امريكا از سفر وزير خارجه امارات به سوريه انتقاد كرد
خشم واشنگتن از عادي‌سازي روابط با دمشق
شهاب شهسواري
سفر اعلام‌نشده وزير خارجه امارات متحده عربي به دمشق و ديدار او با بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه، با واكنش‌هاي گسترده‌اي در رسانه‌ها مواجه شده است. دولت ايالات متحده امريكا نسبت به اين سفر اظهار نگراني كرده است. ند پرايس سخنگوي وزارت خارجه امريكا به خبرنگاران گفته است كه يك هفته پيش، آنتوني بلينكن وزير خارجه امريكا در ديدار با عبدالله بن زايد، وزير خارجه امارات متحده عربي، عدم موافقت خود را با اين سفر به وي اعلام كرده است. عصر سه‌شنبه عبدالله بن زايد، وزير خارجه امارات در راس هياتي به دمشق سفر كرد. اين بلندپايه‌ترين هياتي است كه امارات در طول يك دهه گذشته به سوريه فرستاده است. درحالي‌كه از ۱۰ سال پيش، دولت‌هاي عرب منطقه در حمايت از گروه‌هاي معارض سوري روابط خود را با دولت سوريه قطع كردند و تصميم به اخراج اين كشور از اتحاديه عرب گرفتند، اما بعد از يك دهه، بار ديگر به نظر مي‌رسد كه اين كشورها ضرورت بازگشت به ريل ديپلماسي با دمشق را دريافته‌اند. امارات متحده عربي، از سه سال پيش و با بازگشايي سفارت خود در دمشق، پيشگام عادي‌سازي روابط با سوريه شده است و بعد از سفر عبدالله بن زايد، به نظر مي‌رسد كه به تدريج مسير بازگشت سوريه به اتحاديه عرب و عادي‌سازي روابط دولت بشار اسد با ديگر دولت‌هاي عربي هموار شده است. پايگاه خبري شبكه تلويزيوني سي‌ان‌ان مي‌نويسد: «تلاش‌ها براي عادي‌سازي روابط منطقه‌اي با دمشق، با مقاومت ايالات متحده و ديگر كشورهاي عربي مواجه شده است كه هراس دارند پايان انزواي بشار اسد، باعث تقويت حكومت او شود و احتمال هرگونه محاكمه در مورد اتهام‌هاي جنايت جنگي و جنايت عليه بشريت عليه او را منتفي كند. دولت سوريه همه اين اتهامات را رد مي‌كند.» سي‌ان‌ان ادامه مي‌دهد: «هر چند موضع رسمي سياسي غرب در قبال دولت اسد تغيير نكرده است، اما به نظر مي‌رسد در طول يك سال گذشته، مقاومت آنها در مقابل عادي‌سازي كمرنگ‌تر شده است. واشنگتن در ماه‌هاي اخير به صورت ضمني با خط لوله جديد گاز طبيعي به سمت لبنان موافقت كرده است، خط لوله‌اي كه قرار است كمبود فلج‌كننده سوخت در لبنان را برطرف كند، اما اجبارا از خاك سوريه مي‌گذرد كه عملا باعث شكسته شدن تحريم‌هاي امريكا و غرب عليه سوريه خواهد شد.»
انتقاد تند امريكا از ابوظبي
ند پرايس، سخنگوي وزارت خارجه امريكا در پاسخ به خبرنگاران در واكنش به اين ديدار گفته است: «ما از گزارش‌ها در مورد اين ديدار و سيگنال‌هايي كه چنين ديداري ارسال مي‌كند، نگران هستيم.» سخنگوي وزارت خارجه امريكا در اقدامي غيرديپلماتيك، بدون استفاده از لقب رييس‌جمهور براي بشار اسد، او را ديكتاتور خونخوار معرفي كرد و گفت: «واشنگتن از هيچ تلاشي براي عادي‌سازي و توانمندسازي بشار اسد حمايت نمي‌كند.» اين ديپلمات امريكايي ادامه داد: «ما از همه كشورهاي منطقه مي‌خواهيم كه به دقت اقدامات شرورانه رژيم و شخص بشار اسد عليه مردم سوريه را در طول يك دهه گذشته در نظر بگيرند و به مساله اقدامات جاري رژيم در مسدودسازي مسير دسترسي به كمك‌هاي بشردوستانه و امنيت براي نقاط مختلف كشور توجه كنند.» سخنگوي وزارت خارجه امريكا خبر داد كه مساله احتمال سفر عبدالله بن زايد به سوريه، هفته گذشته در ديدار وي با وزير خارجه ايالات متحده امريكا در اروپا مطرح شده است و آنتوني بلينكن وزير خارجه امريكا در اين ديدار، عدم موافقت واشنگتن با چنين اقدامي را اعلام كرده است با اين حال گفت كه دولت امريكا از انجام اين ديدار غافلگير نشده است. ند پرايس گفت: «ما روابط‌مان را با رژيم اسد عادي نمي‌كنيم و ارتقا نمي‌دهيم و از ارتقا يا عادي‌سازي روابط هيچ كشوري ديگري هم با توجه به شرارت‌هايي كه اين رژيم عليه مردم خودش انجام داده است، حمايت نمي‌كنيم.» جيم ريش، عضو ارشد كميته روابط خارجي سناي امريكا روز سه‌شنبه استقبال كشورهاي عربي از عادي‌سازي روابط با سوريه را محكوم كرد. اين سناتور جمهوري‌خواه در پيامي توييتري مدعي شد: «شرم‌آور است كه شمار رو به افزايشي از كشورها از عادي‌سازي روابط با [بشار] اسد استقبال مي‌كنند.» جيم ريش در ادامه ادعاهاي خود نوشت: «امارات متحده عربي و ديگراني كه خشونت عليه غيرنظاميان سوريه را ناديده مي‌گيرند بايد پيش از برداشتن هر گام ديگري به سمت عادي‌سازي روابط، در راستاي اجراي قطعنامه ۲۲۵۴ شوراي امنيت سازمان ملل متحد تلاش كنند.»
