‌كند. 
مسوولان كن در ادامه تلاش‌هاي‌شان براي به‌روز كردن جشنواره و رسيدن به استاندارد‌هاي فمينيستي روز، هيات داوران بخش مسابقه اصلي جشنواره را هم عمدتا از زنان انتخاب كرده‌اند. «گرتا گرويگ» زن بازيگر، نويسنده و كارگردان امريكايي، كه فيلم باربي او در سال ۲۰۲۳، سر و صداي زيادي به راه انداخت، رياست اين هيات را بر عهده دارد. چهار زن ديگر هم او را در داوري جشنواره امسال همراهي مي‌كنند: «ليلي گلدستون» بازيگر امريكايي كه پارسال با فيلم «قاتلين ماه گل» در جشنواره كن حضور داشت، «ابرو چيلان» نويسنده و عكاس ترك و همچنين همسر كارگردان مورد علاقه و سوگلي كن «نوري بيلگه چيلان»، «اوا گرين» بازيگر معروف فرانسوي و «نادين لبكي» نويسنده و كارگردان معروف لبناني كه جايزه هيات داوران جشنواره كن را در سال ۲۰۱۴ براي فيلم «كفرنائوم» از آن خود كرد، در كنار «گرتا گرويگ» داوران بخش اصلي مسابقه هستند. چهار مرد هم البته در كنار اين پنج زن در هيات داوران حضور دارند. «خوان آنتونيو بيونا» نويسنده، كارگردان و تهيه‌كننده اسپانيايي، «پير فرانچسكو فاوينو» بازيگر ايتاليايي، «كوره-ايدا هيروكازو» كارگردان مطرح ژاپني و «عمر سي» بازيگر و تهيه‌كننده فرانسوي. اين اولين‌بار در تاريخ جشنواره كن است كه تعداد داوران زن بخش مسابقه اصلي از داوران مرد بيشتر است. در كنار اين انتخاب‌هاي تاريخي، جشنواره كن اعلام كرد كه فيلم كوتاه «ژوديت گودرش» به نام «من هم» را در افتتاحيه بخش جانبي «نوعي نگاه» به نمايش مي‌گذارد. اين فيلم كه نام خود را از هشتگ معروف «من هم» (me too) گرفته است، شرح حال گروهي از زنان كه تحت تجاوز يا آزار جنسي قرار گرفته‌اند را در كنار ماجراي خود «گودريش» به تصوير مي‌كشد. «ژوديت گودرش» يكي از بازيگران زن فرانسه است كه چند ماه پيش پرده از آزار‌هاي جنسي، جنسيتي كه از طرف دو كارگردان بزرگ فرانسوي «بنوا ژكو» و «ژك دوواين» متحمل شده بود، برداشت و از اين دو شكايت كرد. سخنراني پرشور او بر ضد آزار و اذيت‌هاي جنسي، دو ماه پيش در مراسم سزار كه مراسم اسكار سينماي فرانسه به حساب مي‌آيد، يكي از به يادماندني‌ترين لحظات در تاريخ مراسم سزار محسوب مي‌شود. 
مجري مراسم افتتاحيه امسال جشنواره كن هم يكي از بازيگران زن و كمدين‌هاي مطرح فرانسوي «كمي كوتن» بود تا باز هم زني ديگر نقشي مهم را در جشنواره امسال و مراسم افتتاحيه بازي كند. 
در اين مراسم براي اولين‌بار جشنواره كن اعلام كرد كه قصد اهداي هديه خوشامدگويي به رييس هيات داوران دارد كه بي‌سابقه بود. اين هديه اجراي آهنگي از يكي از فيلم‌هايي بود كه رييس هيات داوران، «گرتا گرويگ» در گذشته سناريو آن را نوشته و در آن بازي كرده بود. آهنگي نا آشنا با خواننده‌اي نا آشنا براي عموم كه البته براي «گرتا گرويگ» آشنا و نوستالژيك بود و موجب ابراز احساسات او شد. به گمانم مديران جشنواره كن با اهداي اين هديه بي‌سابقه قصد مدرنيزه يا اسكاريزه كردن جشنواره كن را داشتند تا از خشكي اين مراسم با آهنگي و اجرايي كم كنند. اين آهنگ هم توسط خواننده‌اي زن خوانده شد تا باز هم جشنواره كن، نور پروژكتورش را به گونه‌اي ديگر به روي زنان بيندازد. 
