چند راه‌حل براي يك مساله
حسن لطفي
با اتفاقاتي كه روزهاي پاياني تيرماه امسال افتاد بيش از پيش به تيزهوشي و درك بالاي عباس كيارستمي ايمان آوردم. در زماني‌كه بسياري از هنرمندان، نويسندگان، منتقدين و صاحبان فكر و انديشه درگير احساسات شعاري بودند او با ساخت فيلم قضيه شكل اول شكل دوم نشان داد در آن روزگار در پله بالاتري ايستاده و به آدم‌هايي نگاه مي‌كند كه براي يك اتفاق واحد راه‌حل‌هاي متفاوتي ارايه مي‌دهند. راه‌حل‌هايي كه بيشتر از هر چيز بيانگر جايگاه و نظري است كه با شرايط روز پيوند خورده است. جالب اينجا است كه افرادي كه در فيلم درباره اتفاق رخ داده (اخراج چند دانش‌آموز از كلاس درس و نحوه برخورد معلم با آنها و آنها با خواست معلم براي لو دادن فرد خاطي كلاس) سخن مي‌گويند آن چنان با اطمينان و اعتماد حرف مي‌زنند كه انگار آن مساله فقط يك راه‌حل دارد و آن راه‌حل هم نزد آنها است. درست مثل كساني‌كه اين روزها درباره اعتراضات بحق مردم خوزستان براي كم‌آبي و دريافت جايزه ارزشمند اصغر فرهادي حرف مي‌زنند، مصاحبه مي‌كنند و مطلب كوتاه و بلند مي‌نويسند. قصدم گرفتن حق اظهارنظر از ايشان با هر فكر و سليقه‌اي نيست. نمي‌خواهم بگويم كدام‌شان درست مي‌گويد و راه‌حل مساله نزد او است. چرا كه خوب مي‌دانم مسائل انساني راه‌حل‌هاي مختلفي دارد كه پيدا كردن بهترينش در گفت‌وگوي جمعي حاصل مي‌شود. گفت‌وگويي كه از كنار هم قرار دادن حرف‌ها و تك‌گويي‌هاي انفرادي به دست نمي‌آيد. نيازمند بحث و جدلي است كه درآن واحد به‌دور از خشونت فيزيكي، با آرامشي همچون آرامش عباس كيارستمي حرف‌هاي يكديگر را بشنويم و براي هم دليل بياوريم. گفت‌وگو و مناظره‌اي كه هيچ شباهتي به مناظرات دوران انتخابات رياست‌جمهوري نداشته باشد كه در آن حاضرين به پيروزي خود فكر مي‌كنند و از اتهام زدن، دروغ گفتن و... ابايي ندارند. بحث‌هايي كه بهتر است گردانندگانش متخصص آن بحث باشند و پرسش‌گرانش همه مردم مجري‌اش بي‌طرف باشد و پخش‌كننده‌اش آزاده‌اي كه اگر چه با برخي حرف‌ها مخالف است اما حاضر است جانش را بدهد تا آن حرف در مدار گفت‌وگو شنيده شود! هنرمندان هم در آن شركت نكنند. آنها اگر قرار است در بحثي شركت كنند بهتر است با آثار هنري‌شان باشد. آثاري كه همچون فيلم‌هاي اصغر فرهادي بخش‌هايي از زمانه او را با خود دارند ولي همچون بيانيه‌ها و شعارها تاريخ مصرف‌شان تمام نمي‌شود. براي درك آنچه مي‌گويم خواهش مي‌كنم روزنامه‌هاي سال 1357 را با دقت بخوانيد و به اسامي زير نوشته‌ها دقت كنيد.