ماموريت انريكه مورا در ايران
به از سرگيري مذاكرات در پايتخت اتريش منتهي نشد
بروكسل به جاي وين
سارا معصومي
انريكه مورا، معاون جوزپ بورل (مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا) روز پنجشنبه براي نخستين‌بار از زمان آغاز به كار رسمي دولت سيزدهم و خانه‌تكاني سياسي در وزارت خارجه ايران مهمان علي باقري، معاون سياسي اين وزارتخانه شد. سفر انريكه مورا به تهران با واكنش‌هاي متفاوتي چه در سطح دولتي و چه رسانه‌اي همراه شد. جوزپ بورل در حساس‌ترين روزها به معاون خود ماموريت داد تا براي نجات برجام شال و كلاه كرده و روز تولدش را در مسير رفت و برگشت به پايتخت ايران بگذراند.
پيش از راهي شدن مورا، رسانه‌هاي غربي به استقبال اين ابتكار اتحاديه اروپا رفته و آن را گامي مهم در راستاي تشويق تهران به از سرگيري مذاكرات وين خواندند. هرچند كه در تهران سمت و سوي اخبار رسمي حاكي از آن بود كه اين تنها فرجام برجام نبوده كه مورا را به تهران كشانده و محورهايي نظير تحولات مهم منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي به شمول افغانستان نيز در زمره سوژه‌هاي مورد بحث بوده اما ناگفته پيداست كه در اين بازه زماني مهم‌ترين مساله براي اتحاديه اروپا در مواجهه با ايران، از سرگيري رايزني‌ها براي احياي برجام است.
انريكه مورا كه رابطه حسنه‌اي با رسانه‌ها دارد و در حاشيه 6 دور نشست برگزار شده در وين با توقف در جايگاه خبرنگاران مقابل گراند هتل به پرسش‌هاي آنها پاسخ مي‌داد پس از رايزني‌هاي چندساعته در تهران در سكوت خبري، ايران را ترك كرد. پس از پايان رايزني‌هاي مورا و باقري، وزارت‌خارجه با انتشار يك متن خبري اطلاع داد كه هيات ايراني به زودي راهي بروكسل مي‌شود تا دور دوم رايزني‌ها با مورا را در مقر اتحاديه اروپا پيگيري كند.
براساس متن اين بيانيه، علي باقري، معاون سياسي وزير خارجه در اين ملاقات، با اشاره به اينكه رفتار طرف مقابل با مسووليت‌پذيري فاصله معناداري دارد، گفت: ايران همواره ثابت كرده كه يك بازيگر مسوول در عرصه بين‌المللي است. هر طرف كه مسووليت‌پذيري بيشتري از خود نشان دهد، به ميز مذاكره نزديك‌تر است. ايران براي مذاكرات جدي كه نتيجه آن توافق عملي و نه توافق كاغذي باشد، همواره آماده است.
باقري در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به اين موضوع كه ترديد جدي در مورد اراده واقعي امريكا براي انجام تعهداتش وجود دارد، از بي‌عملي طرف‌هاي اروپايي در اجراي تعهدات خود ذيل برجام انتقاد و بر ضرورت مسووليت‌پذيري آنها تاكيد كرد.
انريكه مورا نيز ضمن تشريح مسووليت خود به عنوان هماهنگ‌كننده اتحاديه اروپا، بر آمادگي خود به منظور همكاري با كشورمان و ساير طرف‌ها در جهت ادامه مذاكرات براي دستيابي به نتيجه‌اي كه مورد پذيرش همه طرف‌ها باشد، تاكيد كرد.
به گزارش وزارت خارجه، در اين ديدار ضمن صحبت درباره روابط ايران و اتحاديه اروپايي، بر ارتقاي روابط في‌مابين تاكيد و قرار شد در گفت‌وگوهاي آتي در بروكسل، سرفصل‌ها و زمينه‌هاي عملي گسترش روابط مورد بحث و تبادل نظر قرار گيرد. افغانستان و يمن نيز در زمره ديگر سوژه‌هاي مورد بحث در جلسه باقري و مورا گزارش شده است.
