انفجار تروريستي در فرودگاه كابل بيش از ۲۰۰ كشته و زخمي بر جاي گذاشت
امضا با خون مردم افغانستان
زير كارنامه شكست امريكا
شهاب شهسواري
عصر پنجشنبه انفجار در نزديكي گيت‌هاي ورودي فرودگاه كابل باعث جان باختن ده‌ها شهروند غيرنظامي افغانستان شد كه تلاش مي‌كردند با استفاده از پروازهاي خروجي كشورهاي خارجي از كابل تحت سلطه طالبان نجات پيدا كنند، اما در نتيجه بي‌برنامگي و شتابزدگي اشغالگران براي فرار و شبه‌نظاميان حاكم براي سلطه، جان خود را از دست دادند. طالبان و امريكا يكديگر را به اهمال در تامين امنيت فرودگاه كابل متهم مي‌كنند و گروه تروريستي داعش با افتخار مسووليت اين عمليات را برعهده مي‌گيرد و آن را با هدف كشتار افرادي توصيف مي‌كند كه همكار كفار در اشغال افغانستان بودند. ۲۰ سال بعد از اشغال افغانستان توسط امريكا و همكارانش در ناتو، افغانستان به عقب‌تر بازگشته است و طالبان قدرتمندتر از گذشته بر اين كشور مسلط شده و تروريست‌هاي بين‌المللي آزادانه به كشتار و برنامه‌ريزي براي عمليات ادامه مي‌دهند. در واشنگتن، نمايندگان كنگره امريكا خواهان استعفاي سران نظامي و استيضاح رييس‌جمهور امريكا شدند و عكس جو بايدن در كنفرانس خبري در مورد انفجار كابل كه از پاسخگويي به سوالات خبرنگاران در مورد اين حادثه عاجز است، به تصوير اول بسياري از رسانه‌ها تبديل شده است.
هزاران شهروند افغانستان، از همكاران پيشين سفارتخانه‌ها و نظاميان خارجي گرفته تا شهرونداني كه اميدوارند به هر طريقي از زندگي زير بيرق امارت شبه‌نظاميان مسلط بر افغانستان فرار كنند، هفته‌هاست در فرودگاه بين‌المللي حامد كرزي يا ميدان هوايي كابل تجمع كرده‌اند تا با يكي از پروازهايي كه كابل را به مقصد پايتخت‌هاي اروپايي، امريكا يا متحدان‌شان ترك مي‌كند، از اين شهر خارج شوند. درست از دو هفته پيش كه طالبان وارد پايتخت افغانستان و ميدان هوايي كابل به آخرين نقطه تحت كنترل نظاميان خارجي و ناتو تبديل شد، در مورد احتمال حملات تروريستي به جمع شهروندان بي‌گناه و پناهجوي افغان در اين محل از سوي كارشناسان و مقام‌هاي امنيتي هشدار داده شده بود. طي اين دو هفته تصاوير آويزان شدن شهروندان آرزومند فرار از سلطه طالبان بر هواپيماهاي امريكايي و مرگ دو نفر آنها در اين فرآيند، توجه رسانه‌ها را به خود جلب كرده بود و كمتر كسي به اين سوال توجه مي‌كرد كه امنيت هزاران نفري كه در ميدان هوايي كابل منتظر خروج از افغانستان هستند توسط چه كسي تامين مي‌شود.
روز پنجشنبه، مشخص شد كه نه ۵۰۰۰ نيروي نظامي امريكايي و چند صد نيروي باقيمانده ناتو، به ويژه بريتانيا و نه شبه‌نظاميان طالبان كه مدعي بازگرداندن امنيت و ثبات به افغانستان زخم خورده از ۴۵ سال جنگ هستند، كوچك‌ترين توجهي به خطراتي كه جان مردم بي‌گناه افغانستان را تهديد مي‌كند، ندارند. نيوزيلند، استراليا و اسپانيا، اعلام كرده‌اند كه خروج نظاميان‌شان از افغانستان تكميل شده است. وزير دفاع بريتانيا بن والاس، نيز روز جمعه خبر داد كه آخرين مرحله از خروج نظاميان بريتانيايي از افغانستان در حال تكميل است و اين كشور ديگر هيچ شهروند افغان جديدي را به عنوان مهاجر از افغانستان خارج نمي‌كند. بعدازظهر روز پنجشنبه براساس نوشته رسانه‌ها دو تروريست وابسته به شاخه خراسان گروه تروريستي داعش با ورود در ميان جمعيت منتظر در اطراف فرودگاه كابل، خود را منفجر كردند و باعث كشته شدن دست‌كم ۸۵ نفر از جمله ۱۳ نظامي امريكايي و مجروح شدن بيش از صد نفر ديگر شدند. برخي منابع تعداد تلفات اين حمله را بيش از ۴۰۰ نفر عنوان كرده‌اند. طالبان مدعي شده است كه هيچ‌يك از نيروهاي اين گروه در اين انفجار كشته نشده‌اند، با اين حال برخي رسانه‌ها از كشته شدن چندين نيروي طالبان در اين انفجار خبر مي‌دهند.