هر سال جشنواره كن نخل طلاي افتخاري به يكي از بزرگان سينماي جهان اهدا مي‌كند. امسال اين نخل به «مريل استريپ» كه با سه جايزه اسكار و نه جايزه گلدن گلوب بي‌شك بزرگ‌ترين بازيگر زن جهان است، اهدا شد. در هنگام ورود اين ابربازيگر، حاضران در سالن دقايقي طولاني براي او دست زدند. طي اين سال‌ها كه به جشنواره كن آمده‌ام، تا به حال تشويقي به اين طولاني براي هيچ كس، حتي بزرگ‌ترين كارگردانان و بازيگران جهان نديده بودم. تشويق‌ها به حدي طولاني بود كه «مريل استريپ» خجالت‌زده شده بود و به شوخي قصد ترك صحنه را كرد. براي اهداي اين جايزه، «ژوليت بينوش» كه او هم يكي از بزرگ‌ترين بازيگران سينماي فرانسه و البته شناخته شده در جهان است به روي صحنه آمد. او كه به ‌شدت هيجان‌زده بود با دستاني لرزان، برگه‌هاي سخنراني‌اش در مدح «مريل استريپ» را نگه داشته بود و در حالي كه دقايقي طولاني درباره زندگي و فيلم‌هاي «مريل استريپ» صحبت مي‌كرد قادر به كنترل احساساتش نبود. «مريل استريپ» هم كه هيجان‌زده و احساساتي شده بود با بغض و اشك نخل افتخاري كن را پذيرفت و از مديران جشنواره تشكر كرد كه او را بعد از سي و پنج سال دوباره به جشنواره كن دعوت كرده‌اند! سپس اين دو به عادت جشنواره، شروع جشنواره كن را اعلام كردند. بنابراين نخل افتخاري امسال جشنواره هم از دستان هنرمندي زن به هنرمند زني ديگر اهدا شد تا شايد بتوان گفت كه مراسم افتتاحيه جشنواره كن امسال صد درصد زنانه بود. مديران جشنواره امسال تلاش زيادي كردند تا خود را همگام و همسو با جهان كنند و براي اولين‌بار نقش اول را به زنان دادند. بايد اعتراف كنم كه حتي تصور مراسمي چنين زنانه، چند سال پيش اصلا برايم قابل تصور نبود. زماني كه گاه تمام داوران جشنواره مرد بودند، زماني كه هيچ فيلمي به كارگرداني يك زن نخل طلاي جشنواره را نگرفته بود، زماني كه مجبور به پوشيدن كفش‌هاي پاشنه بلند براي رفتن به روي فرش قرمز بوديم وگرنه حق ورود به مراسم را نداشتيم! آن روز‌ها دور نيستند، اما حالا و با اين چرخش جشنواره به سمت زنانگي و برابري، آن روزها دور به نظر مي‌رسند. اين تغيير و تحول جشنواره كن، هر چند دير و هر چند آرام اتفاق افتاد، اما جاي تقدير و تحسين دارد.  بعد از مراسم افتتاحيه، فيلم «پرده دوم» به كارگرداني «كانتن دوپيو» به عنوان فيلم افتتاحيه به نمايش در آمد. بازيگران معروف اين فيلم فرانسوي از جمله «لئا سيدو»، «لويي گرل» و «ونسان لندون» هم به همراه كارگردان و ديگر عوامل فيلم از فرش قرمز بالا رفتند و در سالن اصلي كاخ جشنواره حضور يافتند تا با ديگران به نمايش فيلم‌شان بنشينند. معمولا هر ساله فيلمي در بخش خارج از مسابقه به مناسبت شروع جشنواره و به عنوان فيلم افتتاحيه به نمايش در مي‌آيد. «پرده دوم» در ژانر كمدي سياه، يكي از ژانر‌هاي مورد علاقه فرانسوي‌ها ساخته شده است. 
اين فيلم به دست هوش مصنوعي نوشته شده و كارگرداني مي‌شود. نظر و نگاه «كانتن دوپيو» به اين پديده كاملا مشخص است. از نظر او هوش مصنوعي هيچ‌گاه نمي‌تواند جاي انسان پشت دوربين، جاي نويسنده و كارگردان را بگيرد، چون روح و احساسات ندارد و بنابراين نمي‌تواند به خلق اثري خارق‌العاده دست بزند. بازيگران فيلم توانسته‌اند در نقش بازيگراني خسته از اين‌گونه روند فيلمسازي، همگي خوش بدرخشند كه لازم به ذكر است چون در فيلم‌هاي فرانسوي پديده‌اي گاها نادر است. بزرگ‌ترين مشكل فيلم اما كه به گمانم مانع حضورش در بخش مسابقه جشنواره هم شده است، تكراري بودن آن است كه «پرده دوم» را بعد از مدتي براي تماشاگر خسته‌كننده مي‌كند كه با وجود زمان كوتاه فيلم (يك ساعت و ربع) عجيب است. پايان فيلم هم آزار‌دهنده است كه البته اين‌بار اين آزار، قطعا از طرف كارگردان خواسته شده است. پلان آخر فيلم تصويري چند دقيقه‌اي از ريل‌هاي تراولينگي است كه براي حركت دوربين، در هنگام حرف زدن بازيگران در حال راه رفتن چيده شده‌اند. پلاني طولاني با ريل‌هايي كه بي‌پايان به نظر مي‌رسند. كارگردان فيلم خواسته با اين پلان بر بي‌مصرف، بي‌هدف و بي‌هنر بودن هوش مصنوعي تاكيدي دوباره كند كه البته كاملا هم موفق شده است. 
به هر صورت «پرده دوم» فيلمي متفاوت است كه لياقت حضور در جشنواره، به عنوان فيلم افتتاحيه را دارد، چون با تمام كم و كاستي‌هايش، اما جرات بيان سوژه‌اي را داشته كه بحث روز سينما و حتي مي‌شود گفت بحث روز جهان در تمام ابعاد است. «كانتن دوپيو» تنها به طرح اين سوژه نوآورانه بسنده نكرده و سعي كرده با متفاوت بودن در ميزانسن و مدرنيزه كردن رابطه بين فيلم و تماشاگر، اثري نو و متفاوت ارايه كند. اين نوآوري و تجربه جديد، هر چند كه فيلم مشكلاتي دارد، اما آنقدر شجاعانه است كه جاي تقدير دارد.