سفر هيات رسمي اروپايي به تايوان چه تاثيري روي روابط اتحاديه اروپا و چين خواهد داشت؟
تغيير آرام يك سياست قديمي
محمدحسين لطف‌الهي
دو هفته پس از راي قاطع پارلمان اروپا (580 به 26) به قطعنامه تقويت روابط اتحاديه اروپا و تايوان، يك هيات رسمي و ديپلماتيك از قانونگذاران اروپايي راهي اين جزيره شدند تا يك پيام ساده و كوتاه را به ساكنان آن برسانند: «شما تنها نيستيد»؛ نشانه‌اي آشكار از تغيير سياست اروپا در قبال چين. كشورهاي اروپايي مدتي طولاني در ارتباط با تايوان، جزيره‌اي كه چين آن را متعلق به خود مي‌داند محتاط بوده‌اند و تلاش مي‌كردند تا با عبور نكردن از خط قرمزهاي پكن فضاي روابط ميان اتحاديه اروپا و چين را به دور از تنش‌هاي احتمالي نگه دارند اما موجي جديد و غيرعادي از فعاليت‌هاي ديپلماتيك اروپايي‌ها نشان مي‌دهد احتمالا اين سياست ديرينه آنها در پي نااميدي فزاينده از مواضع تهاجمي چين در حال تغيير است. جوزف وو، وزير خارجه تايوان دو هفته پيش عازم اروپا شد و در بروكسل طي ديدار با قانونگذاران قاره سبز خواستار حمايت رسمي، آشكار و همه‌جانبه آنها از تايوان در برابر فشارهاي دولت مركزي چين شد. در پاسخ به اين درخواست، پارلمان اروپا با اكثريت قاطع از قطعنامه‌اي حمايت كرد كه خواستار روابط قوي‌تر با تايوان است و آن را «شريك و متحد دموكراتيك اروپا در منطقه هند و اقيانوس آرام» توصيف مي‌كند. حمايت اروپايي‌ها از تايوان در همين جا نيز متوقف نشد و پارلمان اروپا هفته گذشته اولين هيات رسمي خود را براي بازديد از جزيره تايوان فرستاد و ترجيح داد تهديدهاي پكن براي مقابله به مثل را ناديده بگيرد. اين اقدام اروپايي‌ها با واكنش شديد وزارت امور خارجه چين روبرو شد و سخنگوي اين وزارتخانه اعلام كرد «هر كشوري كه درصدد مشروعيت‌بخشي به استقلال تايوان برآيد بهاي آن را خواهد پرداخت.» رافائل گلاكسمن، رييس فرانسوي هيات اعزامي پارلمان اروپا روز پنجشنبه در ديدار با تساي اينگ‌ون رييس‌جمهور تايوان گفت كه «ما به اينجا آمده‌ايم تا يك پيام روشن و آشكار را به شما برسانيم: شما تنها نيستيد.» گلاكسمن تاكيد كرد «اروپا در كنار شما ايستاده است.» او افزود: «شما نشان داديد كه در اين منطقه، دموكراسي مي‌تواند شكوفا شود و رژيم‌هاي استبدادي آينده محتوم اين منطقه نيستند.» تايوان ۷۰ سال است كه در برابر خواسته پكن مبني بر پيوستن به چين مقاومت كرده و اكنون اين منطقه به كانون تقابل دو قدرت‌هاي جهاني از جمله چين، اتحاديه اروپا و ايالات متحده تبديل شده است. تحليلگران مي‌گويند سرنوشت و آينده اين جزيره پتانسيل اين را دارد كه نظم منطقه‌اي را به كلي به چالش بكشد. موضع رسمي اتحاديه اروپا در قبال چين طي سال‌هاي گذشته موضعي متعادل‌تر از موضع ايالات متحده بوده و مقام‌هاي اتحاديه چين را يك «شريك»، يك «رقيب» جدي و ساختاري است. منتقدان، اين موضع اروپايي‌ها را محافظه‌كاري و نشستن در حصار امن مي‌خوانند اما رهبران اتحاديه اروپا مي‌گويند كه نمي‌خواهند به يك درگيري بدون برد ميان ايالات متحده و چين كشيده شوند و جهان بايد با چين همان‌طوركه هست برخورد كند، نه آن‌طوركه آنها مي‌خواهند. با اين وجود، مانند بسياري از كشورهايي كه ديدگاه‌هاي‌شان در مورد چين طي دو سال گذشته بدتر شده است، اين نگرش عدم تقابل ممكن است به آرامي شروع به تغيير كند.