امريكا و طالبان گردن يكديگر مي‌اندازند
انفجار فرودگاه كابل نشان داد كه فرار شتاب‌زده و بدون برنامه نظاميان خارجي از خاك افغانستان و واگذار كردن اين كشور به يك گروه شبه‌نظامي افراطي، فاقد هرگونه مبناي فكرشده و برنامه‌ريزي بود و در اين فرآيند سرنوشت ميليون‌ها نفر از شهروندان افغانستان، از جمله هزاران كارمند محلي همكار نظاميان و سفارتخانه‌هاي خارجي كه با وعده حمايت دولت‌هاي خارجي استخدام شده‌بودند، مورد توجه قرار نگرفته بود. با اين حال هيچ‌كس حاضر نيست مسووليت بي‌مبالاتي مهلكي كه به مرگ بيش از ۱۰۰ انسان در فرودگاه كابل منجر شد را برعهده بگيرد. گروه طالبان، مسووليت امنيت ميدان هوايي كابل را برعهده نظاميان امريكايي عنوان مي‌كند و فرمانده نظاميان امريكايي هم معتقد است كه مسووليت امنيت ورودي‌هاي فرودگاه برعهده طالبان بوده است و اين گروه شبه‌نظامي در تجسس افرادي كه وارد مي‌شوند كوتاهي كرده است.
سهيل شاهين، سخنگوي طالبان با انتشار توييتي، اعلام كرد: «طالبان انفجار عليه غيرنظاميان در فرودگاه كابل را كه در منطقه تحت مسووليت امنيتي نيروهاي امريكايي رخ داد، محكوم مي‌كند.» سهيل شاهين افزود: «طالبان اهميت زيادي به امنيت و حفاظت از ملت مي‌دهد و با قاطعيت، عوامل شرور را متوقف خواهد كرد.» ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي طالبان هم در اظهاراتي تاكيد كرد: «تروريستان از فضاي ايجادشده توسط امريكا در فرودگاه سوءاستفاده نمودند. ما قبلا به امريكايي‌ها هشدار داده بوديم اين وضعيت را زودتر تمام كنيد ولي گوش نكردند.»
در برابر كنت مك‌كنزي، فرمانده گروه موسوم به فرماندهي مركزي (كه از سوي ايران گروه تروريستي شناخته مي‌شود) وابسته به ارتش امريكا در گفت‌وگو با رسانه‌ها نزديك شدن بمب‌گذاران به محل فرودگاه را اهمال از سوي طالبان عنوان مي‌كند. او در گفت‌وگو با خبرنگاران تاكيد كرد: «طالبان است كه مسووليت تجسس افراد بيرون دروازه‌هاي ورودي فرودگاه را برعهده دارد، قطعا اهمال از سوي طالبان باعث شده است كه بمب‌گذاران انتحاري بتوانند به محل فرودگاه نزديك شوند.» با اين حال مك‌كنزي، طالبان را مسوول اين حمله ندانست و در پاسخ به سوال خبرنگاري كه پرسيد آيا به طالبان اعتماد داريد و فكر نمي‌كنيد طالبان به اين حمله اجازه داده باشد: «ما نشانه‌اي نداريم كه ثابت كند طالبان چنين كاري كرده باشد. آنها مي‌خواهند ما تا پايان آگوست خارج شويم و ما مي‌خواهيم همين كار را بكنيم.» جان كربي، سخنگوي پنتاگون گفته است كه از دو انفجار روز پنجشنبه يكي در نزديكي گيت فرودگاه و ديگري در نزديكي هتل بارون در اطراف فرودگاه بين‌المللي حامد كرزي رخ داده است. فرمانده گروه سنتكام از گروه شبه‌نظامي طالبان خواسته است تا تمهيدات امنيتي در اطراف فرودگاه را تشديد كنند، از جمله با بستن جاده‌هاي منتهي به فرودگاه از نزديك شدن خودروهاي بمب‌گذاري شده به محل فرودگاه اجتناب كنند. طالبان روز جمعه به اين درخواست ارتش امريكا پاسخ مثبت داده است و تمامي جاده‌هاي منتهي به فرودگاه كابل را مسدود كرده است. به گفته مقام‌هاي طالبان از روز جمعه حتي كساني كه اسناد عبور و مرور رسمي دراختيار داشته باشند نيز حق عبور و مرور به سمت فرودگاه كابل ندارند. سخنگوي پنتاگون گفته است كه تاكنون چندين حمله ديگر به فرودگاه خنثي شده است و نگراني از استمرار حملات در آينده نيز وجود دارد.