ترك تهران در سكوت خبري، بر ابهام‌ها درباره دستاورد سفر مورا افزود. مورا پيش از ديدار با باقري در حساب توييتري خود نوشته بود: «به عنوان هماهنگ‌كننده برجام، ضرورت ازسرگيري مذاكرات برجام در وين را مطرح خواهم كرد. براي ادامه كار ديپلماتيك، ضروري است كه گفت‌وگوها را از جايي كه ژوئن گذشته ترك كرديم، سرعت دهيم.»
خبرگزاري رويترز نيز ساعاتي پيش از حضور مورا در تهران به نقل از ديپلمات‌هاي سه كشور اروپايي تاكيد كرد كه سفر انريكه مورا را نمي‌توان سفري «طبق روال معمول» تلقي كرد بلكه اين سفر بازديدي سرنوشت‌ساز در شرايط بحراني است. در نتيجه اين فضاي خبري كه مورا و ديپلمات‌هاي اروپايي در گفت‌وگو با رسانه‌ها پيش از حضور او در تهران ساخته و پرداخته بودند بسياري انتظار داشتند كه تعيين تاريخ دقيق بازگشت ايران به وين براي ازسرگيري مذاكرات، نخستين دستاورد معاون بورل در ماموريت به تهران باشد.
با پايان رايزني‌هاي مورا در تهران، يك مقام ارشد اتحاديه اروپا در گفت‌وگو با خبرنگاران جزييات بيشتري از مذاكرات تهران ارايه داد. خبرگزاري رويترز در اين باره نوشت: يك مقام ارشد اتحاديه اروپا مي‌گويد كه ايران هنوز آماده بازگشت به مذاكرات وين براي احياي برجام نيست و تيم جديد مذاكره‌كننده در اين كشور مايل است درباره متن توافق حاصل شده در وين در 6 دور گذشته با مقام‌هاي اروپايي در بروكسل گفت‌وگو كند. انريكه مورا چهارماه پس از آخرين دور رايزني‌ها در وين به منظور گفت‌وگو با اعضاي تيم مذاكره‌كننده جديد ايران به پايتخت اين كشور سفر كرد. اين سفر در حالي صورت گرفت كه ايالات متحده مي‌گويد زمان براي احياي برجام در حال از دست رفتن است. يك مقام ارشد اتحاديه اروپا مي‌گويد كه رايزني‌هاي مورا در تهران نشان داد كه ايران كاملا براي بازگشت به وين و پايان دادن به مذاكرات با احياي برجام مصمم است.
رويترز در ادامه مي‌نويسد: «ايران همواره مي‌گويد به زودي به وين بازمي‌گردد و در حالي كه هنوز تاريخ دقيقي را مشخص نكرده اما ديپلمات‌هاي اروپايي اميدوار بودند كه نخستين دور رايزني‌ها با تيم جديد مذاكره‌كننده ايران در وين تا پايان ماه اكتبر برگزار شود. يك مقام ارشد اتحاديه اروپا در اين باره مي‌گويد: «نشست بروكسل مي‌تواند يك ايده خوب باشد، چراكه هر دو طرف فرصت مرور متني را كه از ماه ژوئن روي ميز مانده خواهند داشت و طرف اروپايي مي‌تواند به پرسش‌هاي احتمالي تيم مذاكره‌كننده جديد ايران هم پاسخ بدهد. مي‌توان گفت كه نشست بروكسل فرصتي براي شفاف‌سازي وضعيت پيش از اعزام همه به وين براي از سرگيري مذاكرات است. » برخي ديپلمات‌هاي غربي نگران رويكرد ضدغربي تيم مذاكره‌كننده جديد هستند و بيم اين را دارند كه تيم جديد، خواسته‌هايي فراتر از آنچه كه تاكنون درباره آنها توافق شده را مطرح كنند.»
وال استريت ژورنال نيز در گزارش كوتاهي از سفر انريكه مورا به تهران به نقل از منابع مطلع گزارش داد كه ايران در حال نهايي‌كردن تركيب تيم مذاكره‌كننده براي از سرگيري گفت‌وگوهاي وين است. اين رسانه امريكايي به نقل از يك منبع آگاه نوشت كه برخي اعضاي تيم اروپايي در تهران اين برداشت را داشتند كه تيم جديد به دنبال «مذاكره براي مذاكره» است.