گزارش‌هاي رسمي ديدار كم‌سابقه دمشق
رسانه‌هاي رسمي امارات متحده عربي و سوريه، تا ساعاتي بعد از خروج وزير خارجه امارات از دمشق و پرواز او به سمت اردن، خبري در مورد ديدارهاي بن زايد در دمشق منتشر نكرده بودند. تا ساعات پاياني سه‌شنبه شب، تنها تعدادي از رسانه‌هاي عربي براساس اطلاعاتي به نقل از منابع آگاه از اين ديدار خبر داده بودند و عكس و خبري رسمي در اين مورد منتشر نشده بود. دفتر رياست‌جمهوري سوريه، سه‌شنبه شب ضمن انتشار تصاويري از حضور وزير خارجه امارات در كاخ رياست‌جمهوري سوريه، در بيانيه‌اي جزيياتي در مورد اين ديدار را اعلام كرد. براساس بيانيه دفتر رييس‌جمهور سوريه «در اين ديدار روابط دوجانبه، توسعه همكاري‌هاي دوجانبه در زمينه‌هاي مختلف و مشترك‌المنافع، افزايش تلاش‌ها براي كشف افق‌هاي جديد اين همكاري‌ها به ويژه در بخش‌هاي مهم به منظور افزايش سرمايه‌گذاري در اين بخش‌ها مورد بحث و بررسي قرار گرفت.» اين بيانيه ادامه مي‌دهد: «رييس‌جمهور سوريه بر روابط برادرانه و مستحكم سوريه و امارات از زمان شيخ زايد بن سلطان آل نهيان تاكيد و از مواضع واقع‌گرايانه و صحيح امارات قدرداني كرد. وي گفت كه امارات همواره در كنار ملت سوريه بوده است.»
براساس بيانيه دفتر رياست‌جمهوري سوريه «بن زايد نيز با تاكيد بر حمايت امارات از تلاش‌هاي ثبات‌ساز در سوريه، گفت كه آنچه در سوريه رخ داد، همه كشورهاي عربي را تحت‌تاثير قرار داد. اين مسوول اماراتي ابراز اطمينان كرد كه سوريه تحت رهبري بشار اسد و تلاش‌هاي مردم اين كشور قادر به غلبه بر مشكلات ناشي از جنگ است. وي همچنين گفت كه امارات هميشه آماده حمايت از مردم سوريه است.» در ادامه اين بيانيه آمده است: «در اين گفت‌وگو همچنين وضعيت كشورهاي عربي و منطقه‌اي نيز بررسي و توافق شد كه رايزني‌ها و هماهنگي‌ها در مورد مسائل و چالش‌هاي مختلف پيش روي كشورهاي عربي ادامه يابد تا به خواسته‌هاي مردم اين منطقه و اراده آنها به دور از هرگونه خارجي دست يابد.» خبرگزاري رسمي امارات هم در گزارشي از ديدار عبدالله بن زايد با رييس‌جمهور سوريه نوشته است: «وزير خارجه در اين ديدار اشتياق امارات متحده عربي را به امنيت، ثبات و وحدت سوريه مورد تاكيد قرار داد.» انور قرقاش، ديپلمات ارشد امارات و مشاور ديپلماتيك رييس امارات متحده عربي نيز در واكنش به اين ديدار در توييتر خود نوشت: «امارات متحده عربي به تلاش‌ها براي ايجاد پل، بهبود روابط و اتصال چيزهايي كه منفصل شده‌اند، ادامه مي‌دهد و مشتاق است كه منطقه را از تنش‌هاي بيشتر و استمرار درگيري‌ها، رها كند.»