تركيه: طالبان از ما خواسته فرودگاه را
اداره كنيم
دولت تركيه كه پيش از آغاز فرآيند خروج نظاميان امريكايي و ناتو از افغانستان داوطلبانه اعلام آمادگي كرده‌بود تا بعد از خروج نظاميان خارجي از خاك افغانستان امنيت فرودگاه كابل را برعهده بگيرد، بعد از انفجار تروريستي روز پنجشنبه در تصميم خود تجديدنظر كرده است. رجب طيب اردوغان كه در سفري رسمي به بوسني رفته است، در يك نشست خبري به خبرنگاران گفت: «طالبان از ما خواسته است كه مسووليت عمليات حفاظت از فرودگاه كابل را برعهده بگيريم. آنها گفته‌اند كه ما امنيت را تضمين مي‌كنيم و از شما مي‌خواهيم كه مسووليت اداره و استمرار فعاليت فرودگاه را برعهده بگيريد، اما ما هنوز تصميمي در اين مورد اتخاذ نكرده‌ايم، چراكه همواره در آنجا احتمال مرگ و اين چيزها وجود دارد.» به نوشته رويترز، طالبان از تركيه فقط خواهان كمك فني براي اداره فرودگاه شده است و از پيشنهاد تركيه براي استقرار نظاميان براي كنترل امنيت استقبال نكرده است. در نتيجه تركيه خروج نيروهاي نظامي خود از افغانستان را از روز چهارشنبه آغاز كرده‌بود.
انتقادهاي شديد از بايدن
در پي انفجار تروريستي فرودگاه كابل
انفجار تروريستي فرودگاه كابل، نه تنها يك حادثه تراژيك براي شهروندان بي‌گناه افغانستان بود، بلكه با كشته شدن ۱۳ نظامي امريكايي، اولين تلفات نظامي امريكا در افغانستان بعد از گذشت يك سال را رقم زد. نيروهاي امريكايي از زمان توافق دوحه با شبه‌نظاميان طالبان براي پايان درگيري‌هاي مستقيم، تلفاتي در افغانستان ثبت نكرده‌بودند، اما انفجار روز پنجشنبه كابل نه تنها نخستين تلفات امريكايي‌ها در افغانستان در يك سال گذشته را رقم زد، بلكه بدترين روز از لحاظ تلفات نظامي از سال ۲۰۱۱ تاكنون براي ارتش امريكا بود.
در پي اين حادثه، جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا مجبور شد ديدارهاي برنامه‌ريزي شده روز پنجشنبه خودش ازجمله ديدار با نفتالي بنت، نخست‌وزير اسراييل و همچنين نشست با فرمانداران ايالات از دو حزب جمهوري‌خواه و دموكرات را لغو كند. نوشته رسانه‌ها، زماني كه انفجار در فرودگاه كابل رخ داد، بايدن همراه با تيم امنيت ملي و فرماندهان نظامي در اتاق وضعيت كاخ سفيد در حال بررسي اوضاع عقب‌نشيني بودند كه از اين رويداد امنيتي باخبر شدند. براساس اين گزارش نشست اتاق وضعيت بعد از اين حادثه تا سه ساعت بعد از آن نيز ادامه پيدا كرد.
بايدن بعد از اين جلسه در جمع خبرنگاران حاضر شد تا به سوالات در اين خصوص پاسخ دهد. جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا چند ساعت پس از آنكه داعش شاخه خراسان، مسووليت حمله بر فرودگاه كابل را برعهده گرفت، گفت: «به فرماندهان خود دستور داده‌ام تا برنامه عملياتي را بر ضد داعش شاخه خراسان به همراه دارايي‌ها، رهبري و مواضع آن را هدف قرار بدهند.» آقاي بايدن در پاسخ به سوال خبرنگار كه گفت مسووليت آنچه در دو هفته گذشته در افغانستان رخ داده است را برعهده مي‌گيريد، گفت: «بله من هر آنچه در آنجا اتفاق افتاده را برعهده مي‌گيرم، در حال حاضر شواهدي وجود ندارد كه اين حملات در تباني ميان طالبان و داعش شاخه خراسان سازماندهي شده‌اند.» او در واكنش به حمله‌هاي تروريستي در نزديك فرودگاه كابل گفت، ما نه مي‌بخشيم و نه فراموش مي‌كنيم، كساني‌كه بخواهند به امريكايي‌ها آسيب برسانند ما به دقت و قوت پاسخ‌شان را خواهيم داد.