اين ادعا در حالي از سوي خبرنگار وال استريت ژورنال مطرح شده كه حسين امير عبداللهيان، وزير خارجه دولت سيزدهم از ابتداي آغاز به كار با اشاره به اينكه دولت ابراهيم رييسي نتيجه محور است سياست مذاكره براي مذاكره را رد كرده است.
به گزارش «اعتماد»، پس از پايان مذاكرات ايران و نماينده اتحاديه اروپا در تهران، حسين اميرعبداللهيان در تماس تلفني با سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه، او را در جريان اين رايزني‌ها قرار داد و با مثبت خواندن فضاي اين گفت‌وگو به همتاي روس اطلاع داد كه دور دوم گفت‌وگوي ايران با اتحاديه اروپا ظرف دو هفته آتي در بروكسل برگزار خواهد شد. وزير خارجه ايران قريب به 10 روز پيش مهمان همتاي روس خود در مسكو بود و سخنان لاوروف در نشست خبري با اميرعبداللهيان مشخص كرد كه كرملين نگران طولاني شدن دوره اغماي مذاكرات وين است و از تهران مي‌خواهد كه روند تصميم‌گيري درباره تيم مذاكره‌كننده را سرعت بخشيده و البته مذاكرات وين را از نقطه قطع شده آغاز كند. نكته‌اي كه تهران هنوز موافقت خود را با آن اعلام نكرده است.
سفر انريكه مورا به تهران در حالي صورت گرفت كه تحولات پيرامون پرونده هسته‌اي ايران و برجام سرعت گرفته است. در حالي كه وزير خارجه رژيم اسراييل در سفر به ايالات متحده زنجيره‌اي از ديدارها با مقام‌هاي دولت جو بايدن و كنگره را با محوريت گفت‌وگو درباره ايران و تشويق به تشديد تحريم عليه تهران دنبال مي‌كند، رايزني‌هاي رابرت مالي، نماينده ويژه وزارت خارجه ايالات متحده در پرونده ايران در منطقه با مقام‌هاي عربستان، امارات و قطر هم ظرف چند روز آينده آغاز خواهد شد. همزمان با سفر مورا به تهران، «آنتوني بلينكن»، وزير امور خارجه امريكا نيز در نشست خبري مشترك با وزراي خارجه امارات و رژيم اسراييل همزمان كه از ترجيح ديپلماسي به گزينه ديگري در مقابل ايران سخن گفت اما تهديد كرد كه چنانچه ايران در پرونده مذاكرات هسته‌اي تغيير مسير ندهد واشنگتن آماده توسل به گزينه‌هاي ديگر است.
به گزارش «اعتماد»، انتخاب بروكسل از سوي تهران براي برگزاري دور ديگري از رايزني‌ها با اروپا چند سوال اساسي را مطرح مي‌كند. در حالي كه با تماس فوري اميرعبداللهيان با لاوروف پس از پايان رايزني‌هاي مورا در تهران مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه تهران در تماس مستقيم و مداوم با پكن و مسكو درباره برجام است و در مذاكرات وين نيز رايزني مستقيمي ميان ايران و امريكا صورت نمي‌گيرد، تهران از رايزني دوجانبه با اروپا در بروكسل به جاي رايزني با 1+4 در وين چه اهدافي را دنبال مي‌كند؟ آيا تهران با توجه به تقويت فضاي منفي پيرامون ادعاي تعلل دولت سيزدهم براي بازگشت به وين در اين مقطع صرفا به دنبال دفع تهديد متشنج‌تر شدن فضا است و همچنان بازگشت به وين در آينده‌اي نزديك براي از سرگيري مذاكرات را دنبال نمي‌كند؟ ايالات متحده تا چه اندازه حاضر به پذيرش مذاكرات دوجانبه ايران با چين، روسيه يا اتحاديه اروپا و معطل ماندن روند وين است و اساسا چنين روندي تا چه اندازه مي‌تواند گذشت زمان را به تهديدي در راستاي تشديد فضا عليه تهران تبديل نكند؟