عادي‌سازي روابط با سوريه اجتناب‌ناپذير است
جاشوآ لانديس، كارشناس مسائل سوريه در دانشگاه اوكلاهاماي امريكا به رويترز مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد كه امارات متحده عربي به دليل حساسيت‌هايي كه در رابطه اين كشور با ايالات متحده امريكا وجود دارد، از سوريه خواسته باشد تا زياد در مورد اين ديدار تبليغ نكند. در واقع هيچ‌كس نمي‌خواهد سرش را بيش از حد از پشت سنگر بيرون بياورد.» لانديس معتقد است: «دولت‌هاي امارات متحده عربي و مصر همواره دولت دمشق را به عنوان يك ترمز در قبال توسعه نفوذ گروه‌هاي اسلام‌گرا در منطقه مي‌ديدند.» لانديس معتقد است كه بعد از بازگشت سوريه به اتحاديه عرب، دولت‌هاي منطقه سرمايه‌گذاري در سوريه را از سر مي‌گيرند، هر چند كمپاني‌هاي خصوصي منتظر مي‌مانند تا ابتدا واكنش دولت ايالات متحده را ببينند.»
سامح شكري، وزير خارجه مصر كه مدتي قبل در حاشيه نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد با همتاي سوري خود ديدار و گفت‌وگو كرده‌بود، روز سه‌شنبه همزمان با سفر وزير خارجه امارات به دمشق در سخناني از ضرورت بازگشت سوريه به اتحاديه عرب و اجتناب‌ناپذير بودن عادي‌سازي روابط با دولت دمشق گفت. اين ديپلمات ارشد مصري كه در نشستي در موسسه مركز بين‌المللي وودرو ويلسون براي دانشگاهيان سخن مي‌گفت تاكيد كرد: «روابط ميان كشورهاي عربي و دمشق نهايتا از سر گرفته خواهد شد.» وي با اين حال تاكيد كرد: «ضروري است كه دولت سوريه ميانه‌روي بيشتري در چگونگي تلاش براي كسب اعتماد كشورهاي منطقه و پويايي‌هاي داخلي كشور خودش نشان دهد.» به گزارش فرانس ۲۴ نيكولاس هراس، پژوهشگر موسسه نيولاينز در واشنگتن معتقد است كه امارات متحده عربي در واقع رگ حياتي حكومت بشار اسد، زير سايه تحريم‌هاي فلج‌كننده غرب محسوب مي‌شود. هراس مي‌گويد: «دمشق به كانال اماراتي نياز دارد تا نهايتا بتواند منابع و ظرفيت‌هاي اقتصادي را براي بازسازي سوريه تحت نظارت حكومت بشار اسد تامين كند.» كريس دويل، مدير شوراي مفاهمه عربي- بريتانيايي مي‌گويد: «كاهش نفوذ ايران در سوريه يكي از چالش‌هاي پيچيده‌اي است كه مقابل دولت‌هاي عربي خليج فارس قرار دارد. تقريبا در كوتاه‌مدت غيرممكن است كه بتوان جايگاه ايران را در سوريه جابه‌جا كرد، ايران به خوبي خود را در اين كشور جاي داده است.» دويل معتقد است: «احتمال دارد كه رژيم سوريه به نوعي ايران و امارات را عليه يكديگر بازي دهد تا به تدريج بتواند جايي براي مانور خودش باز كند.»
به گزارش فرانس ۲۴ نيكولاس هراس، پژوهشگر موسسه نيولاينز در واشنگتن معتقد است كه امارات متحده عربي در واقع رگ حياتي حكومت بشار اسد، زير سايه تحريم‌هاي فلج‌كننده غرب محسوب مي‌شود. هراس مي‌گويد: «دمشق به كانال اماراتي نياز دارد تا نهايتا بتواند منابع و ظرفيت‌هاي اقتصادي را براي بازسازي سوريه تحت نظارت حكومت بشار اسد تامين كند.» كريس دويل، مدير شوراي مفاهمه عربي- بريتانيايي مي‌گويد: «كاهش نفوذ ايران در سوريه يكي از چالش‌هاي پيچيده‌اي است كه مقابل دولت‌هاي عربي خليج فارس قرار دارد. تقريبا در كوتاه‌مدت غيرممكن است كه بتوان جايگاه ايران را در سوريه جابه‌جا كرد، ايران به خوبي خود را در اين كشور جاي داده است.» دويل معتقد است: «احتمال دارد كه رژيم سوريه به نوعي ايران و امارات را عليه يكديگر بازي دهد تا به تدريج بتواند جايي براي مانور خودش باز كند.» جاشوآ لانديس، كارشناس مسائل سوريه در دانشگاه اوكلاهاماي امريكا به رويترز مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد كه امارات متحده عربي به دليل حساسيت‌هايي كه در رابطه اين كشور با ايالات متحده امريكا وجود دارد، از سوريه خواسته‌باشد تا زياد در مورد اين ديدار تبليغ نكند. در واقع هيچ‌كس نمي‌خواهد سرش را بيش از حد از پشت سنگر بيرون بياورد.» لانديس معتقد است: «دولت‌هاي امارات متحده عربي و مصر همواره دولت دمشق را به عنوان يك ترمز در قبال توسعه نفوذ گروه‌هاي اسلام‌گرا در منطقه مي‌ديدند.»