بيل پاول، در نيوزويك مي‌نويسد: «فاجعه كابل را نمي‌توان با هيچ فاجعه مشابهي مقايسه كرد، هر چند كه ردپايي از بسياري اهمال‌كاري‌هاي گذشته در آن وجود دارد، از سقوط سال ۱۹۷۵ سايگون در دوران رياست‌جمهوري جرالد فورد، تا سقوط در بيابان‌هاي طبس در سال ۱۹۷۹ در دوران رياست‌جمهوري جيمي كارتر، سخنراني عمليات موفق جورج بوش بر عرشه ناو يو‌اس‌اس آبراهام لينكولن بعد از حمله به عراق و حمله به بن‌غازي ليبي كه باعث مرگ سفير امريكا در ليبي و سه امريكايي ديگر در دوران وزارت خارجه هيلاري كلينتون شد.» اين نويسنده مي‌نويسند كه هنوز هفت ماه از رياست‌جمهوري بايدن نگذشته است كه محبوبيت او ۱۰درصد سقوط كرده و به ۴۱درصد رسيده است و بسياري از رهبران حزب دموكرات را نسبت به نامزدي او در انتخابات بعدي رياست‌جمهوري امريكا بدبين كرده است. جنگ افغانستان بعد از
۲۰ سال، ركورددار طولاني‌ترين جنگ فرامرزي امريكا محسوب مي‌شود كه علاوه بر صدها هزار نفر تلفات در ميان مردم افغانستان، ۲۴۰۰ نظامي امريكايي را نيز به كام مرگ كشانده و ۲ تريليون دلار هزينه براي امريكا در بر داشته است.
بن ساس، سناتور جمهوري‌خواه در واكنش به رخداد تروريستي روز پنجشنبه گفته است: «اين كابوسي است كه نگران آن بوديم و به همين دليل بود كه چندين هفته است ارتش، مقام‌هاي اطلاعات و رهبران كنگره از هر دو حزب از رييس‌جمهور مي‌خواستند كه در مقابل طالبان ايستادگي كند و آنها را از اطراف فرودگاه دور كند.» باب منندز، سناتور دموكرات و رييس كميته روابط خارجي سنا، در انتقاد صريح از سياست بايدن گفته است: «هر چند هنوز منتظر اطلاعات دقيق‌تر درخصوص واقعه هستيم، اما يك چيز كاملا روشن است: نمي‌توان به طالبان براي تامين امنيت امريكايي‌ها اعتماد كرد.» در اظهارات تندتر جاش هاولي، نماينده جمهوري‌خواه خواستار استعفاي بايدن شده است و مارشا بلكرن و ليندسي گراهام، سناتورهاي جمهوري‌خواه تنسي و كاروليناي جنوبي خواهان استيضاح رييس‌جمهور امريكا شده‌اند.
احياي روحيه تروريست‌ها
به نوشته رويترز، خروج شتاب‌زده نيروهاي امريكايي از افغانستان، به گروه‌هاي تروريستي در اين كشور روحيه‌اي تازه داده است. رايان كروكر، سفير پيشين امريكا در افغانستان، اين عقب‌نشيني را «روحيه‌اي مضاعف براي اسلام‌گرايان افراطي در سراسر جهان» توصيف مي‌كند.
كروكر در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان مي‌گويد: «مساله حالا اين نيست كه طالبان كنترل قدرت در افغانستان را برعهده دارد، مساله اين است كه نه تنها طالبان كنترلي بر حكومت ندارد، بلكه هيچ‌كس ديگري هم كنترلي بر اوضاع ندارد. اين شرايط زمينه‌ساز ظهور چنين اتفاقاتي است و اجازه مي‌دهد كه تروريست‌ها بازگردند و ريشه خودشان را بدوانند. اين دقيقا همان اتفاقي بود كه باعث بروز ۱۱ سپتامبر شد، حالا با همان پويايي دوباره مواجهيم.»