يانكا اوئرتل، مدير پروژه آسيا در شوراي اروپايي روابط خارجي در اين خصوص مي‌گويد: «براي اولين‌بار در تاريخ، به شيوه‌اي بسيار مهم، تغييري ظريف اما قابل توجه در برداشت اروپايي‌ها از تايوان رخ داده است.» به گفته او، اكنون در ميان مقام‌هاي اروپايي درك واضحي وجود دارد كه وضعيت تايوان و تهديدهايي كه چين عليه آنها مطرح مي‌كند نه تنها از منظر تفاوت ارزش‌ها (دموكراسي و اتوكراسي) بلكه از نظر معماري امنيتي منطقه نيز براي اروپا نگران‌كننده است و همين نگراني است كه اروپايي‌ها را به تغيير آرا م سياست‌ها وا مي‌دارد. تحليلگران معتقدند هرچند كه اقدام اخير نمايندگان پارلمان اروپا در سفر به تايوان، اقدامي نمادين اما جدي به نظر مي‌آيد و نويد يك تغيير را در سياست اروپايي‌ها مي‌دهد اما اين به معناي تغييري بزرگ در زماني كوتاه نيست. اروپا در حال حاضر منافع اقتصادي بسيار زيادي در همكاري با چين دارد و اهميت اين منافع اقتصادي براي اروپا به اندازه‌اي است كه آنها حاضر نباشند سياست شناسايي چين يكپارچه را تغيير دهند. روزنامه نيويورك‌تايمز درباره سفر هيات اروپايي به تايوان نوشته است: «بيشتر تمركز اين سفر روي ديدار با سازمان‌ها و افراد غيردولتي بود و هيات اروپايي تلاش داشت به شناخت بهتري از تحولات اخير به ويژه در خصوص چين دست پيدا كند. يكي از محورهاي اصلي گفت‌وگوها نيز بحث و تبادل نظر پيرامون راه‌هاي جلوگيري از گسترش اطلاعات دروغيني بود كه به صورت هدفمند از سوي پكن آماده‌سازي شده و به نيت هدف قرار دادن افكار عمومي در تايوان پخش مي‌شود.» رييس هيات اروپايي طي سفر به تايوان در گفت‌وگو با يك رسانه محلي مي‌گويد: «همكاري نكردن با تايوان و ارتباط نداشتن با آن براي اروپايي‌ها يك اشتباه است. ما كجا را مي‌توانيم پيدا كنيم كه بتوانيم از طريق آن به شناخت دقيقي از حكومت چين دست پيدا كنيم؟» چو چانگ هانگ استاد مطالعات اروپايي در دانشگاه تايپه جديد در پايتخت تايوان، معتقد است اقدامات تايوان در راستاي تقويت اروپا هوشمندانه و بر اساس يك برنامه بلندمدت است. به گفته او، «تايوان واقعا تلاش زيادي براي جذب اتحاديه اروپا به منظور تنوع بخشيدن به صادرات خود و كاهش وابستگي ما به چين دارد.» هانگ مي‌گويد «تايوان در تلاش است از اين فرصت براي ايجاد روابط پايدارتر و عادي‌تر با اروپا استفاده كند.» در اين ميان هرچند كه پكن با شديدترين لحن اعتراض خود را به اقدامات اروپايي‌ها از جمله انتقادهاي حقوق‌بشري آنها اعلام مي‌دارد و حتي تا مرحله فراخواندن سفير خود از ليتواني در ماه آگوست نيز پيش مي‌رود اما براي چين نيز بازار اروپا از اهميت زيادي برخوردار است و پكن مي‌داند از دست دادن بازار اروپا به معناي كاهش جدي سرعت رشد اقتصادي چين خواهد بود. از همين رو نمي‌خواهد اروپا را به‌طور كامل به آغوش ايالات متحده بيندازد. به همين دليل نيز با وجود همه اختلاف‌نظرها ارتباطات ديپلماتيك ميان دو طرف در سطوح عالي همچنان ادامه دارد. ماه گذشته، شارل ميشل، رييس شوراي به نمايندگي از 27 كشور عضو اتحاديه اروپا، براي اولين‌بار از زمان شكست توافق سرمايه‌گذاري در ماه مه، با شي‌جين‌پينگ، رهبر چين صحبت كرد. پس از اين تماس، ميشل در حساب توييتر خود اعلام كرد كه دو طرف براي برگزاري يك نشست مجازي در آينده نزديك به توافق رسيده‌‌اند.
تاييد حضور نيروهاي امريكايي در تايوان با انتشار داده‌هاي پنتاگون
داده‌هاي داخلي وزارت دفاع امريكا (پنتاگون) نشان مي‌دهد كه امريكا حداقل از سال ۲۰۰۸، تعداد كمي از نيروهاي خود را در تايوان مستقر كرده است. براساس گزارش فارن پاليسي، با توجه به اطلاعات پرسنل، نيروي كار و پرونده‌هاي نشريات ارتش امريكا كه شامل اطلاعاتي در مورد نيروي خدماتي فعال و پرسنل نظامي و غيرنظامي در امريكا و خارج از كشور مي‌شود، استقرار نيروهاي امريكايي در تايوان به دولت جورج دبليو بوش برمي‌گردد. داده‌هاي منتشرشده نشان مي‌دهند كه ۳ نيروي دريايي و هوايي امريكا از ماه نوامبر سال ۲۰۰۸ در تايوان مستقر بوده‌اند. دو منبع آگاه كه نامي از آنها برده نشده است به فارن پاليسي اعلام كرده‌اند اگرچه به نظر مي‌رسد استقرار نيروهاي امريكايي در تايوان در دوره جورج بوش و باراك اوباما «بيشتر» به آموزش نيروهاي تايواني براي استفاده از تسليحات ساخت امريكا محدود بوده است، اعزام و فعاليت نيروهاي امريكايي در دوران دونالد ترامپ و جو بايدن افزايش يافته و شامل نيروهاي ويژه و تفنگداران دريايي براي آماده كردن تايوان در مقابل تهاجم احتمالي زميني و دريايي چين شده است. يك منبع ديگر امريكايي گفت افزايش حضور نيروهاي امريكايي در دولت ترامپ به اصرار جان بولتون مشاور امنيت ملي وي انجام شده است.