بيم چين از پيوستن اويغورها به داعش خراسان

از زمان خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان در اواخر ماه آگوست، داعش خراسان چندين حمله تروريستي در افغانستان انجام داده است. دو عمليات اين گروه تروريستي در ماه گذشته عليه نمازگزاران شيعه در شهرهاي قندوز و قندهار رخ داد. اين دو حمله نشان داده كه اين گروه تروريستي كه در عراق و سوريه نابود شده، هنوز از پتانسيل بالايي براي جذب نيرو برخوردار است. در حمله تروريستي قندهار ابوعلي البلوچي و انس الخراساني شركت داشتند. بلوچستان و خراسان نام دو منطقه تاريخي از پاكستان، ايران و افغانستان هستند. شورشيان بلوچ ده‌ها سال است كه در ايران و پاكستان سلاح به دست گرفته‌اند و اخيرا نيز مسوول حملاتي به شهروندان چيني در پاكستان معرفي شده‌اند. 
به گزارش نيوزويك، گفته مي‌شود يك هفته قبل از اين حملات، حمله قندوز توسط محمد الاويغوري انجام شده است؛ فردي كه به نظر مي‌رسد با مسلمانان اويغور در استان سين‌كيانگ چين ارتباط داشته است. اين استان در مجاورت مرز افغانستان واقع شده است. از سين كيانگ كه در شمال غربي چين واقع شده به عنوان استاني ياد مي‌شود كه همواره تمايلات جدايي‌طلبانه در آن وجود داشته و دولت چين همواره اعلام كرده اين مسلمانان جدايي‌طلب اين استان به دنبال تشكيل كشور مستقل تركستان شرقي هستند. از لقب و اسم اين افراد بر مي‌آيد كه دست‌كم برخي از اين افراد انتحاري افغانستاني نيستند؛ به گونه‌اي كه اويغوري بايد منتسب به اويغور‌هاي چين يا تركستان شرقي باشد و بلوچي نيز به طايفه بلوچ منتسب و مقر اصلي آنها بلوچستان پاكستان است. خراساني هم اين‌گونه القا مي‌كند كه بايد اهل يكي از كشور‌هايي باشد كه خراسان قديم را شكل مي‌داده‌اند و اين كشور‌ها عبارتند از: افغانستان، پاكستان، تركمنستان، تاجيكستان، ازبكستان و ايران.
اگرچه داعش نسبت به كساني كه به قرائت به‌شدت راديكالش از اسلام سني نزديك نباشند، چندان ميانه‌اي نداشته است اما اخيرا آغوشش را به روي اعضاي همه فرقه‌هاي سني باز كرده است. حالا داعش خراسان كه شاخه‌اي از خلافت اسلامي است، تلاش مي‌كند تا از شكاف‌هاي موجود استفاده كرده و كشورهاي همسايه افغانستان را به چالش بكشد و در ميان اين كشورها چين در بالاي فهرست قرار گرفته است. يان سون، مدير برنامه شرق آسيا در مركز استيمسون در گفت‌وگو با نيوزويك مي‌گويد: «پيامي كه به چين ارسال شده سياسي و ژئواستراتژيك است. داعش افغانستان اين پيام را ارسال كرده كه در افغانستان عليه دشمنان خارجي فعال است. داعش افغانستان در واقع هشداري به چين ارسال كرده است». البته چين برداشت خودش را از اين پيام دارد. چيني‌ها به خوبي تهديدات و مخالفت‌هاي محلي را درك مي‌كنند. اما نكته اين است كه هويت اويغوري تروريست داعشي به ادعاهاي چين در خصوص حضور تروريست‌هاي اويغوري در افغانستان اعتبار مي‌بخشد. به اين ترتيب خشم چين مشروعيت يافته و سياست‌هايي كه چين در قبال اويغورها در پيش گرفته توجيه خواهد شد، چراكه اويغورها به عنوان تروريست معرفي شده‌اند. 
از سوي ديگر رخدادهاي اخير تا حدودي با چرخش سياست‌هاي امريكا تناقض دارد. امريكا همواره نگراني چين در خصوص شبه‌نظاميان اويغور نظير جنبش اسلامي تركستان شرقي را در قالب بهانه چيني‌ها براي سركوب و محدودسازي اقليت اويغور در سين‌كيانگ نگريسته‌ است. چند روز پس از انتخابات رياست‌جمهوري 2020 در امريكا، دولت دونالد ترامپ جنبش اسلامي تركستان شرقي را از فهرست گروه‌هايي كه بايد از ليست تروريستي دولت امريكا خارج شوند، حذف كرد. حالا با توجه به حملات اخيري كه در افغانستان صورت گرفته است، ادعاي وزارت خارجه امريكا در ماه نوامبر گذشته كه گفته بود جنبش اسلامي تركستان شرقي وجود خارجي ندارد، به چالش كشيده خواهد شد. 
ماه گذشته، سخنگوي وزارت امورخارجه امريكا در پاسخ به نيوزويك گفته بود كه «جنبش اسلامي تركستان شرقي از اين فهرست حذف شد، چراكه بيش از ده سال است كه هيچ شواهد معتبري مبني بر اينكه اين جنبش وجود خارجي داشته باشد و به عنوان يك سازمان تروريستي دست به حملات تروريستي در سوريه زده باشد، به دست نيامده است». اما وزارت خارجه امريكا تاييد كرد كه گروه‌هاي اويغور تحت نام حزب اسلامي تركستان در افغانستان و سوريه فعال هستند. سخنگوي وزارت خارجه امريكا گفته بود: «تروريست‌هاي اويغور در سوريه و افغانستان اعضاي حزب اسلامي تركستان هستند و اين سازمان با جنبش اسلامي تركستان شرقي كه چين و ديگر كشورها از آن سخن مي‌گويند، كاملا فرق دارد». 