براساس يك گزارش سازمان ملل متحد در ابتداي تابستان سال جاري، از زمان اعلام عقب‌نشيني امريكا از خاك افغانستان تا ۹ شهريور، نزديك به ۸ تا ۱۰ هزار رزمنده گروه‌هاي تروريستي از كشورهاي آسياي مركزي، قفقاز شمالي در روسيه، پاكستان و سين‌كيانگ در چين به افغانستان آمده‌اند. هر چند بسياري از اين نيروهاي شبه‌نظامي به طالبان يا القاعده، شريك اين گروه شبه‌نظامي وابسته‌اند، اما تعداد زيادي از آنها هم براي پيوستن به داعش شاخه خراسان به افغانستان آمده‌اند. به نوشته نيويورك‌تايمز هر چند تحليلگران معتقدند كه داعش شاخه خراسان هنوز آنقدر قدرت ندارد كه بتواند حملات گسترده عليه منافع غرب انجام دهد، اما در بسياري از نقاط جهان به اعتقاد اين كارشناسان، داعش امروز خطر تروريستي بزرگ‌تر از القاعده محسوب مي‌شود.
سازمان ملل: پناهجويان بيشتر مي‌شوند و وضع دارو و درمان در افغانستان وخيم است
كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل متحد، روز جمعه از همسايگان افغانستان خواسته است كه مرزهاي خود را براي پذيرش پناهجويان افغان كه به دليل بي‌ثباتي و ناامني از كشورشان به خاك كشورهاي همسايه پناه مي‌برند باز بگذارند. كلي كلمنتس، معاون كميسر عالي سازمان ملل در امور پناهندگان در يك نشست خبري در ژنو سوييس گفت: «از نظر آمار براي پذيرش بيش از ۵۰۰ هزار پناهجوي جديد افغان در منطقه آماده مي‌شويم. هر چند كه هنوز ميزان عبور از مرز افزايش شديدي را نشان نمي‌دهد، اما تحولات در افغانستان بسيار سريع‌تر از انتظارات است، در نتيجه ممكن است كه ميزان پناهجويان به سرعت افزايش پيدا كند.»
همزمان سازمان بهداشت جهاني، اعلام كرده است كه ذخاير دارو و تجهيزات درماني در افغانستان در آستانه خالي شدن هستند و احتمال بروز بحران جدي سلامتي در اين كشور وجود دارد. ريك برنان، مدير اضطراري منطقه‌اي سازمان بهداشت جهاني گفته است كه اين سازمان قصد دارد با همكاري مقام‌هاي پاكستان در طول دو، سه روز آينده يك كريدور اختصاصي انتقال دارو و تجهيزات درماني به سمت فرودگاه شهر شمالي مزار شريف ايجاد كند. اين مقام سازمان بهداشت جهاني گفت: «در حال حاضر دست‌كم تا يك هفته آينده به دليل نگراني‌هاي امنيتي به اضافه ديگر مشكلات عملياتي فرودگاه كابل گزينه قابل اتكايي براي انتقال دارو و تجهيزات درماني به افغانستان نيست.»
واكنش‌هاي بين‌المللي
به انفجار تروريستي كابل
در پي رويداد تروريستي روز پنجشنبه در كابل كه باعث كشته شدن نزديك به ۱۰۰ شهروند غيرنظامي افغانستان و چند نظامي امريكايي شد، بسياري از كشورهاي جهان اين انفجار را محكوم كردند. در تهران سعيد خطيب‌زاده سخنگوي وزارت امور خارجه مراتب تاثر شديد خود از حوادث تروريستي ۴ شهريورماه از جمله در فرودگاه كابل را اعلام كرد. سخنگوي وزارت امور خارجه با محكوم كردن هدف قرار دادن مردم بي‌دفاع افغانستان و هر نوع عمليات تروريستي كه در آن زنان و مردان و جوانان و خردسالان مورد حمله قرار مي‌گيرند، اظهار اميدواري كرد با تشكيل هرچه سريع‌تر دولتي فراگير در كابل، ارگان‌ها و نهادهاي مسوول وظايف خود را در صيانت از جان و مال مردم عهده‌دار شوند.
عربستان سعودي و سازمان همكاري اسلامي نيز اين حملات را محكوم كردند و آنها را اقداماتي غيرانساني توصيف كردند. آنتونيو گوترش دبير كل سازمان ملل با محكوم كردن دو انفجار روز گذشته «كابل»، هشدار دادند كه اين حملات تاكيدي بر اوضاع بي‌ثبات افغانستان است. او در ادامه تاكيد كرد كه آن دسته از افرادي كه در حال حاضر بر افغانستان كنترل دارند، مسوول حفاظت از غيرنظاميان و زيرساخت‌هاي غيرنظامي هستند. گوترش از اعضاي دايم شوراي امنيت سازمان ملل متحد خواسته است تا جلسه‌اي اضطراري براي بررسي اوضاع افغانستان تشكيل دهند.