در سال 2018 نماينده ويژه چين در امور سوريه با بيان اينكه چين هيچ آمار دقيقي كه از تعداد ايغورهايي كه در سوريه مي‌جنگند ندارد، گفته بود: «اميدوارم است سوريه هرچه سريع‌تر به شرايط عادي بازگردد و اوضاع در اين كشور بهبود يابد.» اويغورها كه اكثرا هم مسلمان هستند و به گويشي از زبان تركي صحبت مي‌كنند براي جنگيدن به سوريه و عراق رفته‌اند و اين مساله نگراني چين را برانگيخته است، چراكه آنها بعد از پايان كار در سوريه و عراق به چين باز مي‌گردند و مي‌توانند دست به عمليات‌هاي تروريستي بزنند. سفير سوريه در چين پيش‌تر گفته بود كه حدود ۵ هزار اويغور در سوريه براي گروه‌هاي مختلف نظامي و شبه‌نظامي در حال جنگيدن هستند.
با اين حال، چندي پيش وقتي از سخنگوي وزارت خارجه سوال شد كه آيا دولت بايدن اين قصد را دارد كه جنبش اسلامي تركستان شرقي را در ليست گروه‌هاي تروريستي خود قرار دهد، پاسخي كه ارايه شد پاسخي مبهم بود و در اين پاسخ تاكيد شد كه ايالات متحده امريكا هيچ موضعي در خصوص قصد خود براي روند شناسايي گروه‌هاي تروريستي ارايه نمي‌كند. سخنگوي شاخه سياسي حزب اسلامي تركستان در گفت‌وگويي با نيوزويك گفته است كه اين گروه هر اقدامي نظير هدف قرار دادن، آدم‌ربايي، تهديد يا هر اقدام ناشايستي در قبال افراد يا كشورها بي‌گناه را مردود مي‌داند. البته او مقابله نظامي عليه دولت چين را رد نكرد. او گفت: «دولت چين بايد به‌طور مسالمت‌آميز سرزمين‌هاي تركستان شرقي را ترك كند. اگر چين مسير جنگ را در پيش بگيرد، در نتيجه ما نيز اين حق را خواهيم داشت كه از همه روش‌ها براي باز پس ‌گرفتن سرزمين‌مان استفاده كنيم». 
اميرا جادون، استاديار مركز مبارزه با تروريسم در اداره علوم اجتماعي و آكادمي نظامي امريكا در گفت‌وگو با نيوزويك مي‌گويد: «من فكر مي‌كنم كه چين در قبال طالبان بسيار محتاطانه عمل مي‌كند. همه كشورهاي منطقه به‌رغم اينكه منافع‌شان در برپايي ثبات در افغانستان است، همچنان در قبال طالبان سياست صبر و رصد را در پيش گرفته‌اند. اما به احتمال زياد چين در مورد توانايي طالبان در تامين امنيت كامل افغانستان يا محدود كردن تحركات و فعاليت‌هاي شبه‌نظاميان شك و ترديد دارد.» در نتيجه چين به احتمال زياد با افزايش همكاري‌ها با كشورهاي همسايه سعي خواهد كرد تهديداتي كه از سوي افغانستان‌ متوجهش خواهد شد را مديريت كند. 
جادون معتقد است كه تنها راه مقابله با تهديدات داعش خراسان شكل‌گيري يك استراتژي منطقه‌اي در خصوص مبارزه با تروريسم است، چراكه داعش خراسان تهديدي براي همه كشورهاي همسايه افغانستان محسوب مي‌شود و اين توانايي را دارد كه از همه اين كشورها نيرو جذب كند. احتمالا به همين دليل بود كه چيني‌ها روزهاي سه‌شنبه و چهارشنبه هفته گذشته در مسكو با مقامات روسي و پاكستاني ديدار كردند. نشستي كه امريكا اعلام كرد در آن شركت نخواهد كرد. وانگ ون‌بينگ، سخنگوي وزارت خارجه چين روز پنجشنبه هفته گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام كرد: «همه طرف‌هاي ديگر نظرات جامع و كامل خود را با يكديگر به اشتراك گذاشتند و در خصوص وقايعي كه اخيرا در افغانستان در جريان است به يك اجماع كلي رسيدند. هدف از اين اجماع اين است كه با تروريسم و قاچاق مواد مخدر مبارزه شده و كمك‌هاي بشردوستانه به افغانستان ارايه شود». 
در آن سوي ماجرا، در حالي كه چين در حال تقويت روابط خود با كشورهاي همسايه افغانستان است، داعش خراسان فعالانه حضور اقليت‌هاي مختلف از فرقه‌هاي مختلف را در ميان فرماندهان نظامي خود تبليغ مي‌كند. اين اقدام داعش هم پيامي منطقه‌اي و هم پيامي بين‌المللي است. داعش خراسان سعي دارد ثابت كند كه دستوركار بين‌المللي اين گروه همچنان دنبال مي‌شود. به اين ترتيب داعش خواهد توانست از گروه‌هاي شبه‌نظامي گوناگون در سراسر منطقه و جهان نيرو جذب كند.